Tíminn - 06.08.1977, Blaðsíða 15

Tíminn - 06.08.1977, Blaðsíða 15
Laugardagur 6. ágúst 1877 i£íwum 15 90 ára Kristófer Pétursson frá Stóru-Borg Sagt hefur verið, að úr Húna- vatnssýslu hafi fyrr á tið komið fleiri menntamenn en úr öðrum sýslum landsins. Þetta mun hafa veriðrannsakað. Hver orsökin er, veit ég ekki. Þó er vist, að frama- girni Húnvetninga hefur verið nokkur og að þeir hafa sótt mjög fram i þjóðlifinu. Fræg eru þau ummæli Jónasar frá Hriflu, skólastjóra Samvinnuskólans, að hann hafi aldrei komizt i kynni við heimskan Húnvetning. Hér skal farið nokkrum orðum um sjálflærðan listasmið og lista- hinn 9. mai 1918 Guðrfði Emiliu Helgadóttur, hjúkrunarkonu frá Litla-Osi i Miðfirði og bjuggu þau á Litlu-Borg i 28 ár. Þau eignuð- ust sex börn. Elzta barnið misstu þau þriggja mánaða gamalt, en á lifi eru: Margrét Aðalheiður, gift Þorgrimi Jónssyni stórbónda i Kúludalsá i Innri-Akraneshreppi, Pétur, bifvélavirki i Hvalfirði, Stcinvör Sigriður, gift sr. Guð- mundi Guðmundssyni á Útskál- um, llagnhildur Jakobina, gift Jóni Ágústssyni rafvirkja i Reykjavik, og Þórður, úrsmíða- mann úr Húnaþingi, sem fyllir hinn niunda tug ára hinn 6. ág. i ár. Maðurinn er Kristófer frá Stóru-Borg i Viðidal. Hann er son- ur Péturs stórbónda og athafna- manns á Stóru-Borg og seinni konu hans Elisabetar Guðmunds- dóttur, prófasts á Melstað Vigfús- sonar. Faðir Péturs var Kristófer Finnbogason. Var kona hans Helga, dóttir Péturs Ottesens sýslumanns á Svignaskarði. Kristófer Finnbogason var bók- bindari, og hefur handlagni hans erfzt til sonarsonarins, sem hér eru nokkur skil gerð. Kristófer var við nám i bænda- skólanum á Hólum veturinn 1904-1905. Arið eftir lézt Pétur faðir Kristófers og tók hann þá við búsforráðum á Stóru-Borg með móður sinni, þá aðeins 19 ára að aldri. Hinn 12. mai kvæntist Kristófer æskuunnustu sinni, Steinvöru Sigriði Jakobsdóttur frá Sigriðarstöðum i Vesturhópi. Hófu þau búskap á Stóru-Borg, en fluttust þaðan til Borðeyrar, þar sem Kristófer vann við verzlun Tang & Riis. En því miður varð sambúðin ekki löng, þvi að hinn 18. desember 1914 lézt Steinvör eftir langvinnan sjúkleika. Flutt- ist Kristófer þá að Litlu-Borg til Guðmundar bróður sins. Kristófer kvæntist öðru sinni meistari, Rey^kjavik, kvæntur Huldu Sigurbjörnsdóttur. Þá ólu þau hjónin upp tvo systursyni Emiliu, Þórð og Guðmund Guð- mundssyni.Eru þeir báðir kvænt- ir og búsettir i Garði. Kristófer var mjög hjálpsamur við sveitunga sina, og leituðu margir til hans með viðgerðir og lagfæringar á ýmiss konar hlut- um. Var þvi jafnan mjög gest- kvæmt á heimili þeirra hjóna og gestrisni mikil. Einnig kunni Kristófer frá mörgu að segja, þvi að hann var vel lesinn, minnugur og hafði góða frásagnarhæfileika. Hann lét sér umhugað um, að börn hans hlytu einhverja mennt- un og studdi þau á þeim vettvangi sem hann frekast mátti, þrátt fyrir litil efni. A hans búskaparárum voru erfiðir tima og hann enginn fjáraflamaður. Hann var i eðli sinu afar greiðugur og vildi helzt gefa það sem hann gerði fyrir ná- granna sina og sveitunga. Ófáa silfurmuni mun hann hafa gefið vinum sinum og kunningjum. Á þeim árum, er Kristófer bjó að Litlu-Borg vann hann mikið fyrir sóknarkirkju sina, Breiða- bólstaðarkirkju í Vesturhópi. Út- vegaði hann kirkjunni altaristöflu að utan og gaf sjálfur mikinn hluta kostnaðarins. Einnig gaf hann kirkjunni vandað orgel i minningu fyrrri konu sinnar. Þá var hann um langt skeið með- hjálpari kirkjunnar og formaður sóknarnefndar. Veturinn 1945-’46 var mjög erfiður bændum norðanlands vegna mæðiveikinnar. Var fjár- stofn Kristófers þá orðinn aðeins 12 ær. Þegar svo var komið, hvatti Þorgrimur tengdasonur hans hann mjög til að koma suður og segja skilið við búskaparbasl- ið. Seldi Kristófer þá jörðina og fluttu þau hjónin vorið 1946 suður að Kúludalsá, þar sem þau fengu eigið húsnæði. Þarna lifði Kristó- fer sina beztu æviár, þvi þar gat hann gefið sig einvörðungu að silfursmiði, sem er hans hjartans mál, en eins og áður hefur komið fram í þessari grein, var hann litt hneigður til búskapar. Kristófer missti konu sina 26. íebrúar 1954. Var það honum mikið áfall. En eftir lát hennar og raunar æ siðan hefur hann notið mikillar umhyggjusemi og frá- bærrar aðhlynningar dóttur sinn- ar og tengdasonar á Kúludalsá. Emilia, siðari kona Kristófers, lærði hjúkrun hjá Steingrimi lækni Matthiassyni á Akureyri. Einnig var hún lærð nuddkona: Naut hún þar kennslu Soffiu Sig- urjónsdóttur frá Laxamýri, sem menntazt hafði i þeirri grein i Kaupmannahöfn. Emilia var gáf- uð kona og mjög vel ritfær. Hún skrifaði dagbók um öll sin hjúkrunarstörf. Árið 1971 varð Kristófer fyrir þeirri raun að missa sjónina. Læknisaðgerð var þá gerð á aug- um hans og fékk hann nokkra sjón, en samt ekki það góða, að hann gæti stundað silfursmiðar sinar. Að eigin ósk gerðist hann þá vistmaður á dvalarheimili aldraðra á Akranesi, þar sem hann hefur dvalizt siðustu árin. Kristófer er landskunnur lista- maður á silfursmiði. Væri nú ekki tilvalið að fá útgefna bók um list hans, þar sem gæfi að lita myndir af listaverkum hans? Hér er .-.efnilega um 'sjálfmenntaðan ;nilling að ræða. Ég hef engan heyrt nefndan honum fremri á þessu sviði af manni óskóla- gengnum i greininni. Fyrir skömmu kom út bók um hagleiks- verk Hjálmars i Bólu, eftir dr. Kristján Eldjárn. Það er merk bók um sjálflærðan mann við út- skurð i tré. Nú þarf einhver snjall rithöf- undur að taka sig til og skrifa um hagleiksverk bóndans frá Litlu-Borg. Heill þér niræði heiðursmaður. A.B.S. gébé Reykjavik — Nýlega afhentu fulltrúar Vinnuskólans f Kópavogi Tlmanum fallegan fána til minningar um starfsemi Vinnuskólans I sumar og tók Jón Sigurðsson, ritstjórnarfulltrúi á móti fánan- um. Tímamynd: Itóbert. Icarus hinn nýi Leikstjóri: Nicolas Roeg Tónlist: John Phillips Handrit: Paul Mayersberg, byggt á skáldsögu eftir Walters Tevis Sýningarstaður: Háskólabió „Maðurinn sem féll til jarðar” er tilbrigði við grisku goðsögnina um Icarus og gæti alveg eins heitið Icarus hinn nýi.Tengslin við goðsögnina eru m.a. sýnd þegar eiginkona Bryce gefur honum bók um listaverk og ljóð þar sem mynd Brughels er birt og andspænis á siðunni eru kvæði W.H.Auden „Museé des Beaux Arts”. Kvikmyndin fjallar um mann, sem kemur frá annarri stjörnu til þess að freista þess að flytja vatn frá þessari „vatnsstjörnu” til sinnar þar sem vatnsskortur rikir. Maðurinn nefnist Thomas Newton (varla tilvilj aö höf. nefnir hann nafni brautryðj- anda i eðlisfræði), hann stefnir ótrauður að ætlunarverki sinu, en áfengi og firring i liki sjón- varpsgláps verða honum að falli. Roeg lýsir mjög vel firring- unni sem sjónvarpsglápið or- sakar, Newton situr allan dag- inn fyrir framan ótal sjónvörp og samtöl og tilfinningar leik- endanna koma i stað eðlilegrar tjáningar. 1 afar vel uppbyggðu atriði hrópar Mary Lou til hans bænarorð um eftirtekt og sam- tal, en hann er i gersamlega lokuðum gerviheimi og kemst ekki út úr svikavefnum sem af- þreyingartækni á borö við sjón- varp býður uppá. Hann virðist samt gera sér ljós áhrifin, hann segir seinna i myndinni að það sé einkennilegt meö sjónvarp, það segi aldrei allt, heldur feli ávallt eitthvað fyrir manni. Annað er það sem hann er gersamlega berskjaldaður fyrir, það er áfengi, hann verður þvi hægt en örugglega að bráð, enda óþekkt á hans stjörnu. E.t.v. má lita svo á að myndin fjalli um snertingu manns, sem þekkir ekki minningu okkar við hana og veikleika mannskepn- unnar. Newton verður þvi að bráðsem afskekktir þjóðflokkar hafa orðið fyrir þegar „menn- ingin” heldur innreið sina. Þeir mannlegu eiginleikar sem hann hefur verða honum lika að falli, þvi hann ánetjast þeim gervi- heimi sem áfengi og fjölmiðlar hafa uppá að bjóða. Mörg góð atriði eru i mynd- inni, t.d. vel sýnt hvernig New- ton uppgötvar sinn „mannlega” likama og einnig i upphafs- atriðum myndarinnar. Þegar Newton er nýkominn til jarðar i smábæ, fer hann i skartgripa- verzlun og selur afgreiðslukonu hring. Konan er forljót, ótæpt máluð og svo hlaðin þvi skrani sem hún selur að varla sér i hana. Myndavélin fylgir sölu- varningnum eftir, þeir eru svo ömurlega ljótir að særir augað. Er Roeg að minna okkur á, að við i neyzluþjóðfélögunum erum fólk hlutanna — við metum þá mikils, við röðum þeim i kring- um okkur, miklu meira en við getum nokkurn tima notað? Myndin hefði grætt ennþá meira á meiri klippingu, þvi sum atriðin voru sýnd tvisvar sem voru ekki svo góö aö þau þyldu það. Samfaraatriðin eru brjálæðisleg, og likjast meira iþróttakeppni með tilheyrandi hrópum öskrum og ljósmyndun á æsilegum augnablikum, en bliðum atlotum. Þau atriöi, sem hefðu mátt missa sig eða báru að m.k. ótrúlegan viöanings- brag með sér, voru atriöi frá stjörnu Newton. Hann og fjöl- skylda hans virtust lifa þarna einhvers konar skuggatilveru sem likist þvi sem Grikkir köll- uðu Hadesarveröld. Farar- tækið, sem flytur Newton á vit annarrar stjörnu likist frekar lappakofa en geimfari, enda hlógu áhorfendur innilega þegar það var sýnt. Ég hef þvi miður ekki lesið bók W.Tevis og veit þvi ekki hversu trúverðulega söguþræði hennar er fylgt. Mér virðist Bryce einhvern veginn utan- gátta i þessari kvikmynd, en hann ásamt Mary Lou eru þau einu sem mynda persónuleg tengsl við Newton. Þessi Icarus hinn nýi fellur i djúpið og sekkur, manndjúpið hér og sú sól sem bræðir vaxið, sem vængir hans eru festir með, eru kvillar okkar, firring og áfengi. Þeir menn, sem vilja fyrirætlun hans feiga vita þetta og halda óspart báðum aö honum. Mötun sjónvarpsins þangað til mettunin er orðin alger er vel sýnd, loks hefur hann ekkert að gefa af sjálfum sér og er orðinn viljalaust rek- ald. Tónlistin er nokkuð góð og sparlega notuð, klipping og skeyting ágæt, og myndin er sannarlega vel þess virði aö horfa á hana. Leikur Bovie i aðalhlutverkinu er góður og myndin er sérstæð og mjög spennandi á köflum. Erna A. Laus staða Skólastjórastaða við barnaskóla Geit- hellnahrepps er laus til umsóknar. Umsóknarfrestur er til 20. ágúst n.k. Um- sóknir sendist til Eysteins Ingólfssonar, Flugustöðum, er veitir nánari upplýsing- ar. Simi um Djúpavog.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.