Tíminn - 01.02.1977, Qupperneq 12

12
Þriftjudagur 1. febrúar 1977
Þriöjudagur 1. febrúar 1977
13
Ingólfur Davíðsson:
Litið
\
norræn
blöð
Einu sinni var „móöir jörö”
hraust og falleg kona, sem liföi
heilbrigðu lifi, ánægö meö hlut-
skipti sitt. En smám saman
varö hún altekin af kalli fjöl-
miöla og tizkunni. Lokkandi
raddir sögöu henni að njóta
gæða lifsins, teyga bikarinn i
botn og reyna þetta og hitt. HUn
fór aö nota fjölda fegrunarlyfja,
alls konar gerviefna i mat og
klæönaöi, örvandi pillur o. s.
frv. Auglýsendur lofuöu henni
gulli og grænum skógum, ei-
liföri feguröog hamingju efhún
notaði nógu mikiö af tizkuvarn-
ingnum i gylltu umbúðunum og
skemmti sér nógu mikiö. En þvi
meir sem hún notaði af pillum
og hressiefnum, þvi vesælli
varö hún. Holdiö varö laust og
hvapkennt, ljótir pokar komu
undir augun, húöin varö grá og
guggin. Að endingu varð hún
skinhoraðurræfill, sat uppi and-
vakaá nóttum og æpti: „Gefiö
mér Agrótox, Herbofix, Planto-
max og gróðurmix. Hvaö veröur
um ræfilinn?
Gerda Nystad hefur teiknaö
þær báöar, þ.e. hina ungmeyj-
arlegu frisku „móður jörö” eins
og hún eitt sinn var, og magra
kerlingarræfilinn, sem hún er
orðin fyrir tilstilli skammsýnna
manna!
Já, heimurinn versnandi fer,
skrifar annar i Politiken 16/11.
Svinin okkar eru að veröa aö
sjúklingum vegna rangrar fóör-
unarog streitu! Viö hellum nú i
þau lyfjum „antibiatika, anti-
stress og ýmsum vitaminum”.
Flest er reynt og dugir þó ekki
til lengdar, nema fóðrun og aö-
búð sé breytt og bætt. Aður
hringuöu svinin rófuna sem
mæli velliöunar. Nú sést slikt
varla, en mörg svín eru tekin
upp á þeim óvanda aö naga róf-
una hvert á ööru. Svinin f Dan-
mörku fá nú þrjú hundruö þús-
und kornágjafir á ári. Kjöt
magra svina veröur nú óeöli-
lega bleikt og vatnskennt eftir
slátrun, en þetta er talið stafa af
streitu. Stundum veröur lika
kjötið dökkt og limkennt, svipaö
kjöti af sjálfdauöum dýrum.
Um þetta er mikiö deilt, sumir
telja allt i lagi, en i ráöi mun þó
vera aö rannsaka fóörun o. fl.
atriöi og leita útbóta.
Ava Myrdal ritar i „Ny Tid”
26/11: Talið er aö um fjögur-
hundruö þúsund visinda- og
tæknimenn eða um 40% af
„beztu heilum” mannkynsins
starfi nú aö þvi aö þróa og full-
komna vopn og hvers kyns vig-
búnaö. Enda eru eyöileggingar-
tækin orðin furöu öflug og á-
hrifarik til drápa og gereyö-
ingar, jafnvel á stórum svæöum
— og það á svipstundu. Herbún-
aðarkostnaðurinn i veröldinni
i Rockefellerættina, eins og
dæmi eru þó til um. En ritgeröin
hjálpaross tilskilnings og hvet-
ur til að hugsa betur um sam-
bandiö milli bókmennta og
þjóöfélags. Við verðum að auka
skilning og reyna aö brúa
gjána milli of margra -rithöf-
unda og lýðsins. Það verður aö
skrifa meira um efni semvekja
áhuga utan hins þrönga hrings
hábókmenntalegra höfunda.
Mikið lika rætt um hvers vegna
höfundur á vissum tima ritar
eins og hann gerir. Gefa margir
nú minni gaum en áður aö
einkallfi höfundar (t.d. ástar-
farihans) en telja mikilveröara
að rannsaka almenn lifskjör
hans, einkum i uppvextinum —
það hafi meiri áhrif á rit-
mennskuna og skáldskapinn.
Myndir: Verkfallsgrinmyndin
erfæreysk, frændur vorir Fær-
eyingar kunna að gera að gamni
sinu. Fyrst stika háleitir og
pattaralegir prentarar út, eftir
aö hafa afhent feitum sfjóra
með digran vindil i munni, kröf-
urnar.
Mánuði seinna taka „beina-
grindur” höndum saman til
sátta. Allir höföu tapað.
Myndin „danska móöir jörð
fyrr og nú” talar sinu máli og
þarfnast engra skýringa.
A dönsku myndinni gefur að
lita fólkiö sem mörgum há-
lærðum bókmenntamönnum
gengur heldur illa að skrifa fyr-
ir (sbr. ritgerð Bjælkebys, er
minnzt var á) Þetta eru fisk-
sölukonur á Gömlu-Strönd i
Kaupmannahöfn. Þær voru aö
verzla þarna i góðu gengi á
námsárum minum, en eru e.t.v.
nú horfnar af staönum?
Höföinginn þessi er isienzkur i húö og hár
„Móöir jörö” fyrrum og nú
ur er aö sumu leytí hættulegur.
Margar litlar einingar gefa oft
betri raun.
„Þeim tima er ekki eytt til ó-
nýtis, sem fer i góða skemmt-
un” hét krónikuritgerö í Politik-
en 1956. Höfundur kallaöi sig
Bjælkeby skógarvörð. Greinin
olli miklu fjaörafoki og hörku-
deilum —og er nú komin á dag-
skrá aftur — og vitað aö höf-
undur var enginn annar en
Bjælkeby sálfræöingur og aö-
stoðarritstjóri. En hvers konar
sprengiefni var i greininni? Og
þaö svo öflugt aö sagt var, aö ef
ritdómur gæti oröiö manni aö
bana, þá mundi Bjælkeby þegar
liggja steindauöur! Ritgerðin
var sem sé árás á fina höfunda
og ritdómara er teldu sig eina
vita allt, og sinntu aðeins ,,há-
listrænum bókmenntum”, en
litu niður á skemmti- og afþrey-
ingarbókmenntir, sem allur
fjöldinn læsi sér til ánægju. Hin-
irfinu ritdómarar sagöiBjælke-
by, vita ekki hvað er tilgangur
bóka. Jú, þeir vita þaö hvaö
þeim sjálfum viökemur, en ekki
tilhvers bók er fyrir allan þorra
lesenda. Einstrengingslegur rit
dómari álitur aö sérhver bók
eigi að hafa alvarlegar skyldur
og boöskap. En fyrir 95% les-
enda er markmiðiö meö bók
það, að hún færi þeim ánægju
og stytti stundir á þægilegan
hátt. Við lesturinn vilja menn
hverfa burt frá daglegu amstri
og njóta hvildar og gleði, jafnvel
sjá I huganum einhverja dag-
drauma rætast. En þetta vilja
bókm enntaspekingarnir alls
ekki! Viö eigum, aö þeirra áliti,
út af lifinu alltaf aö ganga i
skóla, einnig i fritimum okkar.
Helzt alltaf i þungum alvarleg-
um hugleiöingum.
Þaö var rifizt geysilega um
„króniku Bjælkebys” og áhrifin
ruddu smám saman braut fyrir
nýjar stefnur. Fleiri og fleiri
höfundar hafa fengiö áhuga á aí
skrifa þannig aö almennur les-
andi skilji og njóti. Afþreying-
arbókmenntir hafá vaxið i áliti.
„Kerlingabókmenntimar” sem
finir ritdóhnarar kalla svo, eru
lesnar mest (sbr. hér á landi
bækur Guðrúnar frá Lundi), og
oftlýsaþærraunarlifinueins og
þaö venjulega er, öðrum bókum
fremur. Láta sér ekki nægja aö
lýsa afbrigöilegum og sjúkleg-
um einstaklingum.
Nú er fariö aö skrifa háskóla
ritgeröir um Bjælkeby og rit
gerö hans i Danmörku, og kenn
ingar hans teknar til umræðu i
skólum og sjónvarpi. í danska
sjónvarpinu var i þvi tilefni
byrjaö aö syngja gamla garð-
yrkjusönginn „Plante smil og
plante solskin, plante lys i alle
sind”.Sáöu brosi, sáöu sól.sáöu
ljósi I hugann inn. Viö erum at
visu, sagöi einn þátttakenda,
ekki alveg á sömu skoöun og
Bjælkeby, þ.e. aö lausnin sé sú
aö hinir þreyttu eigi aö flýja
raunveruleikann meö þvi að
dreyma um annan og betri
heim, t.d. að dreyma aö óbreytt
skrifstofustúlka giftist skrif-
stofustjóranum, eöa jafnvel inn
Fisksölukonur i Kaupmanna höfn.
er nú meiri en öll útgjöld til
menningar- og heilbrigðismála.
Upphæöinmun t.d fimmtán föld
áviðopinbera aðstoð við þróun-
arlöndin. Liklega vinna nú um
50 milljónir manna viö vopna-
búnaö.Og nú er almenningiorö-
iö mun hættara en hermönnum,
ef til styrjaldar dregur. 1 Kó-
reustriöinu voru aöeins 20%
hinna látnu hermenn, en 80% al-
mennir borgarar.
Ole Schierbeck ritar
nýlega: Olian hefur ger-
spillt okkur. Allt þjóöfé-
lagiö byggist á oliu, þ.á.m.
matvælaflutningur og raunar
mestöll framleiðslan. Viö þyrp-
umst saman i stórum borgum,
þar sem ekkert teljandi er hægt
aörækta.Matarframleiðslan og
foröabúrin eru langt i burtu, svo
flytja veröur matinn langt aö —
og til flutninganna þurfum við
oliu. Mjólkurvandræöin hafa
sannað okkur að það er józkt
hey, sem veröur að blessaöri
mjólkinni á borðum Kaup-
mannahafnarbúa. 1 verk-
falli bensinbilstjóra sátum
viö i köldum ibúöum og bensin-
lausum bilum. Verkfall getur
brugöizt til beggja vona og
stundum tapa báðir aðilar. Og
þetta er komiö út i öfgar. Nú
getur smáhópur lamaö allt
þjóðfélagiö. Viö höfum gert flest
tilaö auka miöstjórnarvaldiö og
nær öllu er stjórnaö aö ofan, t.d.
hvar leggja skuli veg o.s.frv.
Reistir eru — kannski ódýrir —
en alltof stórir skólar, þar sem
börnin veröa eins og flugur á
vegg — bara númer! Stórrekst-
AÐEINS FÁAR ÍSLENZKAR HÆNUR TIL í LANDINU
— reynt að varðveita stofninn hjá Rannsóknastofu landbúnaðarins
Konný Hjaltadóttirmeð hana og hænu af islenzku kyni.
MO-Reykjavik —Haustiö 1974
hóf Rannsóknarstofnun land-
búnaöarins söfnun islenzka
hænsnakynsins. Skipulegt átak
var siðan gert sumarið 1975 i
að safna eggjum frá öllum
þeim stöðum á landinu, þar
sem vitað var um islenzkar
hænur. Fyrir ári voru 60 is-
ienzkar hænur og 20 hanar á
vegum stofnunarinnar, en i
sumar veiktust þær, og eru nú
aðeins 43hænur og 7 hanar hjá
rannsóknarstofnuninni.
Konný Hjaltadóttir rann-
sóknarmaður á Keldnaholti
sagöi i viðtali við Timann, að
aðaltilgangurinn með þvi að
safna islenzka stofninum væri
aö varðveita hann, svo að
hann dæi ekki út. Aðeins væru
islenzkar hænur til á fáum
stöðum á landinu, en nú virtist
áhugi fólks vera að aukast á
aö fá þennan stofn, og hefðu
fjölmargir haft samband við
stofnunina tii aö biöja um is-
lenzk hænsni. Hingað til heföi
þó alls enga úrlausn veriö
hægt aö veita þessu fólki, en
vonandi yröi það hægt siðar.
íslenzku hænurnar eru
minni en þær itölsku, en flest-
ar hænur hér á landi eru af it-
ölskum stofni. Þær eru svart-
ar eða gráröndóttar, og hafa
litinn, eða engan kamb.Þá eru
fætur þeirra svartir, eöa grá-
ir, I staö þess aö ítölsku
hænurnar eru meö gula fætur.
Islenzku hænurnar byrja
seinna aö verpa en þær it-
ölsku, og einnig viröast þær
vera ófrjósamari.
Eins og áður sagði, er aöeins
vitað um islenzkar hænur á fá-
um stöðum á landinu, og sagöi
Konný, að rannsóknarstofnun-
inni þætti mjög vænt um að fá
að vita af öllum þeim, sem
ættu islenzkar hænur og sér-
staklega ef hægt væri aö fá frá
þeim egg eöa hænsni.
tslenzk hænsni.
Tímamyndir Gunnar