Tíminn - 22.06.1977, Blaðsíða 8

Miðvikudagur 22. júni 1977
Kristján Friðriksson:
Ég veí hér þá aöferð að biðja
hlustendur að fara meö mér i
huganum fram til ársins 1983 —
eða sex ár fram I timann.
' Mun ég leitast við aö geta i
eyöur. Draga upp tvær gröf-
drátta myndir.
Sú fyrri skal þá miðuð við þaö,
hvernig umhorfs yröi þá i þjóö-
félagi voru, ef núverandi stefnu
yröi fram haldið i efnahagsmál-
um og skólamálum. Hin slðari
myndin miðast við þaö, ef tekin
yröi upp nú stefna sú sem ég i
ræðu og riti hef verið aö kynna
undanfarin misseri og ég nefni
hér Hagkeöju-stefnu — og helg-
ast nafngiftin af þvi, að þar er
gert ráð fyrir samfelldri
heildarlausn á efnahagsvanda
þeim, sem þjóðin nú stenaur
frammi fyrir.
Heildarlausn þar sem hvað
styður annaö. Komið á efna-
hagslegum sættum milli lands-
hluta.
Fyrri myndin
Fyrri myndinni, nústefnu-
myndinni, þeirri er við mundi
blasa árið 1983 lýsi ég á þessa
leið:
Svo tilenginn fiskur kemur þá
á miðin fyrir sunnan land og
vestan, þvi hann hefur allur
verib drepinn af hinum aðgangs
harða veiðiflota sem geysast
um uppeldissvæöi fisksins — en
á noröur—austursvæöinu elzt
upp meginhluti eða yfir 80% af
fiskaeign landsmanna, þeirri
hinni botnlægu.
Smásvæðafriðun, sem þar er
nú f gangi, gerir ab visu það
gagn, að meginhluti fisksins
nær þriggja til fjögurra ára
aldri — en þá leitar hann út af
friðunarsvæðunum af þeim
eðlilegu orsökum m.a. að fisk-
haginn verður bétri, ætiö meira,
á þeim svæðum, þar sem togar-
ar hafa áður hreinsað fiskinn af.
Þetta veldur þvf, aö mest allur
fiskurinn verður veiddur, þegar
hann er aöeins eitt til tvö kg, aö
þyngd — sem siðan veldur þvi,
aö frálagsverðmætið verður
minna en helmingur þess, sem
veröa mundi — ef þessi sami
fiskur yrði ekki veiddur fyrr en
hann hefði náð réttri slátrunar-
stærð, sem er 4 til 4 1/2 kg.
Þessi rangi slátrunarttmi
veldur þvi að um 100 milljarða
vantarf þjóðartekjurnar. Svo til
enginn fiskur kemur á mibin
fyrir Suður og Vesturlandi, eins
og áður getur, og veldur það
ægilegri röskun i þjóðarbú-
skapnum.
Atvinnuleysi magnast, gjald-
Þing
og
þjóð
þrot útgeröarfyrirtækja verða
tið — sömuleiöis þjónustufyrir-
tækja,hvers konar byggingar-
iðnaður dregst saman, skuldir
viö útlönd vaxa — bændur missa
verulegan hluta markaða sinna
vegna minnkandi kaupgetu al-
mennings. Rauntekjur allrar
þjóðarinnar fara minnkandi,
þvf gengiö sigur hratt. Vinnu-
deilur magnast. Erfiðleikar
fara vaxandi á útvegun nýrra
lána erlendis. Landflótti fer
vaxandi. Islenzkum læknum og
verkfræöingum og öörum dug-
andi mönnum sem starfa er-
lendis, fer fjölgandi, þvf hér-
lendisverður ekkihægtað bjóða
kjör eða verkefni, er geti keppt
viö það sem iönvæddar þjóðir
geta boðiö.
Skólaæskan — sem hangið
hefur yfir misjafnlega vel völdu
námsefni alltof langan tima ár
hvert, i einn og hálfan til tvo
áratugi, kann engin almenn
vinnubrögð, þvi þin langa skóla-
seta hefur að mestu einangrað
þetta fólk frá sinni eigin þjóö —
lifi hennar og störfum. Unga
fólkið er þvi framandi f eigin
þjóðfélagi og hefur þvf slæma
aöstööu til aö velja sér störf viö
hæfi, — og er áhugalitiö vegna
þess að það hefur ekki notiö
þeirrar áhugavakningar, sem
nytjastörf með þroskaöri ald-
ursflokkum hefði átt að aubga
þaö um. — Ein stétt blómstrar
þóallvel, enþað eru lögfræðing-
ar þeir, sem hafa atvinnu viö að
gera upp þrotabú fyrirtækja og
einstaklinga.
Enginn nýriönaður vex upp —
því að fjármagn skortir i fjár-
festingasjóðina og bankana —
enda engin iönaöaruppbygging-
arstefna til — og siöasti
„mohikaninn” — það er sföasti
bjartsýnisóvitinn sem lét sér
detta I hug að stofna til nýs
iðnaöar á Islandi þessara
stjórnarhátta ergenginn upp að
hnjám I rölti sinu milli hinna 40
sjóðastjóra sem stjórna fjár-
festinga rlánas jóöunum.
Landiö veröur þó varla alveg
gjaldþrota þvi aö Island nútim-
ans er svo gott land i eöli sinu,
að þvl er naumast hægt að
stjórna svo klaufalega að ekki
takist að halda sjálfstæðinu —
og alltaf verður ýmsum þáttum
sæmilega stjórnað þvi ekki
skortir stjórnendur góðan vilja
— og smáfiskurinn er lika fisk-
ur, og aðrar fisktegundir en
botnfiskurinn bjarga talsverðu.
En heildarlega séð grúfir
myrkur fátæktar og úrræða-
leysis yfir vötnunum I þjóðlff-
inu.
Tvær myndir
Hvora ber að velja?
(Kafli úr útvarpsþætti frá 17. júni)
Siðari myndin
En nú kemur sfðari myndin,
súer sýna skal hvernig umhorfs
yröi i þjóöfélaginu 1983, ef hin
nýja stefna, Hagkeöju-stefnan
yrði nú valin.
Réttara er þó aö miöa tfma-
setningu þessarar myndar viö 6
ár — eftir aö Hagkeöjustefnan
eða tilsvarandi stefna hefur
verið sett i gang hvenær sem
það veröur gert.
Drápi á uppeldisfiski væri nú
löngu hætt, og þykir nú hin ótrú-
legasta ósvinna að nokkru sinni
skyldi hafa verið framkvæmt,
og menn undrast þá fólsku að
togskipum skyldi nokkru sinni
hafa verið hleypt inn á uppeldis-
stöövar botnfiskanna sem erhin
dýrmæta sameign allrar þjóö-
arinnar.
Miðin eru nú orðin full af fiski
umhverfis allt landiö. Fiska-
smölunin er nú framkvæmd af
20 þúsund lesta minni flota en
þeim er 1977 kepptist um upp-
eldisfiskinn.
Við þessa ráðstöfun eina, —
þaö er minnkun flotans, — spar-
ast 10 til 15 milljarðar árlega.
Hluti þessarar spörunar er tek-
inn sem auðlindaskattur eða
temprunargjald, en verulegur
hluti auölindaskattsins hefur
gengið tilaö byggja upp iönað —
i byrjun aöallega á Norður og
Austurlandi, en einnig viöar.
Mikið af þeim iðnaði dafnar nú
vel — en eitthvað af þessum
nýiðnaði kann þó að þurfa tfma-
bundinn stuðning, þvf að val
iðnaöarverkefna heppnast mis-
jafnlega, eins og gengur, en þar
er um svo lágar upphæðir aö
ræða að þær skipta ekki máli i
þjóðarbúskapnum i heild.
Suður- og Vesturland býr nú
við feikilega efnahagslega
grósku, þvi meginhluti fisksins,
sem alizthefur upp fyrirnorðan
og austan leitar suður fyrir land
til hrygningar, einmitt þegar
hann hefur náð hinni hagkvæm-
ustu slátrunarstærð — og þá má
slátra honum, þvf næg hrygning
er tryggö meö þessari tilhögun.
Heildar-þjóðartekjurnar hafa
vaxiö um 100 milljarða, auk
þess sem hinn nýi iönaöur gefur
drjúgum af sér í þjóðarbúið.
Austfiröingar og Norölend-
ingar veiöa nú álika magn af
fiski og þeir geröu 1977, en með
miklu ódýrari veiðiflota — og
fiskverkun veröur þeim ddýr-
ari, þvi þeir veiða nú aöeins
stóran fisk i stórriðin net eöa i
vörpur þeirrar gerðar að þær
örugglega sleppa öllum fiski,
sem er undir fjórum kg aö
þyngd, en það samsvarar þvi aö
fiskurinn sé 76 til 80 cm að
lengd. Og nú hafa norður og
austurbyggðir fengið iönaöinn
til viöbótar viö fiskveiðarnar —
og viö þaö stóraukiö öryggi og
hagsæld i efnahagsbúskap sin-
um. Auðlindaskatturinn, sem
Sunnlendingar og Vestlendingar
greiöa til þess að gera noröur-
og austurbyggðum kleift aö
hætta að drepa uppeldisfiskinn
—varog er áfram notaður tilað
byggja upp iönaöinn noröan-
lands og austan, en einnig til að
byggja upp iönaö sunnanlands
og vestan — en uppbyggingin
þar hefur fariö fram, að hluta
til, nokkru siöar — en fyrir norö-
an og austan.
Atvinnutækifærum hefur nú
fjölgað — þannig að flestir geta
nú valið atvinnu viö sitt hæfi.
Unga fólkiö er bjartsýnt og
áhugasamt um að leggja sitt af
mörkum, ekki sizt til aö full-
komna hinn nýja iðnaö. Beizlun-
in á Dettifossi hinna tæknilegu
og listrænu hæfileika þjóðarinn-
ar hefur nú veriö hafin fyrir al-
vöru. Unga fólkið þekkir nú þjóö
sina og þjóölif sitt, af því að það
er ekki lokað inni á skólabekkj-
um nema hálft árið eða aöeins 5
1/2 mánuð árlega, en fær hinn
tima ársins aö vera meö I hinum
fjölbreytilegu störfum þjóðar
sinnar.
Skólahúsnæði og kennslu-
kraftar nýtast nú nær helmingi
betur en áður, þvf aöeins helm-
ingur unglinganna er innan
skólaveggja hvern árshelming.
Hinn helmingurinn er i störfum
með þjóð sinni. Að námstima
loknum hafa ungmennin þvi
kynnzt hinum breytilegu
viðhorfum hinna ýmsu stétta og
starfshópa þjóðar sinnar og lært
að virða og meta þá llfsfyllingu
og hamingju, sem nytjastörfin
veita. Námsleiðinn er nú svo til
úr sögunni, bæði vegna stytting-
ar árlegs skólatima og ekki
siður vegna tengslanna viö lif-
rænt þjóðlif, sem árleg þátttaka
i nauösynlegum störfum veitir.
Næg atvinna fyrir skólafólkiö
verður ætiö fyrir hendi, bæöi
vegna hinnar miklu grósku
hvarvetna i efnahagslifinu en
ekki sfður vegna hins að aöeins
helmingur skólafólksins er utan
skólaveggja hverju sinni. Það
er tvenndarskóla-skipanin, sem
ég hér er að kynna.
Landflóttalæknar og verkfræð-
ingar, og aðrir dánumenn, snúa
nú heim til fööurlandsins til að
taka þátt f hinni nýju uppbygg-
ingu, enda hafa llfskjörin nú
batnaö svo mikiö við tilkomu
hinna 100 milljaröa árlega i
þjóðarbúið, að sambærilegt
veröur við það, sem gerist með
öörum iönvæddum þjóöum.
Allir fjárfestingarlánasjóðir
hafa nú verið sameinaöir undir
eina stjórn og gefa skjót og
greið svör viö fyrirgreiðslu-
beiönum. Nýjum hugmyndum
um iðnað er tekiö fagnandi og
þærstuddar, en haldiö I skefjum
fjárfestingu i þeim greinum,
sem þegar eru hæfilega eða um
of fjármagnaöarog þessgættaö
hver eyðileggi ekki fyrir öðrum.
Ungt fólk fær ekki aðeins störf
innanlands, heldur einnig utan-
lands viö að afla markaða fyrir
hinar nýju iönaðarvörur og
bæta markaðsstöðu fyrir vörur,
bæði sjávarútvegs og landbún-
aðar.
Allt þetta getur auðlinda-
sjóöur auðveldlega kostað, en
hann getur lika grynnt á er-
lendum skuldum og beinlínis og
þó meira óbeinlinis veldur beit-
ing hans hinni miklu grósku i
þjóðarbúskapnum öllum, vegna
þess að hann veldur þvíað fiski-
flotinn er nú mátulega stór (eöa
réttara sagt mátulega lltill) og
beiting auðlindaskattsins veldur
lika þvf að fiskurinn, sem er
aöalauölindin, fær aö vaxa I
rétta stærö — en það er lykillinn
aö öllum hinum umbótunum.
Útvegsmenn fagna auölinda-
skattinum, þvi þegar þeir öðlast
skilning á eðli hans finna þeir,
að hann er hreint smáræði,
boriö saman við það efnahags-
lega niðurbrot sem fiskleysið
veldur — og samanborið við
þann óskapa kostnað, sem hin
taumlausa barátta um smáfisk-
inn olli á áttunda áratugnum.
Handfæraveiðar verða
stundaðar sem sport vfða um
land og m.a. útlendingum seld-
ur aögangur gegn riflegu gjaldi
fyrir hvern fisk, sem þeir veiða
— en auövitað gert skylt.eins og
öðrum aö sleppa strax hverjum
þeim fiski, sem á öngul kemur
og nær ekki hinni mörkuðu 76
cm lágmarkslengd.
Myndir af togskipum þeim
sem eitt sinn stunduöu veiðar á
uppeldissvæðunum hafa nú
veriö settar á byggðasöfn.
Þetta voru tvær grófdrátta-
myndir. Tölur eru tiltækar
handa hverjum þeim hópi
manna er kynni að vilja sann-
færa sig um raimhæfni útreikn-
inga þeirra, er að baki liggja og
setja sig inn hversu sú mikils-
verða breyting, sem hér um
ræðir, er auöveld f framkvæmd.
Kristján Friöriksson
Aðalræðismaður íslands
í Finnlandi 50 ára
Kás-Reykjavfk — i gær 21. júnl
varö aöalræðismaður Islands i
Finnlandi, Kurt Juuranto
fimmtugur. Hann hefur gegnt
aöalræöismannsstarfi frá 1961, er
faðir hans Erik Juuranto, sem þá
var aðalræðismaður, lézt.
Kurt Juuranto hefur um langt
árabil beitt sér fyrir auknum
menningartengslum og alhliöa
samskiptum milli Islands og
Finnlands, og hefur m.a. frá
upphafi átt sæti i stjórn Islend-
ingafélagsins þar, Þann 17. júnf
s.l. var opnuð fyrir tilstilli Kurts,
sýning á gömlum íslands-landa-
bréfum, í nýjum sýningarsal,
sem hann hefur komið á fót, og er
þaraö finna landabréf frá þriggja
alda tfmabili, þau elztu allt frá
bví um 1500.
Ný skíðatogbraut kemur til
Dalvíkur í haust
ATH-Reykjavfk. — Tilkoma
nýju togbrautarinnar mun
valda byltingu I skiðamálum
okkar Dalvfkinga, sagði Jón
Halldórsson stjórnarmaður i
Skiðafélagi Dalvikinga I samtali
viö Timann fyrir skömmu. —
Einungis vantar bankaábyrgð
fyrir henni, svo að erlendi fram-
leiðandinn geti byrjaö á verk-
inu, en ég á von á þvi að það mál
leysist á næstu dögum.
Togbrautsú, sem hér um ræö-
ir, er framleidd af austurrfska
fyrirtækinu Doppel-Mayr, og
sagði Jón aö áætlaöur kostnaður
væri hátt á annan tug milljóna.
Togbrautin nýja veröur sett nið-
ur I Böggvisstaðaf jalli, fyrir of-
an gömlu togbrautina, og er
heildarlengd hennar um 450
metrar. Toglengdin er hins veg-
ar 420 til 430 metrar.
Jón sagöi að von væri á teikn-
ingum að undirstööum nú á
næstu dögum, og yröi verkið við
þær hafiö þegar I stað. Möstrin
fyrir togbrautina veröa smföuð
hjá Sindra h/f Reykjavík. Aætl-
unin gerir fáð fyrir að undir-
stöðum verði lokiö f septem-
ber/október næstkomandi, og
verða þá möstrin reist. Það sem
á vantar ætti að koma frá hinu
erlenda fyrirtæki um svipað
leyti. Dalvikingar munu þvf að
öllum likindum geta fariö að
nota togbrautina um jól — ef
snjór veröur nægur.
Eins og áður sagði, þá ér tog-
lengdin rúmir 400 metrar, en
toglengd gömlu togbrautarinn-
ar er rétt um 300 metrar. Sagði
Jón það ekki fjarri lagi að áætla
aö við góð skilyröi gætu skiða-
menn rennt sér nær tvo
kilómetra.
Skfðamenn eru margir góöir á
Dalvfk og það er ekki vafamál
að landsmenn, eiga eftir að
heyra meira frá þeim á næstu ár
um. Ahugi á Iþróttinni er og
mikill, einkum meðal yngri
kynslóöarinnar. Jón sagði að
Dalvíkingar hefðu sent um
tuttugu keppendur á Andrésar
andar leikana I vetur og hefði
náðst mjög góöur árangur. —
Það er nauösynlegt aö byrja
neðanfrá, sagði Jón, enda oröiö
alltof seint að ná nokkrum
árangri út úr okkur — þessum
gömlu skörfum.