Tíminn - 07.06.1977, Page 10

Þri&judagur 7. júní 1977
10
Hwfom
60 ára:
Gunnar Guðbjartsson
bóndi að Hjarðarfelli
Formaður Stéttarsambands bænda
Snæfellsnes hefur hvort tveggja
til aö bera fegurö og landkosti.
Jökullinn, þetta tignarlega og
fagra fjall, stendur sem vöröur,
er ver fjallgaröinn, sem upp frá
honum gengur til landsins. 1
grennd viö þennan konung Snæ-
fellsnesfjallgarösins eru fagrir
staðir eins og Búöir, Arnarstapi
og Hellnar, þar sem náttúran hef
ur sýnt list sína viö gerö
sköpunarverksins frá örófi alda.
Fjær fjallgaröinum koma einstök
fjöll sem sérstök eru, eins og
Kirkjufellið og Stööin i Grundar-
firöi. Landkostir þessa byggöar-
lags liggja hins vegar i búsældar-
legum sveitum meö mikla
ræktunarmöguleika sunnan fjalls
og góöum hafnarskilyröum og
fiskimiðum úti fyrir höfnunum.
Enda þótt ibúar Snæfellsness hafi
gengiö veginn frá fátækt til bjarg-
álna um margra alda skeiö, mun
þó framtiöin sanna, aö þetta land-
svæöi á marga ónýtta möguleika
fyrir kynslóö þá, sem nú byggir
það og þær sem á eftir koma.
Þegar komiö er aö Snæfellsnes-
fjallgaröinum sunnanveröum, er
til hægri handar stórbýli, er
hærra ber en önnur meö mikla
möguleika til búskapar, hvort
sem metið er til ræktunar, fjár-
beitar eöa viölendis. Útsýniö er i
samræmi við staösetningu jaröar
og bæjarhúsa. Þaöan má sjá vitt
yfir land og út til hafsins, þangaö
sem fiskur hefur veriö sóttur,
sem fært hefur ibúum héraösins
björg i bú. Þetta býli er Hjarðar-
fell i Miklaholtshreppi.
A þessari jörö fæddist hinn 6.
júni 1917 Gunnar Guöbjartsson,
sem nú er sá maöur i bændastétt
sem hefur meiri áhrif um afkomu
sinnar stéttar en aörir vegna þess
trúnaöar og trausts, sem hann
nýtur hjá stéttarbræörum slnum
sem formaöur Stéttarsambands
bænda. Gunnar Guöbjartsson er
kominn af merku snæfellsku
fólki. Foreldrar hans voru Guö-
branda Guðbrandsdóttir, dóttir
Guðbrandar Þorkelssonar, prests
á Staöarstaö i Staöarsveit, og
Guöbjartur Kristjánsson, er
fæddur var aö Miöhrauni i Mikla
holtshreppi og dvaldi mestan ald-
ur sinn i þeirri sveit. Þau hjónin
Guðbjartur og Guöbranda bjuggu
á Hjaröarfelli á fimmta áratug.
Þau ráku þar myndarbúskap og
komuuppátta börnum. Guðbjarti
voru falin fjöldamörg trúnaöar-
störf fyrir sveit sina og sýslu.
Meöal annars var hann hrepp-
stjóri, sýslunefndarmaöur og
búnaðarþingsfulltrúi umtugi ára.
öll þau verk, sem honum voru
falin, vann hann meö sérstakri
trúmennsku og árvekni. 1 félags-
störfum sinum var Guöbjartur
jafnan þeirra megin sem minna
máttu sin i lffsbaráttunni, en hún
var hörö á þeim árum svo sem
kunnugt er.
Gunnar Guöbjartsson ólst upp
að Hjarðarfelli hjá foreldrum i
stórum systkinahópi. En hann
var fimmti i rööinni af börnum
þeirra Guðbröndu og Guöbjartar.
Hann kynntist snemma félags-
málastörfum og umsvifamiklum
landbúnaöarstörfum, þvi aö búiö
aö Hjaröarfelli var jafnan stórt.
En þaö er svo meö Gunnar Guö-
bjartsson eins og aöra, þótt þeir
hafi góöa kynfylgju frá stofni
þeim sem þeir eru komnir af,
nægir þaö þeim ekki, nema þeir
hafi einnig fengiö I vöggugjöf þá
mannkosti sem þarf til aö ávaxta
sitt pund svo aö þeir megi öölast
hamingju I lifsbaráttunni. Gunn-
ar hefur sannaö þaö meö lifsstarfi
sinu, aö forlögin voru honum hliö-
holl viö þá úthlutun, svo sem sýnt
mun veröa fram á þegar stiklaö
er á stóru i starfssögu hans þau
sextiu ár, sem nú eru aö baki.
Gunnar Guöbjartsson fór til
náms aö Laugarvatni og var þaö-
an brautskráður 1938, ári siöar
útskrifaöist hann sem búfræöing-
ur frá Bændaskólanum á Hvann-
eyri. Þótt námsferili Gunnars
hafi veriö stuttur, hefur sú þekk-
ing sem hann sótti i námiö reynzt
honum haldgóö. Hann var bæöi
minnugur og skýr á allt námsefni
og kappsfullur. Hann heföi þess
vegna getaö stundaö langskóla-
nám, hæfileika skorti ekki til aö
sækja þaö, ef ákveðið heföi veriö,
aö inn á þá braut skyldi halda.
Hins vegar fór ekki svo. Gunnar
sneri aftur heim aö Hjaröarfelli
og hóf þar búskap áriö 1942. Sama
ár, einmitt þann 6. júni, giftist
hann konu sinni, Asthildi Teits-
dóttur frá Eyvindartungu I
Laugardal. Þau eiga þvi 35 ára
hjúskaparafmæli á afmælisdegi
Gunnars. Þau eiga 6 börn, sem öll
eru fullvaxin. Allt er þetta
myndar- og mannkostafólk.
Astæður til þess aö Gunnar
Guöbjartsson gegnir nú þvi
trúnaðarstarfi er ég nefndi hér i
upphafi þessarar greinar eru aö
minu áliti tvær: 1 fyrsta lagi er
Gunnar mikill bóndi, hann hefur
rekiö sinn búskap meö miklum
myndar og glæsibrag. Hann hefur
ræktaö og húsaö jöröina,hann hef-
ur einnig ræktaö bústofninn ekki
siöur en landiö, sem bústofninn
þarf aö njóta nytjar af. Þess
vegna hefur honum tekizt aö hafa
arö af sinu búi, eins og þeim
bændum sem bezt hefur tekizt um
þá hluti. Hann skildi þaö fljótlega,
aö til þess aö búskapur yröi góö
atvinnugrein, þyrfti hver gripur I
búi bóndans að skila góöum aröi,
og viö þáö varö ræktun og meö-
ferö bústofnsins miöuö.
Hin ástæöan er sú, aö hann hef-
ur tekiö i arf frá foreldrum sinum
aö vera mikill félagsmálamaöur.
Ég mun ekki telja upp öll þau
trúnaöarstörf, sem hann hefur
gegnt á sviöi félagsmála, en ég
hygg aö þaö sé ekki ofmælt, aö frá
þvi aö hann sem unglingur byrj-
aöi að starfa i ungmennaíélagi
sveitar sinnar iMiklaholtshreppi
og fram til þessa dags, hefur hann
Istjórnum flestra þeirra samtaka
veriö, sem hann hefur veriö félagi
i, og i flestum þeirra mun hann
hafa gegnt formannsstörfum.
En Gunnar hefur veriö kvaddur
til forystustarfa á mörgum öörum
sviöum Til dæmis að geta er hann
nú formaöur Aburöar.verksmiöju
rikisins, i stjórn Stofnlánadeildar
landbúnaöarins, Mjólkursamsölu
Reykjavikur, Kaupfélags Borg-
firðinga, og um áratuga skeiö
hefur hann setiö á Búnaöarþingi
fyrir Snæfellsnes, átt sæti i miö-
stjórn Framsóknarflokksins og
verið fulltrúi sveitar sinnar I
sýslunefnd.
Þaö sem mestu máli skiptir þó,
er forysta hans fyrir Stéttarsam-
band bænda. En Stéttarsamband
bænda hefur veriö svo happa-
drjúgt á þeim rösku þrjátiu árum,
sem þaö hefur starfaö, aö ein-
ungis tveir menn hafa þar veriö I
forystu. Sverrir heitinn Glslason,
bóndi i Hvammi, var kosinn for-
maður á stofnfundi 1945 til ársins
1963, en þá tók Gunnar Guöbjarts-
son viö formennsku Stéttarsam-
bandsins og hefur verið þaö siöan.
Jafnhliöa þessu hefur Gunnar
veriö formaöur fyrir Fram-
leiðsluráö landbúnaöarins, veriö 1
sex manna nefnd og ótalmörgum
nefndum, þar sem unniö hefur
verið að löggjöf á sviöi land-
búnaöarmála og reyndar fleiri
mála.
Orsök þess, aö Gunnar hefur
notiö þessa margvislega trúnaöar
er aö minni hyggju þessi. Hann er
skarpgáfaöur maöur, sem á mjög
auövelt meö aö átta sig á kjarna
hvers máls, sem hann fjallar um,
hann er einnig kappsfullur og
vinnusamur og leggur mikla alúö
viö allt, sem honum er trúaö fyrir
á sviöi félagsmála. Þaö hefur
sýnt sig i sambandi viö störf hans
I þágu Stéttarsambands bænda,
aö hann er vel aö sér um allt, er
þaö varöar, og leggur fyrir meö
rökum þau mál, sem hann þarf aö
sækja og verja hverju sinni. Þetta
hefur gert þaö aö verkum, aö
Gunnar hefur átt auövelt meö aö
skýra hin flóknu og margbrotnu
verkefni, sem oft innihalda
margs konar talnaþrautir. 1 þjóö-
félagi eins og okkar, þar sem
stéttabaráttan er hörö og kröfu-
harkan mikil, skiptir miklu máli,
aö rökum sé beitt i málflutningi I
stéttabaráttunni.
Gunnar Guöbjartsson er einnig
hugmyndarikur og þvi oft fundvis
á nýjar leiðir til úrlausnar þeim
verkefnum, sem viö er aö fást
hverju sinni og ófeiminn við aö
setja sinar skoöanir fram. Enda
þótt Gunnar sé skapmaöur mikill
og leyni þvi ekki, er hann telur
þaö henta, á hann samt auövelt
meö aö setja mál sitt fram á ró-
legan og yfirvegaðan hátt, svo aö
eftir veröi tekiö.
Ekki orkar tvlmælis, aö Gunnar
hefur, eins og fyrirrennari hans
Sverrir i Hvammi, verið mjög
farsæll forystumaöur fyrir
bændastéttina i landinu i for-
mennskutiö sinni. Hann nýtur þvi
óskerts álits bændastéttarinnar,
og mun eiga eftir aö veita Stéttar-
sambandi þeirra forystu um langt
árabil á giftudrjúgan hátt, hér
eftirsem hingaö til. Gunnar Guö-
bjartsson er haröur málafylgju-
maöur og er þá sama hver i hlut
á. Þaö hefur aö sjálfsögöu oröiö
til þess, aö hann hefur lent I
hnútukasti viö þá, sem hafa aðrar
lifsskoöanir og meta ekki nægi-
lega gildi landbúnaöarins fyrir is-
lenzkt þjóöfélag. Þó er þeim þaö
ljóst, sem vel þekkja Gunnar, aö
hann heföi einnig getaö veriö i
forystu fyrir þær stéttir i þjóð-
félaginu sem verst eru settar. Þvi
skaplyndi hans, tilfinningar og
lifsskoðun hefur alla tiö veriö á
þann veg, aö þá vill hann helzt
styöja, er verr eru settir og mests
stuönings þurfa viö. Þetta hefur
oröiö mér umhugsunarefni, þegar
ég hef séö aö Gunnari vegiö frá
forystuliöi þess fólks, sem þannig
er sett i lifinu. Veröur þetta aö
teljast eölilegt vegna þess aö þaö
þekkir ekki Gunnar Guöbjarts-
son, störf hans eöa lifsskoöanir,
nema út frá þvi sem þaö telur sér
andstætt.
Eins og ég gat um I upphafi
þessarar greinar standa bæjar-
hús aö Hjaröarfelli þannig, aö
þaðan sér vitt yfir. Gunnar Guö-
bjartsson á aö baki mikla lifs-
reynslu og á margan hátt meöfætt
viösýni, enda þótt hann, eins og
aörir þeir er I forystumálum
stéttarfélaga eru, veröi oft aö
vera æöi einsýnir. Vegna þekk-
ingar og mannkosta Gunnars er
það min skoöun og reyndar vissa,
aö honum er ljóst af reynslu sinni,
aö landbúnaöur þarfnast svo
margs fleira heldur en þess sem
stéttabaráttan ein krefst.
Eitt af mestu verkefnum I is-
lenzkum landbúnaði nú, er aö
minni hyggju framleiöslu- og
uppbyggingarstefna og sala á
framleiösluvörum landbúnaöar-
ins. Fólki þvi sem stundar land-
búnaöarframleiöslu hefur fækk-
aö. En tæknin og dugnaöur þess
hefur veriö þess valdandi, aö þaö
framleiöir nú meira en nokkru
sinni fyrr. Enda þótt fólki i þétt-
býli fjölgi og gera megi ráö fyrir
fleiri neytendum landbúnaöar-
vara þá krefst aukin framleiðsla
þess, aö úr landi sé selt nokkurt
magn landbúnaöarvara svo aö
landbúnaðurinn reynist þjóöinni
sá buröarás i framtiöinni sem
hann hefur reynzt henni hingaö
til. Til þess aö svo megi veröa,
þarf hann auk þess aö vera gjald-
eyrissparandi einnig aö veröa
gjaldeyrisskapandi, og á þann
hátt getur hann treyst afkomu
bændastéttarinnar, svo hún veröi
sambærileg viö þær stéttir I þjóö-
félaginu, sem tekjur hennar eiga
að miöast viö. Engum manni
treysti ég betur en Gunnari til
þess aö finna leiöir þar til úrbóta.
Ekki orkar það tvimælis að
félagsmálastörf eru meö erfiöari
störfum, sem menn leggja fyrir
sig og þar, ekki siöur en annars
staöar, er um þaö deilt hver
árangurinn er af störfum þeirra,
sem þar eru aö verki. Þrátt fyrir
þetta tel ég mig mæla af þekk-
ingu, að ekki veröur um deilt, aö
Gunnar Guöbjartsson hefur skil-
að miklu og góöu verki sem for-
maöur Stéttarsambands bænda
og lifaö þá ánægjulegu tima, aö
stétt hans og þjóöin I heild hefur
sótt fram til mikilla framfara og
umsköpunar til betri vegar, frá
þvi sem áöur var.
Þegar á heimilisfööur hlaöast
mikiö störf á sviöi félagsmála,
hefur það mikil áhrif á heimilis-
lifiö i heild. Ekki sizt þegar slik
félagsmálastörf eru unnin fjarri
heimilinu eins og Gunnar á
Hjaröarfelli hefur oröiöaögera.
Þaö hefur þvi reynt mikiö á hús-
móöurina frú Asthildi og börn
þeirra aö sinna búskapnum á
Hjaröarfelli og halda reisn
heimilisins og stefnu i búskapn-
um eins og hún hefur áður veriö
mörkuö. Þetta hefur þeim tekizt
meö miklum ágætum.
Atvikin hafa hagaö þvi svo, aö
leiö okkar Gunnars á Hjarðarfelli
hefur legiö nokkuö samhliöa á
lifsbrautinni, og aldur okkar er
svipaður. Viö erum fæddir og ald-
ir upp i sama héraöi og vorum
stéttarbræöur um nokkurt skeiö
og fórum þá sameiginlega aö
vinna aö málefnum stéttar okkar,
vorum meðal annars á stofnfundi
Stéttarsambands bænda báöir og
oft á fundum þess siöar. Viö höf-
um tekiö þátt I félagsmálum og
stjórnmálum sameiginlega.
Gunnar hefur unnið mikiö fyrir
Framsóknarflokkinn og var
meðal annars varaþingmaöur
flokksins um tima en hætti þvi,
eftiraðhann tók við formennsku I
Stéttarsambandi bænda, þvi slö-
an hefur hann fyrst og fremst til-
einkað þvi starfskrafta sina. Hins
vegar hefur samstarf okkar oröiö
allmikiö siöustu árin, vegna þess
starfsvettvangs sem viö höfum
starfað á hvor i sinu lagi. Sam-
starf okkar hefur gengið vel þeg-
ar á heildina er litiö. Þaö gefur
auga leiö, aö þaö getur veriö erfitt
aö sameina löngun og kröfugerö
þess, sem meö kröfugerö fer fyrir
heila stétt og hinn, sem af hálfu
stjórnvalda á að lita yfir sviöiö I
heild og möguleika til fram-
kvæmda á óskum fólksins, jafn-
vel þótt báðir hafi vilja til þess aö
ná aö sama marki. Þetta tel ég,
aö okkur Gunnari hafi tekizt von-
um framar, þvi aö niðurstaða
okkar hefur oftast oröiö á einn
veg I málum sem viö höfum fjall-
aö um sameiginlega, þó aö oft
hafi verið úr vöndu aö ráöa.
Ég vil viö þetta tækifæri þakka
Gunnari samstarfiö, og um leiö
fyrir hönd landbúnaðarins á ts-
landi, færa honum þakkir fyrir
hans mikla starf i þágu þessa at-
vinnuvegar, sem viö báöir vitum
og trúum, aö er einn af undir-
stööuatvinnuvegum þjóöarinnar I
heild og gerum okkur fullkomlega
grein fyrir þvi, aö þjóö sem býr i
landi eins og tslandi veröur aö
meta, viröa og styöja landbúnaö
eins og bezt veröur viö komið ef
gifta hennar og sjálfstæöi á aö
veröa slik sem veriö hefur siöustu
áratugina.
Aö endingu færi ég Gunnari
Guöbjartssyni og fjölskyldu hans
allri beztu hamingjuóskir frá
okkur hjónunum meö sextugsaf-
mæli hans og ég vona aö islenzk
bændastétt og þjóöin öll megi
njóta starfskrafta hans um langa
framtiö.
Halldór E. Sigurösson
Bóndinn og bændaforinginn
Gunnar Guöbjartsson á Hjaröar-
felli er fæddur á höfuöbólinu
Hjarðarfelli i Miklaholtshreppi i
Hnappadalssýslu hinn 6. júni
1917, sonur hjónanna Guöbröndu
Þorbjargar Guðbrandsdóttur og
Guðbjarts Kristjánssonar, er
bjuggu á Hjarðarfelli frá 1906 til
dauðadags. Þau Hjaröarfellshjón
voru af landskunnum snæfellsk-
um ættum og sátu jöröina af
prýöi, og ólu þar upp átta börn
sin, 3 dætur og 5 sonu, er þroska
náöu, og var Gunnar yngstur
bræðranna. A fyrirmyndarheim-
ili foreldra sinna ólst Gunnar upp
viö hvers konar bústörf og mun i
engu hafa hlift sér, enda lék
Kreppan kunna landsmenn gráast
á unglingsárum hans. Kom hún I
veg fyrir, aö Gunnar, eins og svo
margt annað gáfaö ungmenni á
þeirri tiö, fengi fullnægt námsþrá
sinni nema aö litlu leyti. Hann
nam viö Laugavatnsskólann og
brautskráðist þaöan voriö 1938,
en næsta vetur stundaöi hann bú-
fræöinám viö Bændaskólann á
Hvanneyri og útskrifaöist þaðan
búfræöingur vorið 1939. Eftir þaö
er hann vinnumaður á búi for-
eldra sinna, þar til voriö 1942, aö
hann fær til ábúöar hálft Hjarðar-
fell, og kvæntist heitmey sinni,
Asthildi Teitsdóttur frá Eyvind-
artungu i Laugardal, og setja þau
þar saman bú. Abúðarhluta sinn
af Hjaröarfelli keypti Gunnar
skömmu siöar. Ég sá Gunnar
Guöbjartsson I fyrsta sinn á
hrútasýningu i Miklaholtshreppi
haustiö 1940, en mæöiveikin herj-
aöi á bústofn bænda eins og til aö
ganga milli bols og höfuös efna-
hags þeirra, eftir aö þeir höföu
staöiö af sér Heimskreppuna. A
þessari sýningu vakti Gunnar
þegar athygli mina. Þessi grann-
vaxni, alvarlegi ungi maður,
leiftraöi af áhuga fyrir þvi, sem
var aö gerast, tók vandlega eftir
öllu, sem sagt var, og spuiöi um
eittog annaö, að loknum dómum,
er ég var að lýsa þvi, hvernig
sauökindin ætti aö vera og hvers-
vegna. Ekki var ég ánægöur meö
hrútana i Miklaholtshreppi i þaö
sinn, en úr þvi rættist siöar, ekki
sizt fyrir áhrif og starf Gunnars á
Hjarðarfelli. Ég haföi kynnzt
Guöbjarti á Hjarðarfelli á Búnaö-
arþingi 1939. Hann bauö mér gist-
ingu og beina' aö Hjaröarfelli
þennan hrútasýningardag haustiö
1940. Mér stendur koma min i
Hjaröarfell i þaö sinn enn fyrir
hugskotssjónum. Jöröin viölend
og fögur, undir fögru fellinu, bar
meö sér, að hér var komið á höf-
uöból. Húsakostur mikill, en tek-
inn nokkuö aö eldast, túniö stórt á
þeirra tima mælistiku og óþrjót-
andi mýraflákar enn óframræstir
til allra átta, nema til fjallsins,
þar sem fegurö og góöir sauöfjár-
hagar blöstu viö. Þetta var I önn
sláturtiöar. Húsfreyjan, kona friö
sýnum, gáfuleg, en nokkuö þung-
búin á brún, gekk sjálf um beina
og reiddi fram þaö, sem bezt er til
I búi nokkurs bónda, rjúkandi ný
svið af vænum lambhrútum.
Bóndinn, héraöshöföinginn, hinn
tilfinningariki, hýrlegi, gáfaöi fé-
lagshyggjumaður, sem i engu
mátti vamm sitt vita, sat meömeð
til borös ásamt Gunnari syni
þeirra hjóna. Umræöur voru fjör-
ugar og efnisrikar og fann ég þá,
aö Gunnar var óvenjulegur ung-
ur maöur aö gáfnafari og áhuga
um búskap og landsmál.
Frumbýlingsárin var efnahag-
ur ungu hjónanna á Hjaröarfelli
þröngur eins og svo margra, sem
hefja hafa þurft búskap af eigin
rammleik i sveit. Þau byggöu
litla, en snotra viöbyggingu viö
hús foreldra Gunnars og bjuggu
þar um árabil og eignuöust þar öll
sin börn 6 aö tölu, 3 syni og 3 dæt-
ur. Verkefnin voru óþrjótandi viö
umbætur á jöröinni, framræslu,
ræktun, byggingu peningshúsa og
vatnsaflsstöövar fyrir heimiliö.
Þá var þaö hlutskipti Hjaröar-
fellshjónanna, Gunnars og Ast-
hildar, aö sameina Hjaröarfell,
en jöröinni haföi veriö skipt I þrjá
hluta eins og altitt var meö stór-
býli á timabili nýbýlanna. Guö-
bjartur Kristjánsson, haföi keypt
Framhald á bls. 23