Tíminn - 02.02.1977, Blaðsíða 10

Mibvikudagur 2. febrúar 1977.
MiOvikudagur 2, febrúar 1977.
11
10
Pyndingar á pólitískum föngum í Chile

FYRRVERANDI
FANGI
SEGIR
FRÁ
Lus de Las Nieves Morene, var
ein af þeim þrjú hundruö og
fjórum föngum, sem chileönsk
yfirvöld slepptu úr fangelsi
vegna þrýstings frá alþjóöleg-
um mannréttindahreyfingum.
Hún býr nú ásamt ellefu öörum
útlögum frá Chile i Vest-
ur-Berlfn og þar ræddi blaöa-
maður við hana fyrir skömmu.
Saga hennar er ófögur, en ekk-
ert einsdæmi — Luz er aöeins
fulltrúi þeirra þúsunda, sem
oröið hafa að þola likamlegar og
andlegar pyndingar i fangelsum
fasistastjórnarinnar i Chile.
Sultur, svefnleysi, þriðja gráðu
yfirheyrslur, auðmýking,
nauðganir og piningar eru dag-
legt brauð i fangelsunum. Þetta
skilur eftir sig minningar, sem
erfitt verður að gleyma, og á
eftir að setja mark sitt á við-
komandi meöan þeir lifa.
Luz var handtekin ásamt föð-
ur sinum og bróður, sem þá var
fimmtán ára, eftir að Allende
var steypt af stóli og Pinochet
hafði tekið völdin. Þeir iiöfðu
lengi haft auga með henni vegna
þessaðhúnhaföiveriðviðnám i
sjónvarps- og kvikmyndatækni
á Kúbu i tvö ár, og töldu þeir
hana vera njósnara fyrir
Castro. Það var svo i janúar
1974, sem þeir létu til skarar
skriða og handtóku hana. Næstu
þrjátiu og fimm mánuöunum
átti hún eftir að eyða i fangelsi.
Luz neitar þeirri ásökun að hún
hafi verið njósnari, en viður-
kennir fúslega að hafa gengið I
vinstrisinnuð samtök, sem berj-
ast gegn stjórninni, strax eftir
valdaránið
■— Þrjú af systkinum minum
náöu að flýja land, og eru þau nú
búsett i Mexikó — segir Luz. —
Hins vegar býr móðir min enn i
Chile, en hún var ekki handtek-
in. Það veitti henni tækifæri til
að hafa samband við alþjóðleg-
ar stofnanir og tjá þeim örlög
okkar. Jafnhliða tilkynnti hún
yfirvöldunum, að ef þau hreyfðu
hár á höfði hennar, vissi allur
heimurinn þaö um leið. Og þar
sem hún nú hefur Mannrétt-
indastofnun S.Þ, Rauða kross-
inn og Amnesty International að
bakhjarli, þora þau ekki annað
en láta hana óáreitta. —
Algengustu pyndingar-
aðferðirnar
Mjög algengt er, að fjöl-
skyldumeðlimir, sem engin af-
skipti hafa haft af stjórnmálum
séu handteknir, og pyndaöir til
að fá meðlimi andstöðuhópanna
frekar til að tala. Luz var pynd-
uð og neydd til að horfa á föður
sinn og bróður barin og plnd.
Dæmi um þær pyndingar, sem
hún var látin sæta, var t.d. að
hún var bundin saman og stál-
stöng þrýst inn undir hnén og
hún síðan hengd upp i loftið, og
barin með svipu úr stálþráöum.
Rafmagnsstraumur var leiddur
I gegnum kynfæri hennar og
rottur settar við þau. Hún var
látin hanga á höndum eða fótum
niður úr loftinu marga tima i
senn og hermenn og verðir
nauðguðu henni. Fjöldi mis-
munandi tilbrigða eru til af
þessum pyndingaraðferöum.
„Einu sinni hótuöu þeir mér
viðyfirheyrslu, að skjóta Carlos
og pabba ef ég leysti ekki frá
skjóðunni. Og einn félaga minn
skutu þeir f gegnum höfuöið fyr-
ir framan mig — segir hún.
En Luz talaöi ekki og hún
skrifaði ekki heldur undir skjal,
sem lagt var fyrir framan hana
eftir að I ljós kom að hún var ó-
frisk og komin þrjá mánuöi á
leið. Þá haföi hún verið sex
mánuði I fangelsinu og átti aö
neyða hana til að skrifa undir að
henni hefði ekki verið nauðgað.
Nokkru siðar missti hún fóstrið.
Luz segir, að yfirmaður pynd-
ingadeildarinnar, Alberto Este-
Það finnst mörgum furðu sæta, aö Luz geti enn brosað eftir
þá lifsreynslu, sem hún hefur oröiö fyrir.
börn. 1 blöðunum er sagt að þau
hafi orðið fórnarlömb kyn-
ferðisglæpamanna, en sú skýr-
ing fellur um sjálfa sig, þvi
þetta fólk er oft með handjárn
er það finnst, og yfir höfuð er
þetta fólk, sem er andstætt
stjórninni.
Hvernig lifir fólk þetta
af?
— Þetta er spurning um að
„vera eða ekki vera”. Það
krefst lika pólitiskrar sannfær-
ingar og vilja til að lifa. Maður
vill ekki láta bugast, og láta
brjóta sig niður, hvorki likam-
lega né andlega. Það er alltaf
hægtað vissu marki að ræða við
konurnar i fangelsinu um sam-
eiginlega reynslu og fá uppörv-
un, en sumt verður eftir sem
sálræn vandamál, og maður
getur ekki ráðið við sjálfur.
Þeir, sem vinna á móti stjórn-
inni vita að það er alltaf hætta á
að þeir verði pindir. En við
reynum að búa okkur undir það.
Meira að segja höfum við verið
spurð að þvi, hvort við þjálfum
okkur sérstaklega i að þola
pyndingar. En þvi er alls ekki
þannig varið. Við höfum hreina
samvizku og hugsjón til aö berj-
ast fyrir. Það er bara að tóra.
Við vorum tólf félagarnir I fang-
elsinu og voru ellefu drepin.
Þessi reynsla hefur styrkt
mig mikið, ég hef þor og vilja til
að halda baráttunni áfram, sér-
staklega þegar ég hugsa um þá
sem stöðugt hverfa og þá sem
enn eru f fangelsi. Daginn sem
ég var látin laus, sá ég hóp
nýrra fanga meö fjötraðar
hendur og bundið fyrir augun.
Ég veit að ég lifi i stöðugri hættu
á að verða drepin, en það gefur
lifi minu æðri tilgang og getur
ekki stöðvað starf mitt.
Ég veiti þetta viðtal, sem
kveðju til chileönsku þjóðarinn-
ar, og geri það í von um að vekja
samvizku alheimsins, þannig aö
Alþjóðabankinn og rikisstjórnir,
sem veita Chile lán, hætti að
senda peninga til að byggja nýj-
ar fangabúðir og til eflingar
hersins á meðan fóikið deyr úr
sulti um allt landið.
Það er von allra þeirra
Chilebúa, sem orðiö hafa að
flýja land, að þeir fái snúið heim
að lokum, og að þá verði nýr
dagur runninn upp fyrir chile-
önsku þjóðinni.
(JB þýddi og endurs.)
van hafi tilkynnt henni það, alit
til þess dags, sem hún var látin
laus, að hún kæmist aldrei lif-
andi úr fangelsinu. Þeir myndu
fá hana til að tala eins og aila
hina, sem þarna væru, og aö
þeirmyndu halda henni inni um
tima og eilffð.
Næstum daglega hverfur fólk,
sem svo síðar finnst látið — í ám
eða sjónum — stundum heilar
fjölskyldur og þar með talin
Stjórn Múrarafélags Reykjavikur: Frá vinstri: ólafur
Sigurðsson, Helgi Steinar Karlsson, Kristján E. Haraldsson,
Þórarinn Hrólfsson og Óli Kr. Jónsson.
MURARAFELAG
REYKJAVÍKUR 60 ÁRA
gébé Reykjavik — Fyrsta
verkalýðsfélag 20. aldarinnar á
Islandi var Múr- og steinsmiða-
félag Reykjavikur, sem var
stofnað 23. febrúar 1901. For-
ystumenn þess ætluðu þvi fyrst
og fremst það hlutverk að knýja
fram hærri og samræmdari
greiðslúr fyrir vinnuna. Tima-
kaup var þá 20 aurar á klst., og
þótti þaö hátt, enda var mikið
um niðurboð. Ekki mun þessi
félagsstofnun hafa náð þessum
megintilgangi sinum, og rikti
frá upphafi mikil sundrung og
upplausn i félaginu. Var þvi fé-
laginu löglega slitið 1912. Rösk-
um fimm árum siðar, hinn 2.
febrúar 1917, stofnuöu múrarar
i Reykjavik félag með sér að
nýju og nefndu það Múrarafélag
Reykjavikur. Það hefúr nú
starfað i nærfellt 60 ár.
Þegará fyrstu árum félagsins
var samin ákvæðisvinnuverð-
skrá eftir sambærilegum verð-
skrám á Norðurlöndum og hinni
gömlu verðskrá Múr- og stein-
smiðafélagsins. Þegar i upphafi
var þaö ætlun félagsmanna að
vinna eingöngu eftir henni, þar
sem þvi yrði viðkomið. Sú fram-
kvæmd dróst þó á langinn i
aldarfjórðung. A þeim tima var
timavinnan allsráðandi og si-
fellt baráttumál félagsins að
halda henni uppi. Gekk þá á
ýmsu hvað snerti atvinnuíeysi
og varnarleysi launþeganna. En
siðan árið 1942, hafa félagsmenn
nær eingöngu unnið eftir
ákv æöisvinnuverðskrá nni.
1 16 ár var Múrarafélagið
sameiginlegt fyrir sveina og
meistara. En með stofnun
Múrarameistarafélagsins 1933
verður það sveinafélag. Arið
1943 gekk Múrarafélagið i Al-
þýðusamband Islands. Atti þaö
ætið siöan fulltrúa á þingum
þess, þar til 1972 að seta fulltrúa
þess var talin ólögleg af meiri-
hluta þingfulltrúa, vegna skipu-
lagsbreytinga, sem geröar
höföu verið innan ASI. I júni
1973 stofnuðu múrarar með sér
landssamband og sótti þá um
aðild að ASÍ aö nýju, en umsókn
þess fékk ekki endanlega af-
greiöslu fyrr en á ASl-þingi I
nóvember s.l. og var þá
Múrarasambandinu synjaö um
inngönguna.
Arið 1951 gaf félagið út
Múrarasögu Reykjavikur eftir
dr. Björn Sigfússon, 1967 gaf það
út Múraratal og nú i tilefni sex-
tiu ára afmælisins, gefur þaö út
framhald múrarasögu 1950-1975
i samantekt Brynjólfs Amunda-
sonar.
Múrarar minnast þessara
merku timamóta með afmælis-
hófi að Hótel Sögu, föstudaginn
4. febrúar n.k.
A jörð Múrarafélagsins, öndverðarnesi I Grfmsnesi, hafa
150 félagsmenn fengið land undir sumarhús, ogá sl. ári var
þar tekin f notkun sundlaug, sem sést á þessari mynd.
Þér farisear!
Blöðunum öllum ég bréf þetta sendi
til birtingar, siöar ég fleirum heiti,
cf ritsóðar endalaust hafa I hendi
heildsalablöðin að mestu leyti.
Þar lygin er endalaust endurtekin
ofsóknir likt og hjá nazistum foröum.
Iiún Gróa áfram af Gylfa er rekin
og gerir mál hans að sinum oröum.
Þau kaupa illgjarnar einfaldar sálir
til óhæfu skrifa um menn, sem þau hræöast.
Þó eru sumir þar hyggnir og hálir
heiglar, sem kunna með veggjum að læðast.
Hver er það helzt, sem gjammar og geltir,
glefsar i menn á alfaraleiðum,
slóðir aö jafnaði endalaust eltir,
ánægju helur af snuðri og veiðum?
Hvers vegna eru menn sólgnir I sorpiö?
Sighvatur Björgvins það veöur I hné.
í Dagblaðið Vilmundur enn getur orpið,
þó eggið sé frjóvgað af Kristjáni P.
Er nú við hæfi að salla út sögum,
svfvirða þá, sem fremstir hér ganga,
er þaö að fara eftir landsins lögum
að leyna þvl sanna, hampa þvi ranga?
Dýrlingur segist i höndunum hafa
heilmikil gögn um annarra syndir.
Eru menn ekki að verða i vafa
um vizku hans, hæfni, sögur og myndir?
Ilver hefur rétt til að sakfella og segja
sekur er þessi, að Dýrlingsins mati?
Fyrir þeim dómi sig bugta og beygja
bæklaðar sálir og einstaka krati.
A nú að dæma þá saklausu seka
setja þá frá, er trausts hafa notið?
Viljið þið burtu allt réttlæti reka,
rógsiðjan hefur þá lýðræðið brotið.
Lögreglumenn, sem i fjölmiðla fara
með flest, sem þeir halda, en vita þó ekki
I afbrotamálum, þá ætti að spara,
erlendis myndu þeir settir I hlckki.
Er liklegt, að þess háttar kjaftakindur
kannist viö réttlæti, standi á verði?
Fyrir róginum margur reynzt hefur blindur,
rifjaðu upp söguna af Valgarði og Merði.
Var það af áhuga á aumingja Batta,
sem oili handtöku suður f vikum,
átti ekki frekar á öðru að smjatta
eftir gögnum og sterkustu iikum?
Rannsókn á mannshvarfi sett var á sviðið.
Sáuð þiö Dýrlinginn leysa það mál?
Sjálfshól í dagblöðum lengi er liðið,
leiöin til frægðar er vanbúnum hál.
Væri ekki réttara kjölinn að kanna
hvers vegna leirmyndin villti öilum sýn?
Var hún nú afreksverk afburðamanna
ellegar blekking, ég höfða til þin.
Eftirmálann ég seinna sendi,
mér sýnist nú mál að brýna korðann
og munda hann ennþá hærra í hendi.
Við hugsum nú þannig fyrir norðan.
Stefán V algeirsson
kollóttu
sjá til, hvort þessar tömdu gæs-
irokkar verpa, hvað við fáum af
ungum og hverjir framhalds-
möguleikarnir verða.
Athuganir voru geröar á þvi,
hvernig gæsirnir bitu tún, en
mörgum bóndanum finnst sú
iðja þeirra til mikils skaða. —
Þarna fengum við tækifæri til
þessaðvera með þennan skað-
vald taminn, sagöi Stefán, og
gátum fylgzt með, hversu mikið
þær éta yfir sólarhringinn. Nið-
urstaðna af þvi er að vænta inn-
an skamms.
Stéfánkvað að þarfyrirutan
múni verða reynt aö kanna
hversu mikið fóður gæsirnar
þurfa og hverju þær geta skilað i
afurðum með þvi að bita gras.
Hvað geitunum viövikur, þá
fékkStefán þæraðláni hjá Karli
Friðriki Kristjánssyni i Oltima,
en Kristján faðir Karls átti um
tima einu kollóttu geitina sem
til var á Islandi.
Stendur nú til að athuga
geitanna
hvernig kollótt erfist i geitum.
Kvað Stefán rannsóknina
skemmtilega aö þvi leyti að
litið af kollóttum geitum hefði
verið i landinu, en i geitastofn-
inum erlendis væru þær aftur á
móti algengar.
Hreinræktun kollóttra geita
erlendis hafi leitt i ljós að mikið
af kiðlingunum verði alger viðr-
ini og hvorki nýtileg sem karl-
né kvendýr. Væri ætlunin að
komast að þvi, hvort hið sama
væri uppi á teningnum hjá okk-
ar geitastofni, en hann höfum
við haft allt frá landnámstið.
Aðspuröur kvað Stefán þess-
ar rannsóknir ef til vill ekki
hagkvæmar i beinum skilningi
en þær væru nauðsynlegar með
öðru. Tækifærið heföi gefizt og
verið gripið fengins hendi.
Hvort áframhald yrði á þessum
rannsóknum, gat hann ekki
sagt um. Fjármagn vantaði til-
finnanlega.
Rannsóknastofnun
landbúnaðarins:
Græðgi gæsanna og frjósemi
F.I. , Reykjavik — Gæsir eru
þægileg húsdýr, þurfa tiltölu-
lega litið viðhaldsfóður, og geta
framleitt mikið á grasi. Könn-
unin er aðallega fólgin i þvi,
hversu mikið sé hægt að nýta
viiltar grágæsir, en tamdar
gæsir þeim skyldar eru mikið
notaðar eriendis, sagði Stefán
Aðalsteinsson, Ph D búfjárfræð-
ingur I Ranbsóknastofnun land-
búnaðarins i Keldnaholti i sam-
tali viö Timann, en Stefán er að
gera forvitnilegar kannanir á
villtum grágæsum uppi I Þor-
móðsdal. Þar sem Stefán lætur
sér ekkert fróðlegt óviðkom-
andi, rannsakar hann einnig i
Þormóösdal kollóttar geitur en
það afbrigöi er mjög sjaldgæft
hér á landi.
Leyfi fékkst til þess aö taka
gæsaregg og unga þeim út,
sagði Stefán, og gekk það sam-
kvæmt áætlun. Fengum við 11
gæsarunga, sem við höfum alið
upp i sumar, og nú ætlum við að