Frjáls þjóð - 19.06.1964, Blaðsíða 4

1
\
JON UR VÖR:
r r
LISTAHATIDIN OG
FÁTÆKT SKÁLDA
ListahátíSin er aS syngja
sitt síSasta. Hlutur rithöf-
unda hefur aS þessu sinni
veriS minni en skyldi, og þó
kannski vakiS minni athygli
en verSugt væri. Þegar frá
er taliS þaS sem fram fór
viS opnun hátíSarinnar hef-
ur flest af því, sem rithöf-
undarnir hafa lagt til, fariS
fram hjá almenningi. Bóka-
sýningarinnar í ÞjóSminja-
safninu er varla getiS. Leik-
þættir tveggja höfunda
vöktu athygli áhugamanna
en aSsókn aS þeim og upp-
lestrum rithöfunda var
dræm. — Um hlut skáld-
anna er ekki rætt í blöSum.
ViS opnun listahátíSar-
innar, flutti H. K. Laxness
aSalræSuna. Vissulega var
þar margt viturlega sagt,
eins og Kiljans var von og
vfsa, en þó fannst mér og
greina þar nokkurt tóma-
hljóS.
Og hvert var nú ræSuefni
skáldsins? NotaSi hann tæki
færiS til þess aS gera kröfur
til þjóSfélagsins fyrir hönd
stéttar sinnar, eins og flestra
er siSur nú á dögum? Nei,
svo ófrumlegur var ekki H.
K. L. á hátíSarstund. Hann
fræddi okkur á því, aS
mestu meistaraverk heimsins
hefSu veriS gerS af fátækl-
ingum, sem áttu sér varla til
hnífs og skeiSar. Nefndi þar
til GySingaþjóSina til forna,
Grikki og íslendinga. Þarf
ég ekki aS rekja þessa ræSu.
Hún kemur sjálfsagt bráS-
um á prent og hefur þegar
veriS tvíflutt í útvarpinu. En
Kiljan minnti ennfremur á
lítillæti flestra þessara fornu
skálda. Þeir töldu ekki hæfa
aS láta nafns síns getiS.
Þessa hefur hann oft minnzt
áSur. Hann lét þess og get-
iS, aS góSu listaverki lægi
ekkert á aS koma fyrir al-
menningssjónir. Tíminn
skiptir þar sem sagt engu
máli. Þó hafSi hann nokkr
ar áhyggjur af því, aS ýms-
ar heilagra manna sögur ís-
lenzkar væru ekki til á
prenti, Sæmundar-Edda og
Lilja Eysteins ekki handbær-
ar til aS sýna útlendingum.
Eg hef þá trú, aS ef uppi
væri á íslandi jafn málsnjall
maSur og Halldór Kiljan
Laxness myndi honum veit-
ast auSvelt aS sanna ís-
lenzkri þjóS, aS margt þaS
sem NóbelsskáldiS sagSi í
þessari frægu ræSu sinni,
væru staSlausir stafir.
Aldrei skal ég reyna aS
telja neinum trú um aS ég
sé lærSur maSur. En af lestri
fyrri ritgerSa H. K. L. og
ýmsum öSrum ritum hafSi
mér skilist, aS óhætt myndi
aS hafa þaS fyrir satt, aS ■
meS þessum þjóSum er
hann nefnir, hafi til forna
sem síSar veriS allmikil
stéttaskipting og hafi þeirj
er festu skáldskap þeirra á
bækur, átt viS nokkurt efna
legt öryggi aS búa. Minni í
þessu sambandi á útreikn-
inga fræSimanna á þeim
nautafjölda, sem þurfti til
framleiSslu á skinnum til
handrita hverrar bókar. !
Á síSustu árum hefur ver-
iS mikil útgáfa fornrita, og
heilagra manna sögur eru til
í gömlum útgáfum. ÞaS sem
kann aS vera óprentaS af
þeim og fornum kvæSum,
hlýtur aS verSa gefiS út
næstu mannsaldra, ef svo
heldur fram sem horfir.
(Liggur því kannski á? ).
Hins vegar er enn svo á-
statt meS þjóS vorri, aS rit-
höfundar og skáld eiga mjög
undir högg aS sækja aS
koma út um sína daga þeim
bókum sem þeir rita. Þeir \
eiga fæstir þaS eftirsóknar-
verSa lítillæti, aS láta næstu
kynslóSum eftir aS dæma
um þaS, hvort þær séu prent '
hæfar. Enda sjálfsagt flestir
þeirrar skoSunar, aS ef orS
þeirra eiga erindi á prent, '
þá sé þaS helzt viS þeirra !
samtíS.
Flest ljóSskáld á íslandi
hafa engar tekjur frá tíma-
ritum, útvarpi eSa bókaút-
gefendum og fá sjaldan eSa
Halldór Laxness ræSir viS dr. Gylfa Þ. Gíslason óg dr.
Gunnar G. Schram viS opnun málverkasýningar Listahá-
tíSarinnar í Listasafni ríkisins.
aldrei ríkisstyrki. Ef þau
ekki sætta sig viS hiS forna
hlutskipti, aS eiga ljóS sín
í handriti, verSa þau aS gefa
meS þeim nokkur þúsund
krónur á ári, þ. e. a. s. ef
þau bera svo heiSarlega á-
sjónu, aS prentsmiSja láni
þeim fyrir útgáfunni f nokk-
ur ár
Þetta hélt ég aS Halldór
Kiljan Laxness ætti aS vita,
og væri tímabærara ræSu-
efni en sú gamla vizka, aS
skáld eigi aS vera fátæk og
ekkert liggi á aS gefa út
samtímaverk. — ESa eigum
viS aS trúa því, aS voru
góSa mannúSarskáldi sé
sama um öll íslenzk skáld,
sem nafn bera og leyfa sér
aS vera einnig lifandi? Ber
hann nú orSiS aSeins dauSa
nafnleysingja fyrir brjósti?
Sjaldan hafa Islendingar
— og þá ekki sízt skáldin
— veriS samstilltari í fögn-
uSi en þegar heiSur H. K.
Laxness var gerSur mestur.
Enn sem fyrr unnum viS
skáldi voru allrar sinnar
frægSar og ríkidæmis. ViS
skiljum jafnvel líka, aS hon-
um þyki þetta nú allt saman
vera hégómi. En viS skilj-
Frh. á bls. 6.
Jóh. Ásgeirsson:
Sagnir frá eyðibýlum
Garðakot
Vigfús Hjörleifsson var
sonur síra Hjörleifs prests að
Skinnastað. Vigfús byrjaði bú
skap í Garðakoti í kring um
1880. Á hann hlóðst ómegð,
svo að hann varð að leita til
hreppsins. Og var hann þá
kominn til Ólafsfjarðar, 14'
hreppar tóku þátt í flutningi
hans, unz hann lenti í fæð-
ingarhreppi sínum, Keldunes-
hrepp. Og þar var honum
fengin jörðin Ferjubakki til
ábúðar árið 1888. Gerðist
hann þá ferjumaður við lög-
ferjuna á Jökulsá á FjöIIum.
Hann átti að hafa 25 aura
fyrir að ferja mann og 10
aura fyrir hestinn. En vitað
var að Vigfús ferjaði fleiri
hundruð manns árlega sem
ekki gátu borgað einn einasta
evri í ferjutoll. Vigfúsi var
þetta ljúft því liann vildi
greiða fvrir fátækum, en var
í nöp við auðmenn ug stór-
bokka. í 18 ár var Vigfús
þarna ferjumaður, þar til að
brúin kom á Jökulsá 19. sept.
1905.
Það var eitt sinn snemma
dags, að stúlka nokkur kom
að Ferjubakka og bað Vigfús
að ferja sig vestur yfir. Hún
var frá prestsetri þar í
grennd, og kvaðst ekki geta
haldið það út lengur að vera
þar, þar sem hún yrði að
þræla alla daga, án kaups, ut-
an kjól einn er hún sagóist
hafa með sér. Þegar Vigfús
hafði ferjað hana yfir Jökulsá,
bað hún hann að ferja ekki
þann mann yfir sem kynni að
verða sendur á eftir sér. Að
stundarkorni liðnu kom
prestsfrúin sjálf að leita að
vinnukonunni. Vigfús spurði
frúna, hvort hún ætlaði að
taka stúlkuna með sér aftur
til baka, ef hún næði henni.
Frúin kvað það ekki, heldur
að ná af henni kjólnum, því
honum hefði hún stolið. Vig-
fús sagði þá eitthvað á þá
leið að hann héldi nú að
stúlkan ætti kjólinn fyrir alla
vinnuna, frá krossmessu til
sláttar. Og sagði hann frúnni
þegar að hann ferjaði hana
ekki yfir í þeim erindagerð-
um. — En frúin var ekki ráða
laus, hún fékk mann til þess
að ríða yfir Jökulsá út við ós,
um fjöru, og til Húsavíkur.
Þar náði hann kjólnum af
stúlkunni um leið og hún var
að stíga á skip. Þegar Vigfús
frétti þetta síðar er sagt að
hann hafi tekið vel upp í sig.
Áhaldasmiður
StaSa áhaldasmiðs viS Áhaldadeild VeSurstofu Is-
lands er laus til umsóknar. Laun samkvæmt 12.
launaflokki kjarasamnings starfsmanna ríkisins.
Nánari ppplýsingar í Áhaldadeild VeSurstofunnar,
Sjómannaskólanum, Reykjavík. Umsóknum um
stöðu þessa ásamt upplýsingum um aldur, mennt- E
un og fyrri störf óskast skilað til samgöngumála-
ráðuneytisins fyrir 30. þ. m.
VeSurstofa Islands.
4
Frjáls þjóð — föstudaginn 19. júní 1964.