Mánudagsblaðið - 23.11.1970, Blaðsíða 4

I
4
Mánudagsblaðið
Mánudagur 23. nóvember 1970
KAKALI skrifar:
BlaÁfyrir edla
Ritstjóri og ábyrgðarmaSur: AGNAR BOGASON.
Sími ritstjórnar: 13496. — Auglýsingasími: 13496.
VerS í lausasölu kr. 25,00. — Áskriftir ekki teknar.
Prentsmiðja Þjóðviljans.
Reiðarslag MbL Ólafur og
Skjóna hverfa
Stundum fer ekki hjá því, að menn hryggjast yfir hörmung-
um sem henda í garði náungans. Ekki á þetta sízt við blöðin,
en þeirra; á milli liggur einhver leyniþráður, eins og milli lög-
gæzlumanna mismunandi landa.
í síðustu viku þ.e. síðastliðinn miðvikudag dundi ógæfan
yfir Morgunblaðið. Þann dag, sem var yfirleitt bjartur og hlýr
hér í Reykjavík, var svartnætti örvæntingarinnar á skrifstofum
Morgunblaðsins. Þau kvöddu síður blaðsins í sama mund,
Skjóna, hin umtalaða og fræga meri Björns á Löngumýri og
Ólafur Sigurðsson, kvikmyndagagnrýnandi blaðsins. Ekki skal
fullyrt um hugarvíl Skjónu, þegar hún hvarf, að líkindum fyrir
fullt og allt af síðum Moggans, eftir hretsaman útigang á prent-
svertu blaðsins, en um Ólaf vitum við, að þar ríkir innileg sorg,
einhver kvíði, sem oft setur að manni, sem skyndilega leggur
niður vopn, einfaldlega vegna þess, að ekki er lengurvið óvin
að eiga, eins og öllum standi á sama, í hvaða átt hann veifar
vopni sínu eða að hverjum vegið er.
Skjóna var falleg meri í æsku. Björn Löngumýrarbóndi leit
hana girndarauga líkt og aðrir menn konur og, samkvæmt
minningargrein um hryssuna, sölsaði hann hana undir sig á
mjög vafasömum forsendum, en þó með endanlegu leyfi hinna
háu dómstóla. Þau dæmi þekkjast í mannlífinu, að menn, sem
hafa unnað ungum konum, en ekki notið, beri til þeirra ævi-
langa ást og taki þeim með þökkum til eignar, þótt þær sæki
bæði stríð og elli og ekki tolli lengur tennur í gómi. Til slíkra
sannra manna, sem ekki líta á skinnið eitt eða litinn telst hann
Björn. Merin er hans, lifandi eða dauð, enda getur jarlinn á
Löngumýri tekið undir með ótal rómantískum skáldum, sem
láta örvasa gamalmenni sagna sinna hrópa í hrifningu: nu
ertu mín, mín loksins.
Ólafur gagnrýnandi hopaði ekki af hólmi sigri hrósandi eins og
Löhgumýrabóndinn, eða ástmærin Skjóna. Ólafur, hinn síauð-
ugi andans maður, var fullur trega og óyndis, en ekki sár. ,,Ef
einhver getur haft gagn af mér (í kvikmyndaiðnaðinum) er ég
reiðubúinn að veita hann (gagnið).“. Það var eitthvað riddara-
legt, eithvað göfugt og af gamla skólanum við þessi orð hins
deyjandi gagnrýnanda. Skjöldurinn var hreinn: ,,ég hefi skrif-
að út frá eigin smekk“ (frumleg játning). Hann hafði gaman
af að sletta klaufunum fyrir fimm árum. en það var mjög hægt,
enda lásu leikarar og leikstjórar ytra ekki dóma hans, sem
er undarlegt hjá jafn víðlesnu i>laði. Hins vegar höfðu bíóeig-
endur horn í síðu Ólafs, „aTlan tímann“. Ennfremur, segir
Ólafur, að hann hafi skrifað framhjá meiginhluta kvikmynda-
húsgesta, sem vissulega er kúnst út af fyrir sig. Þetta kann
enn að hljóma nokkuð spanskt en Ólafur sýnir fram á þessa
staðhæfingu sína með rökum. „Ég les allt sem þú skrifar"
segir einn aðdáandi hans „en ég fer aldrei í bíó." Að tarna,
munu sumir segja, er um framhjáhald lesandans en ekki gagn-
rýnandans að ræða, en til að bæta upp eða fága þennan hnúð
á 5 ára starfi við Mbl., þá bætir Ólafur því við, sem mun vera
einstæð jántnng: „Ég hef því stundum efast um að áhrif okk-
ar gagnrýnenda séu veruleg, á aðsókn kvikmyndanna. Raun-
ar lagði ég til breytingar á þessu fyrirkomulag fyrir tveimur
árum, sem hefðu gert mig ónauðsynlegan". Þessi einstæða
fórnfýsi gagnrýnandans er sérstæð og engu líkari en ef fimm
ára graðfoli legði til að láta gelda sig. Þvílíkt mun aldrei hafa
heyrzt í henni veröld og næsta undur að slíkt hafi raunveru-
lega gerzt.
Þetta er ekki lítið Waterloo fyrir Morgunblaðið. Eftir 15 ára
óskil fellur Skjóna af síðum þess, löglega dæmd ræningan-
um Birni. Þó þurfti að vísu að raka eyrun á Skjónu, a. m. k.
tvennar nefndir skoðanamanna gerðu útslagið um markið á
henni. Ennig segir í necrolog Mbl. um Skjónu, að dóttir Björns
segi hann hafa átt „skjótt merfoland árið, sem Stalín dó“ og
þykir það taka af öll tvímæli um að hryssan sé réttmæt eign
Löngumýrarbóndans.
Við höfum oft heyrt, að það sé býsna erfit að komast inn
á síður Morgunblaðsins. En að það taki þvílíkt átak og umbrot
að sleppa af síðum blaðsins, að ekki dugi minna til er referat
um afgang Stalíns af heiminum og ýfirlýsing um algjört gagns-
leysi, þykir mörgum ærið hart.
Að vísu skal dregið í efa að merin Björns hafi haft hugmynd
um allt það hugarvíl, sem hún hefur valdið lesendum, enda
Framhald á 6. síðu.
í HREINSKILNI
„Fyrrv. nemandi“ skrífar
eftirfarandi grein sem að vísu
er stytt. Þótt hún sé ýkja
harðorð, þá er hún sönn og
raunhæf um það ástand, sem
skapazt hefur.
Menntabrölt íslenddnga, síð-
ari árin, hefur í senn vakið
hneykslun hugsandi manna og
hlátur þeirra, seim humor
hafa. Þjöðin er að kafna í
menntasnobbi, hvert hrepps-
fcvikindi telur sig þurfa minnst
tvo eða ffleiri skóla tid að und-
irbúa innfædda undir þaru
,,lífsstörf“ sem þeir kunna að
óska eifflir. Bannað er með lög-
um að nokifcur hafi noktoum
hlut fyrir menntun sinni og
hvor einasti skussd er skyld-
ur til að mennta sig hvort
sem hann heldur vill eða
ekki.
Bæjarfélögin eru ekki edns
lítillát og hreppamir. Þ>au
þykjast geta migið standandi
og heimta sum menntaskóila
en önnur allskyns tæknistoóla
eða aðrar álíka stofnanir til
þess, að þurfa ekki að taka til
hendi. Hið kunna slagcrð
„mennt er máttur“, sem einna
hæst lætur í Svíþjóð og svo
hot ti n tot tail ý ðveldun um í Afr-
íku er að verða útjaskaðra en
frétt um að dr. Gyifi .,sé ektoi
á landinu" og hver fjársóunin
annarri ömurlegri er hleypt
af stokkunum til þess, að
þægja þeim auma lýð, sem
hrópar á torgum um aukna
menntun og aukin tækifæri,
auðvitað handa þeim „lægst-
launuðu“. örvfluð rikisstjóm,
sem í nær öllu opinberu lífi á
í vök að verjast þorir ekki
annað en fara að óskum þess-
ara lýðskrumara og æfin-
týramanna, sem keppast um
að gæla við kosti menntunar
og aukinnar fræðslu.
Til þessa hefur þó edna af-
satoanlega menntagreinin á
landinu þ.e. einhver snefih af
þekkdngu á fiskimélum otokar
verið látin sitja á hakanum.
þó segja veröi, að einhver
alda sé nú að fallla í þá átt,
að þjóð, sem byggir 90% á
sjávarútvegi ætti kannske að
hafa ednhvem, sem menntun
hefði í þeim efnum.
Nýjasta, en ábyggilega ekki
síðasta neyðaróp úr herbúðum
þessara skólasjúkllinga, kemur
nú frá Keflvíkingum, sem ekki
þurfa minna en menntaskóla
til að það ágæta sjávarþorp
geti talizt standa jöfnum fæti
við t.d. Isafjörð, en þar er
einn menntaskólinn nýstofn-
aður þó enn sjáist þar ekki
önnur lífsmörk, en hvort einn
eða tveir kennarar séu á laun-
um pr nemenda. Það, sem
auðvitað átti að gera, en verð-
ur aldrei giert, er að stofna
einn mikinn menntaskóla eða
sambærilega nútíima-mennta-
stofnun úti í sveit með hedma-
vistum, aga og námsskyldum,
en ekki drita þessu í sjávar-
þorpin eða endurbyggja gamla
læknakofa eða prestheimiii út
um land og klína á þá stoóla-
nafni, auðvitað með hlmdnhá-
um kostnaði. I slífcu sfcóla-
centrum gætu svo nemendur,
kariar og konur, húið og lært,
en borgir og þorp orðið bless-
unariega laus við þennan lýð
og ólþægindin, sem af honum
steðja. Skóla í þeim greinum
er að fisikinum lýtur rnætti
hafa í þorpunum, þar sem sjór
er stundaður.
En hvernig horfir. t.d.
menntaskólaþrá Keifflvíkinga
við, frá aðeins venjulegu sjón-
armiði. I Reykjavík eru nú
þrír menntaskólar, tveim of
margir, sem unga út „mennta-
miönnum“ sem verða máske að
gagni sumiir en ffiestir verða
etoki annað en útgjaldaliðir,
sem verður ekki fluíllnægt fyrr
en búið er að eyða i þá millj-
ónum, og þá gera þeir sér lít-
ið fyriir, setja sig á háan hesí
og neita að vinna nema með
sérkjöruim, elila Maupi þeir af
landi brott. Þetta hvítflli.bbahð.
sem skiptir þúsundum í 200
þúsund manna þjóðfélaigi er
fullt upp af óheyrilegum kröf-
um. ábyrgðarlaust og gagns-
laust. í vandiræðum siínum er
svo hinuim almenna borgara
gert að standa unddr greiðsi-
uim, svo einhver apinn get!
klöngrazt út til Sorbonne, sop-
ið rauðvín og iagt stund á
miðaldafrönsku eða eitthvað
annað óheyrt og gjörsamlega
gagnlaust mái, jafnvel athug-
að vísindalega hvort af-
gredðslustúlkur eigi að giftast
eða heimilisfeður að hjálpa
til við uppvask.
Islendingar þurfa nauðsyn-
lega að vita allt um máiísk-
ur þær, sem talaðar voru i
Frafctoland!. á árum Lúðvíks
14. eða hvort madame Pompa-
dour hefði talað lágfrönsku
eða bara venjulegai skækjudía-
lekta úr S-Frakiklamdi. Till
þesis, að þjóðin hér -úð norð-
urskaut fái þetta á breint, þá
er gerður út nemandi úr
menntastofnunum Islands tii
þess að fullnægja þessari. fróð-
leiksfýsn þjóðarinnar.
Enginn mælir gegn því, að
Keflvíkingar eða íbúar ann-
arra sjávarþorpa menntist á
einn eða annan gagnlegan
hátt. En skipulagsiaust mennt-
unarbrjálæði til að halda- hvít-
fflibbaliðinu og sjálfskipuðum
menntahrokagifckjum í fæði
og skæðuim, er efcki það sem
þjóðin þarf né hefur efni á
að styrkja Menntamólin, und-
ir núverandi stjórn dr. Gyifa
hafa verið auðþekfcjanlegri af
magni fremur en gæðum, enda
hefur hann haldiið fast við þá
stefnu, vegna póílitisks fram-
dráttar, að drita þessum stoifn-
unum niður í sveit og við sjó,
aftir því hvaðan nýjastaneyð-
aróp menntavitanna kom síð-
ast. Menntaskólamir eru nú
út um alilt, fjórðunigairnir æpa
á nýja skóla, þorpin kalla og
hreppamir ærast af óvæntri,
menntaþrá.
Ef við hefðum ríkisstjóm,
sem við höfuim etoki, þá væri
fyrir löngiu búið að átoveða
að setja hreinar h’nur hvar
þörfin er og síðan mennta þá,
sem þess óska og þjóðin hefur
gagn a£. Aðrir gieta og verða
að taka að sér venjuleg störf
innan þjóðveldisdns, en eikiki
ledka sdg skrautflugur á
miykjuhaugum bóka og skrif-
finnstou.
Kefllivíkingar eru stuindar-
fjórðungsakstur frá höfuð-
staðnum. Þar er veilsæld og
þar líður flólki vel. Hér í Rvík
eru sfcólar af öllum tegundum,
nemendur pýndir til náms á-
hugaiausir og fullir úlfúðar,
jafnvel krefj andi þess, að próí
séu látin niður falla og hverj-
um skussa leyffl að halda á-
fram án nokkurs tillits til
flrammistöðu, áhuga eða getu.
Skólar em ékki lúxus, seigir
nýi túninn, sjáflfskipaðdr
verkafcarlar, sveitamenn eða
aðrir, sem „mnna þá tíð“ þeg-
ar mienn gátu ekki „sökuim..fár.
tæfctar" hlotið menntun eða
„fengið að lœra“. Jú, jú, það
vanta-r sko ekki harmakyeipið
í alþýðunni þegar velferðair-
ríkið er annarsvegar. Sann-
leikurinn er sá, að menntun á
Islandi er í dag lúxus, sví-
virð'ilegur og lítillsimetimn lúx-
us, sem áhuigalaus sknU nýt-
ur, oft, en efcki nærri aiitaf,
vegna heimskulegrar velferð-
arstefnu ráðþrota ráðherra.
Hann hefur líka uppstoorið
eins og till var sáð. Ráðherr-
ann hefur verið kair.aður nið-
ur á skip í umræðuskynl,
ofsóttur á eiigin skriifstofu og
næstum afhrópaður af þeim
hvoipum, sem hann heldur að
hann sé að hjálpa. Það er sko
ekki lítill lúxus að vera „nem-
andi“ í dag. Að þurfa að
leggja að sér eða flæra, stunda
námið, eða Mýða kennurum,
er eklki á pensúminu. óne',
kjaftforir loðinbarðar, hassis-
þræiar og ólánssikepnur, út-
ungað í reiðileysd veflmegunar
er að kætfa skólakerfið,
„víkika" sjóndeildarhringinn
eð’.ast o-g eiga atfkvæmi á
sikólatí-mum og er undrandi,
að allir þjóðfélagsþegnar skuli
etoki undireins til-búnir að
eyða sínum síðasta eyri tii að
styðja og styrkja þessi kyn-
orkuatfrek þeirra og ala önn
fyrir afflcvasmum þeirra. Fyrir-
myndin er ruslið í erlendum
Framhald á 6. síðu.
r M
\
i
I
i
Skálamálabrjálæðið - Mál að linni - Hvítflibbalið
skrífl en ekki nemar — Agi, þörf, menntun — Alger
stefnubreyting — Mesti ksstnaðarlsðurinn. —
!
i