Tíminn - 14.01.1977, Blaðsíða 9

Föstudagur 14. janúar 1977
9

Ctgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Rí.stjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu
viö Lindargötu, sfmar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aöal-
stræti 7, simi 26500 — afgreiöslusimi 12323 — auglýsinga-
simi 19523. Verö i lausasölu kr. 60.00. Áskriftargjald kr.
1.100.00 á mánuöi. Blaöaprenth.f.,
Efnahags- og
kjaramál
I áramótagrein ólafs Jóhannessonar var vikið
að þvi, að rikisstjórnin hefði haft það sem megin-
sjónarmið i efnahagsmálum á árinu 1976 að
tryggja næga atvinnu, hamla gegn verðbólgu og
draga úr viðskiptahalla. Siðan sagði:
,,Um fyrsta atriðið er það að segja, að atvinnu-
ástand hefur almennt verið gott á árinu. Tima-
bundið atvinnuleysi á einstaka stað er alger
undantekning. Verður seint komið i veg fyrir að
slikt geti átt sér stað. Enþegar litið er til landsins
alls, hefur atvinna verið góð, og stefnumið stjórn-
arinnar um atvinnuöryggi hefur verið náð. Það er
mest um vert, þvi að atvinnuleysi er þjóðarböl. I
þessu efni erum við ólikt betur staddir en margar
aðrar þjóðir, og það meira að segja sumar ná-
grannaþjóðir okkar.
öðru stefnumarkinu hefur ekki verið náð. Það
hefur ekki tekizt að koma verðbólgunni niður á
sama stig og hjá viðskiptaþjóðunum. En það
hefur samt tekizt að hægja nokkuð á verðbólgu-
hraðanum. Samkvæmt siðustu spá Þjóðhags-
stofnunar verður verðbólg hér á árinu 25-30% á
móti 35-37% árið áður. Hér hefur þvi þokazt i
rétta átt. En i þessu efni þarf að gera betur á
komandi ári. Þess er þó að gæta, að stökkbreyt-
ingar á þessu sviði eru ekki æskilegar. Þeim fylg-
ir mikil röskun. Nú talar enginn um stöðvun verð-
bólgu, en það þarf jafnt og þétt og i áföngum að
draga úr hraða hennar, svo að við séum á svip-
aðri bylgjulengd á þessu sviði, eins og nálægar
þjóðir og helztu viðskiptalönd. Niðurstaðan er þvi
sú, að þvi er stefnumark tvö varðar, að um er að
ræða umtalsverð batamerki, en um áframhald-
andi bata er allt i óvissu. Framvindan á þessu
sviði er háð mörgum óráðnum atvikum.
Á árinu 1976 hefur tekizt að draga úr viðskipta-
hallanum. Þjóðhagsstofnunin segir, að viðskipta-
hallinn, sem hlutfall af þjóðarframleiðslu, lækki
úr 11,5% á árinu 1975 i 3,6% á árinu 1976. Mikil
breyting til batnaðar hefur þvi átt sér stað. Samt
þarf að gera betur. A næsta ári eru taldar horfur á
áframhaldandi bata á þessu sviði, en þó hvergi
nærri nægilegum að minu mati, miðað við að-
stæður. Ég veit satt að segja ekki hvernig færi, ef
snögglega skipti um til hins verra um viðskipta-
kjör.”
Þá vék ólafur Jóhannesson að kjaramálunum,
sem yrðu eitt helzta verkefni i efnahagsmálum á
árinu 1977. Kjarasamningarnir, sem hefðu verið
gerðir á árinu 1976, hefðu á margan hátt verið
hyggilegir, og óhætt væri að kalla þá varnar-
samninga, þvi að samkvæmt skýrslum Þjóðhags-
stofnunar hefði kaupmáttur launa verið meiri i
árslok en nam meðaltali á árinu. Rétt væri þó, að
erfitt væri mörgum að ná endum saman og næst-
um óútreiknanlegt, hvernig menn lifa af um-
sömdum lægstu launum og fastakaupi. Siðan
sagði Ólafur Jóhannesson:
„Allir virðast sammála um, að kaup hinna
lægst launuðu þurfi að hækka. Um nauðsyn þess
hafa þegar verið höfð nógu mörg orð. Nú gildir að
láta verkin tala. En verður ekki að horfast i augu
við þá staðreynd, að það verður naumast gert án
þess, að þeir, sem hærri laun hafa, slaki nokkuð á
sinum kröfum? Er þó launamunur hér liklega
minni en viðast hvar annars staðar. Ekki er vafi
á þvi, að mál þessi verði i brennipunkti á kom-
andi ári og framvinda i efnahagsmálum ræðst
mjög af þvi, hvernig til tekst um lausn þeirra.”
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Ráðstafanir Carters
gegn atvinnuleysinu
Þær auka ríkisútgjöldin um 30 milljarða dollara
ÞAÐ VAR eitt helzta kosn-
ingaloforð Carters, að strax
skyldi hafizt handa um að
vinna bug á atvinnuleysinu, ef
hann næði kosningu sem for-
seti. Það er merki þess, að
Carter hyggst efna þetta lof-
orð, að hann hélt siðastliðinn
föstudag langan fund i Plains
með tólf helztu þingleiötogum
demókrata, þar sem rætt var
um fyrirhugaðar tillögur hans
um ráðstafanir til aö vinna
bug á atvinnuleysinu. Ráðgert
er, að þær verði lagöar fyrir
þingið fljótlega eftir að Carter
tekur við forsetaembættinu
næstkomandi fimmtudag.
Aður en Carter lagði þessar
tillögur sinar fyrir þingleið-
togana, höfðu þær verið vand-
lega ræddar og undirbúnar af
helztu fjármálaráðgjöfum
hans með þá Michael Blumen-
thal og Charles Schulze i far-
arbroddi, en Blumenthal verð-
ur fjármálaráðherra og
Schulze helzti ráðunautur
Carters í efnahagsmálum.
Sagt er að margar hugmyndir
hafi verið ræddar áöur en þeir
náðu endanlegri niðurstöðu
um þær tillögur, sem voru
lagðar fyrir þingleiðtogana.
Þá er gert ráð fyrir, að tals-
verðar bréytingar geti orðið á
þeim i meðferð þingsins, enda
þótt þingleiðtogarnir sam-
þykktu þær i höfuðdráttum á
fundinum i Plains. Að fundin-
um loknum voru höfð ummæli
eftir Hubert H. Humphrey,
sem gætu bent til vissra efa-
semda, en hann sagði um til-
lögurnar eitthvað á þessa leiö:
þær eru góðar — svo langt sem
þær ná.
UPPHAFLEGA var stefnt að
þvi, að þessar tillögur miðuð-
ust við eitt ár eða fjárlagaárið,
sem endar i septemberlok
næstkomandi. Niðurstaðan
varð sú, að betra væri að miða
þær við tvö eða við næsta fjár-
lagaár einnig. Meginefni
þeirra er, að á fyrra árinu
verði 12-16 milljörðum dollara
varið til að auka atvinnu og
örva atvinnulifið, en 13-16
milljörðum dollarar á siðara
árinu. Útgjaldaaukningin get-
ur þvi orðið milli 25 og 32 mill-
jarðar dollara.
1 meginatriðum eru tillög-
urnar þessar:
1. Hafizt verður handa um
ýmsar framkvæmdir, aðal-
íega byggingarframkvæmdir,
Jimmy Carter
sem hafa beina atvinnuaukn-
ingu i för með sér, og er ætlazt
til, að innan ársloka 1978 hafi
skapazt atvinna fyrir um 800
þúsund manns á þennan hátt
2. Lækkaður verði tekju-
skattur á skattgreiðendum,
sem hafa innan við 17.500 doll-
arai árstekjur. Þeir, sem hafa
hærri tekjur, fá enga skatta-
lækkun. Skattalækkun þessi á
að verða varanleg og er tak-
markið með henni að auka
kaupgetu og örva eftirspurn
og styrkja atvinnulifið á þann
hátt. Reiknað er með, að þessi
skattalækkun nemi samanlagt
um 4 milljörðum dollara á
fyrsta fjárlagaári.
3. Atvinnurekendum verður
veitt skattalækkun á þann hátt
að þeir fá frádregna sköttum
upphæð, sem nemur um 5% af
þvi framlagi, sem þeir greiða
til eftirlaunasjóöa. Tilgangur-
inn með þessari skattalækkun
er sá, að atvinnurekendur
fækki siður starfsfólki, heldur
frekar fjölgi þvi.
4. Skattar, sem þegar hafa
verið greiddir, verða endur-
greiddir láglaunafólki að viss-
um hluta. Endurgreiðslan má
nema milli 30 og 40 þús. is-
lenzkra króna. Lifeyrisþegar,
sem ekki greiða skatt, fá til-
svarandi greiðslu.
YFIRLEITT hafa þessar til-
lögur mælzt vel fyrir, þótt ein-
staka raddir hafi heyrzt um,
að þær gangi of skammt eða
að þær auki hallann á fjárlög-
unum. Flestir viðurkenna, aö
eitthvað þurfi að gera. At-
vinnuleysi hefur farið hrað-
vaxandi siðustu mánuðiog eru
atvinnuleysingjar nú skrdðir
um 8 millj. eða um 8,1% af
verkfæru fólki. Reiknað er
með, að þær geti fækkað at-
vinnulausu fólki niður i 6,5-7%
innan ársloka 1978, en tak-
mark Carters er að koma at-
vinnuleysinu niöuri 5%. Þessu
takmarki hyggst hann ná i á-
föngum, þar sem mjög róttæk-
ar og snöggar aðgeröir gætu
valdið ýmsum óheppilegum
truflunum á öðrum sviðum
efnahagslífsins.
Af hálfu iðnrekenda er það
nokkuð gagnrýnt, aö þeir fá
ekki aukna aðstoð til fjárfest-
ingar, eins og þeir höfðu gert
sér vonir um og ráðgert var
um skeið. Astæða til þess, að
falliö var frá þeirri fyrirætlun
að sinni, mun m.a. sú, að fjár-
festing þeirra hefði getað
beinzt að hagræðingu, sem
hefði fækkun starfsfólks I för
með sér og yki þannig at-
vinnuleysi. Aukin hagræöing á
sinn þátt i atvinnuleysinu.
Horfur i efnahagsmálum
eru ekki taldar eins góðar nú í
Bandarikjunum og um siðustu
áramót. Þá var spáð um 6%
hagvexti á árinu 1976. Þessar
spár stóðust framan af árinu,
en verulega dró úr hagvextin-
um siðari hluta ársins. Þannig
varð hann ekki nema 4,5% á
þriðja ársfjórðungi og 3,9 á
siðasta ársfjórðungnum. Nú
er spáö, að hann veröi um 5%
á þessu ári.
Eftir Blumenthal hefur ver-
iðhaft, aö reynist hinar fyrir-
huguðu ráöstafanir Carters
ekki nægar til að draga úr
atvinnuleysinu muni hann
ekki hika við aö gripa til rót-
tækari aögeröa. Kunnugir
telja, að hann geti treyst á
stuðning þingsins i þeim efn-
um.
Þ.Þ.
Blumenthal og Schulze