Tíminn - 06.08.1977, Blaðsíða 4

4
Laugardagur 6. ágúst 1977
KRON
40ÁRA
AÞ-Reykjavik t dag eru liöin 40
ár frá þvf KRON var stofnaö.
Stofnfundur KRON var haldinn f
Kaupþingssalnum i Eimskipa-
félagshúsinu 6. ágúst 1937.
Fundinn sátu 93 fulltrúar frá
Pöntunarfélagi verkamanna,
Reykjavik, Kaupfélagi Reykja-
víkur, Reykjavik, Pöntunarfé-
laginu Hlif, Hafnarfiröi, Pönt-
unarfélagi Verkalýös- og sjó-
mannafélags Keflavikur, Kefla-
vfk og Pöntunarfélagi Sand-
geröis, Sandgeröi. öll þessi fé-
lög höföu áöur samþykkt á fund-
um sinum aö sameinast i eitt
allsherjar féiag.
Stcfnfundurinn samþykkti i
einu hljóöi lagafrumvarp er
undirbúningsnefnd haföi samiö.
Stefna félagsins var þar I aöal-
atriöum hin sama og sú sem áö-
urnefnd félög höföu fylgt: Staö-
greiösla, takmörkuö ábyrgö
hvers félagsmanns, hlutleysi
um stjórnmál og önnur mál,
sem eru neytendasamtökum
óviökomandi, áherzla var lögö á
lágt vöruverö og góöar vörur.
Nokkrar umræöur uröu á fund-
inum um nafn félagsins, og kom
fram tillaga um, aö þaö yröi
„Kaupfélagiö viö Faxaflóa”.
Þessi tillaga var þó felld, og fé-
lagiö hlaut nafniö „Kaupfélag
Reykjavíkur og nágrennis”,
eins og undirbúningsnefndin
haföi lagt til.
A fundinum voru kosnir niu
menn f stjórn og hlutu kosningu
Friöfinnur Guöjónsson, prent-
ari, Sveinbjörn Guölaugsson,
bilstjóri, Margrét Björnsdtíttir,
Runólfur Sigurösson skrifstofu-
stjóri, Theódór B. Lindal,
hæstaréttarlögmaöur, Benedikt
Stefánsson, gjaldkeri, Ólafur Þ.
Kristjánsson, kennari Þorlákur
Ottesen, verkstjóri og Hjörtur
B. Helgason bilstjóri. Fyrsti
framkvæmdastjórinn var ráö-
inn Jens Figved.
Kommúnistar...
kommúnistar....
Sé gluggaö I sögu félagsins
kemur I ljós, aö þaö, eins og svo
mörg kaupfélög, hefur oröiö
fyrir árásum af hálfu kaup-
mannastéttarinnar. Raunar
hefur þessum árásum ekki
linnt, þæreru einungis meö ööru
mtíti i dag. Skemmst er þess aö
minnast aö Kron hefur aöeins, á
40 ára ferli sinum, fengiö einu
sinni Uthlutaö lóö. Hins vegar
varö KRON aldrei fyrir jafn
skipulögöum árásum og tilraun-
um tilaö hefta starfsemiþess og
Pöntunarfélagiö á sinum tima.
Aöstaöa þess hefur einnig frá
upphafi veriö svo sterk, aö slik-
ar tilraunir voru vonlausar. Þaö
var einkum Morgunblaöiö og
Visir, sem stóöu fyrir árásum á
KRON haustiö 1938. Mun þessi
herferö hafa staöiö i sambandi
viö þaö, aö KRON haföi þá á
prjónunum fyrirætlanir um aö
koma á fót stórri vefnaöarvöru-
verzlun i húsi útvegsbankans
viö Lækjartorg. Þaö væri ekki
úr vegi aö birta nokkur sýnis-
horn af blaöaskrifum frá þess-
um tima. Tónninn er sá sami og
isumum Ihaldsblööunum i dag:
„Þeir rauöu hafa hugsaö sér aö
færa út kviarnar, og hrifsa til
sin megniö af innflutningnum á
vefnaöarvöru, þarsem álagning
er eitthvaö hærri (I þeim vöru-
flokki)”. (Kaupmaöur i Morg-
unblaöinu 11. okt. 1938).
„Kommúnistar heimta
vefnaöarvöruna i sinar hendur.
Okurálagning hjá KRON...
KRON hefur snemma I sumar
tryggt sér húsnæöi i miöbænum,
þar sem eingöngu átti aö verzla
meö vefnaöarvöru... Hvaö á aö
gera viö þann mikla gróöa, sem
fyrirtækiö (KRON) aflar sér
meö okurálagningu? Svariö viö
þessari spurningu mun koma i
ljós viö kosningar á komandi ár-
um. Þaö á aö láta Reykvfkinga
bera uppi útbreiöslustarfsemi
Stallnsmanna á Islandi”.
(Morgunblaöiö 13. okt. 1938).
Sum þessara ummæla, sem
blööin viöhöföu voru slik, aö
stjórn KRON sá sér ekki annaö
fært en aö fá þau dæmd tímerk.
Félagsmönnum I Kaupfélagi Reykjavikur og nágrennis hefur fariö fjölgandi á siðustu árum.
(Timamyndir: Róbert)
Hitt er svo aftur annaö mál, aö
Jónas Jónsson frá Hriflu var
stundum, I Samvinnunni, ekki
hótinu skárri en ihaldsblöðin.
Fyrsta kjörbúðin i
Evrópu
Þaö var áriö 1943, aö KRON
setti á stofn fyrstu kjörbúö I
Evrópu. Búöin var á homi Vest-
urgötu og Garðarstrætis og var
hún i daglegu tali nefnd „Sjálf-
skiptabúöin”. Þaö var þáver-
andi framkvæmdastjóri félags-
ins, Jens Figved, sem beitti sér
fyrir þessari nýjung og var fyr-
irmyndin fengin frá Ameriku.
Var búizt viö þvi, aö samkvæmt
hinni amerisku reynslu, aö um
allverulegan sparnaö yröi aö
ræöa á rekstrarkostnaði. En
þessi nýbreytni gaf þó ekki eins
góöa raun og við haföi veriö bú-
izt, og áriö 1945 var búöinni
breytt I þaö horf, sem almennt
tiðkaöist. 1 dag rekur KRON
átta matvöruverzlanir og fjórar
sérvöruverzlanir og þrjár
mjólkurbúöir. 1 tveimur af
verzlunum félagsins er lögö sér-
stök áherzla á lágt vöruverð, en
þaö eru verzlanirnar viö
Noröurfell og Langholtsveg.
Aö sögn Ingólfs Ólafssonar
kaupfélagsstjóra hefur verzlun-
in gengiö vel, þannig var heild-
arvelta félagsins rúmar 1300
milljónir á siöast liönu ári og
jókst um 30% miðaö viö áriö á
undan. Rekstrarafgangur aö
loknum afskriftum var rúmlega
fimm og hálf milljón. KRON
hefur lagt niöur hinar hefö-
bundnu arögreiðslur og tekiö
upp, eins og félagsmenn KRON
vita mæta vel, afsláttarkort.
Ingólfur sagöi, aö á siöast liönu
ári heföi félagiö veitt rúmlega
15milljónir króna út á afsláttar-
kortin og álika upphæö I formi
lækkaös vöruverös. Lætur nærri
aö afslátturinn sé um 12% af
leyföri álagningu félagsins.
— Þaö er óhætt aö fullyröa, aö
afsláttarkortin hafa mælzt vel
fyrir hjá viöskiptavinum
KRON, sagöi Ingólfur. — Viö
byrjuöum meö þetta fyrir all-
mörgum árum, er félags-
mannatalan var aöeins um 5 til
6 þúsund, en nú er hún rúmlega
14 þúsund. Þaö er ef til vill bezti
vitnisburöurinn um vinsældir
kerfisins.En viöbreyttum einn-
ig okkar verzlunarháttum og
fækkuöum búöum.
— En eina raunhæfa leiöin til
aö lækka vöruveröiö er aö
byggja nógu stórar einingar. 1
þeim tilgangi sóttum viö um lóö
i nýja miöbænum og höfum
fengið vilyröi fyrir henni. En
gallinn er bara sá, aö sam-
kvæmt skipulagningu er gert
ráö fyrir markaöi, sem er all-
mikiö dýrari en viö gerðum ráö
fyrir. Þess vegna höfum við
einnig sótt um lóö austan viö
Elliöaár.
Stærsta verkefniö hjá KRON i
dag er hins vegar bygging
iönaðar- og verzlunarhúss við
Skemmuvog i Kópavogi. Fram-
kvæmdir hófust viö bygginguna
snemma á þessu ári, og áætlaö
er, aö húsið veröi fokhelt I haust
og aö framkvæmdum ljúki á
næsta ári. Byggingin er á
tveimur hæöum, 2000 rúmmetr-
ar hvor. A neöri hæö er fyrir-
hugaö aö reka efnagerðina
Rekord, en á efri hæö veröur
vörumarkaöur.
Og enn var kaup-
mannavaldið á móti
— Þaö leikur enginn vafi á
þvi, aö kaupmannavaldiö I
Reykjavik hefur ætiö staöiö
gegn KRON, segir Ingólfur —■ á
fjörutiuára starfsferli félagsins
hefur þvi aöeins einu sinni veriö
úthlutaö lóö, en þaö var viö
Noröurfell I Breiöholti. Þar
breyttum viö um verzlunarform
i hitteöfyrra og getum viö boöiö
upp á 8 til 10% ódýrari matvöru
aö öllum jafnaöi. Þaö er hins
vegar ljóst, aö okkur vantar
aukiö olnbogarými, þvi félags-
mannatalan eykst sifellt. Viö
ætluöum aö koma á stórmark-
aöi 1 Sundahöfn, en eins og öll-
um er kunnugt var KRON synj-
aö um verzlunarleyfi þar.
Æöi margt hefur breytzt sföan sjálfskiptabúöin var og hét.
Domus viö Laugaveg.
Herstöðvarandstæðingar
mótmæla sjónvarpsefni
Miönefnd Samtaka herstööva-
andstæöinga hefur sent frá sér
eftirfarandi ályktun:
„Þriðja ágúst s.l. var sýnd I Is-
lenzka sjónvarpinu hin fyrri
tveggja mynd frá Thames-sjón-
varpsstööinni, sem nefndar eru:
„Er Nató nógu öflugt?” Er hér
um að ræða eins konar úttekt á
herstyrk og varnargetu
hernaðarbandalagsins.
Það er furöulegt, aö Rikisút-
varpiö sem gæta á hlutleysis I
hvivetna skuli velja til sýningar
kvikmyndir, sem hagsmunaaðil-
ar um eflingu striösvéla Nató
hafa gert. Umræddar myndir eru
búnar til af Thames-sjónvarps-
stöðinni, eins og áöur getur, sem
er dótturfyrirtæki eins af stærstu
auðhringum i Evrópu, EMI. Þessi
auðhringur hefur mikilla hags-
muna að gæta viö smiöi rafeinda-
búnaöar fyrir Nató. I þessu sam-
bandi má benda á, að Nim-
rod-þotur þær, sem beitt var gegn
tslendingum I landhelgisdeilunni
við Breta, voru búnar rafeinda-
tækjum frá EMI.
1 myndinni sem sýnd var 3.
ágúst s.l., er gengiöút frá þvisem
sjálfsögöum hlut aö hlutverk
Nató sé aö standa vörö um lýö-
ræöi vestrænna rikja en um þaö
deilt, hvort hernaöarbandalagiö
sé nógu vel I stakk búiö, til þess aö
geta þaö. Það kom fram i mynd-
inni, sem nú þegar hefur veriö
sýnd, aö þeir tveir menn sem
mest deildu um hernaðarmátt
bandalagsins eru báöir þeirrar
skoöunar aö auka veröi herstyrk
þess. Myndin hlýtur þvi aö flokk-
ast undir áróður fyrir hagsmun-
um áöurnefnds auöhrings og
áformum Nató um aukinn vig-
búnaö.
Að lokum er vert að geta þess,
aö hernaöarbandalagiö Nató er
vægast sagt umdeilt fyrirbæri.
Stór stjórnmála- og félagasamtök
I öllum þeim rikjum, sem eru
aöilar að Nató, lita á Nató sem
ógnun við heimsfriöinn, og stór-
háskalegt sjálfstæöi aöildarrikja
þess.
Af þessum sökum vifl miönefnd
Samtaka herstöðvaandstæöinga
mótmæla þvl harölega aö rikisút-
varpið sé notaö til þess aö miöla
áróðri, sem hefur þaö aö megin-
inntaki að telja tslendingum trú
um nauðsyn þess fyrir land oe
lýö.” e