Tíminn - 27.08.1977, Page 9

Laugardagur 27. ágúst 1977
9
Wímmrn
Ctgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Jón Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur
Gislason. Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmdastjórn og
auglýsingar Siðumúia 15. Simi 86300. Verð i lausasölu kr.
70.00. Askriftargjald kr. 1.300 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Vestræn
samstaða
Þessa dagana stendur yfir i Reykjavik fjölþjóð-
leg ráðstefna um samstarf og samvinnu Vestur-
landa. íslendingar hafa um langt skeið verið
aðilar að sliku samstarfi á fjölmörgum sviðum,
og það er ástæða til að bjóða erlenda gesti
ráðstefnunnar velkomna hingað. Hvar ættu þeir
að kynnast islenzkum hagsmunum og sjónarmið-
um betur en einmitt hér?
Þegar höfð er i huga saga og arfleifð Vestur-
landabúa er það eðlilegt að samstaða þeirra og
samstarf sé svo viðtæk og náin sem raun ber vitni
og taki til flestra sviða þjóðlifs, menningar og
stjórnmála.
Það gleymist of oft i umræðum um þessi efni að
samvinna Vesturlandamanna um öryggis- og
varnamál er aðeins einn hluti hinnar viðtæku
vestrænu samstöðu. Reyndar taka ekki öll vest-
ræn riki beinan þátt i varnasamvinnunni, sem
þróazt hefur á siðustu áratugum.
Enda þótt menn greini á um einstök atriði fer
það ekki á milli mála að yfirgnæfandi meirihluti
islenzku þjóðarinnar er hlynntur þátttöku Islands
i samstarfi Vesturlanda. fslendingar hafa t.d.
tekið þátt i efnahags- og viðskiptasamstarfi innan
EFTA, en vilja ekki inngöngu i Efnahagsbanda-
lag Evrópu fremur en Norðmenn. Löngum voru
og á Islandi mjög skiptar skoðanir um aðild fs-
lands að Atlantshafsbandalaginu, þótt þær öldur
hafi mjög lægt á siðari árum.
Eins og öryggismálin eru aðeins þáttur vest-
rænnar samstöðu er eftirlitsstöðin á Miðnesheiði
aðeins hluti varnasamstarfsins. í þeim efnum er
beinlinis varhugavert að binda sig við eldri
lausnir. Á siðastliðnum áratug eða svo hefur Mið-
nesheiðarstöðinni þannig verið breytt úr herstöð i
eftirlitsstöð til þess að fylgjast með flutningum og
viðbúnaði á Norður-Atlantshafi. Þetta starf
verður sifellt að sæta endurmati og endurskoðun.
Við slikt endurmat koma að sjálfsögðu mörg
sjónarmið til álita. Það er eðlilegt og sjálfsagt að
íslendingar taki fullt tillit til varna Vest-
ur-Evrópu og Norður-Ameriku, enda búa þar
nánustu vina-, viðskipta- og frændþjóðir okkar.
En við þetta endurmat koma ekki siður til við-
miðunar islenzkir hagsmunir og islenzk
þjóðernisleg sjónarmið. Að þvi leyti sem þessi
sjónarmið og þessir hagsmunir verða samræmd
og falla i eina heild eiga íslendingar skilyrðis-
laust samleið með nágrannaþjóðunum, en ekki
umfram það.
íslenzk menning er þáttur i vestrænni menn-
ingu. Við eigum þvi ótviræðum skyldum að gegna
andspænis hinum sameiginlega arfi. Og jafnvel á
hinu umdeilda sviði öryggis- og varnamála hefur
ekki verið sýnt fram á að sérstaða íslands skeri
það úr samstarfshópnum.
Hvað framtiðin ber i skauti sér er óvist að vita,
en rétt að skyggnast vel um gáttir allar áður en
gengið er fram. Hið viðtæka samstaða Vestur-
landamanna á sér langa framtið vegna þess að
hún hvilir á sameiginlegum menningarlegum
arfi. Og horfur benda ekki til þess að friði eða
öryggi verði þjónað með þvi að leysa upp sam-
starf lýðræðisrikjanna á sviði varnamála. Hins
vegar er sjálfsagt að smáþjóðirnar noti sam-
starfsvettvanginn innan Atlantshafsbandalags-
ins meira en verið hefur til umræðna um hags-
muni sina og til að knýja á um varðstöðu um
mannréttindi i heiminum.
ERLENT YFIRLIT
Rússar hylla föður
Evrópiikommúnismans
Er afstaðan til Evrópukommúnismans að breytast?
Brésnjev og Titó voru sorgmæddir þegarþeir kvöddust
SJALDAN hefur þjóö-
höfðingja verið sýndur meiri
sómi en Josep Broz Tito, ein-
ræðisherra Júgóslavlu, þegar
hann kom til Moskvu i siöastl.
viku á leið sinni til Norður-
Kóreu og Kina. Brésnjef rauf
sumarleyfi sitt á Krim og
flýtti sér til Moskvu til að geta
tekið á móti Titó á flugvellin-
um. Þegar Brésnjev dvelst á
Krim og þjóðhöfðingjar hafa
komið til Sovétrikjanna, hefur
hann venjulega látið þá sækja
sig heim, en ekkifarið til móts
við þá I Moskvu. Þetta hefur
t.d. gilt undantekningarlitið
um leiðtoga Austur-Evrópu-
rikjanna sem eru i Varsjár-
bandalaginu. Nú fór Brésnjev
hins vegar til Moskvu og þótti
þannig sýna Titó sérstakan
sóma, þegar hann tók á móti
honum á flugvellinum, ásamt
þeim Gromyko og Krilenko,
sem siðan fylgdust með hon-
um til Kremlar, þar sem hann
bjó meðan hann dvaldi i
Moskvu. Þeir Bresnjev og Titó
áttu svo langar samræður og
gáfu út að lokum sameigin-
lega yfirlýsingu, sem gaf aö
visu ekki neitt nýtt til kynna.
Það staðfestist hins vegar að
þeir Brésnjev og Titó eru sam-
mála um margt, t.d. varðandi
málefni þriðja heimsins og af-
stöðuna til mannréttindabar-
áttu Carters. í yfirlýsingunni
var hins vegar ekki minnzt á
Evrópu-kommúnisma eða af-
stöðuna til hans en þar kann
að hafa verið meiningarmun-
ur hjá þeim, ef ráöa má af
skrifum rússneskra blaöa,
sem hafa gagnrýnt Evrópu-
kommúnismann, og júgóslav-
neskra blaða sem hafa lagt
blessun sina yfir hann. Fram
hjá þessum skerjum var siglt
með þvi að endurtaka það,
sem þeir báðir hafa oft lýst
yfir áður, að kommúnista-
flokkarnir eigi að vera sjálf-
stæðir og velja sér þann veg,
sem bezt hentar aðstæðum I
hverju landi. Ýmsir frétta-
skýrendur telja ágreining
þeirra Titós og Brésnjevs fel-
ast i þvi að þeir hafa ekki
sama skilning á hugtakinu
sjálfstæði kommúnistaflokk-
anna.
MEÐ heimsókn sinni til
Moskvu, var Titó aðendur-
gjaida heimsókn Brésnjevs til
Belgrad i nóvembermánuði
siðastl. Sambúö Sovétrikjanna
og Júgóslaviu hefur farið
mjög batnandi að undanförnu,
t.d. hefur verzlun milli land-
anna stöðugt aukizt og eru
Sovétrikin orðin mesta við-
skiptaland Júgóslaviu. Tals-
verteróttazt, aö Rússarkunni
að færa sig upp á skaftiö við
fráfall Titós sem er orðinn 85
ára gamall og heilsuveill.
Ýmsir fréttaskýrendur gizka
á, að Titó hafi rætt um þetta
hreinskilnislega við Brésnjev
á dögunum. Titóer hins vegar
svo klókur, að hann lætur sér
ekki nægja yfirlýsingar einar,
heldur reynir hann að halda
öllum dyrum opnum og forð-
ast að ánetjast einum fremur
en öðrum. Þetta má vel ráða
af þvi, að hann heimsækir
Kina eftir að hafa heimsótt
Moskvu, en fyrir ekki löngu
heimsótti hann Bandarikin.
Þetta verða Sovétmenn að
sætta sig við, hvort sem þeim
likar betur eða verr. A tlmum
þeirra Stalins og Krustjoffs
hefði þetta ekki þótt góö latina
i Moskvu en Brésnjev hefur
lært af reynslunni. Hann gerir
sér bersýnilega ljóst að
timarnir breytast og haga
verður stefnunni eftir þvi.
Hvað, sem um hann verður
sagt bendir stjórnmálaferill
hans tilþess, að hann sé raun-
sæismaður og stefna hans
mótist mjög af þvi. Hann er
búinn að læra það eftir langa
þátttöku i æðstu stjórn Sovét-
rikjanna, að jafnvel risaveldin
verða að haga seglum eftir
vindi.
í TILEFNI af heimsókn
Titós til Moskvu og hinum
veglegu móttökum sem hann
fékk hafa fjölmiðlar talsvert
velt vöngum yfir þvi, hvort af-
staða Sovétmanna til Evrópu-
kommúnismans séeitthvaö aö
breytast. Sé hægt að telja
nokkum mann faðir eða upp-
hafsmann Evrópukommún-
ismans,er þaðTitó. Þangað til
deilan hófst milli hans og Sta-
lins voru allir kommúnista-
flokkar i Evrópu undir
strangri yfirstjórn Kommún-
istaflokks Sovétrikjanna. Þess
vegna var Titó fordæmdur af
vestrænum kommúnistaflokk-
um, þegar hann lagði út á
þessa braut. Smátt og smátt
hafa þeir svo orðið að taka
hann til eyrirmyndar vegna
þess, að augljós undirgefni
þeirra við Sovétrikin var þeim
fjötur um fót. Þannighefur sú
stefna sem nú er kennd við
Evrópu-kommúnisma orðið
til. Titó er tvimælalaust upp-
hafsmaðurinn og brautryðj-
andinn. Nú hafa Sovétmenn
tekið hann i sátt og sýna hon-
um meiri vegsemd en flestum
öðrum. Öneitanlega stendur
hann lika með Sovétrikjunum
i flestum alþjóðamálum, þrátt
fyrir hina óháðu stefnu sina.
Margt bendir til, að Sovét-
mönnum sé allt annað en vel
við Evrópukommúnismann,
en þeir séu að gera sér ljóst,
að þeir verði að sætta sig við
hann eins og Titóismann á sin-
um tima. Þrátt fyrir hann,
verði þeir að halda áfram
samstarfi við kommúnista-
flokkana i Vestur-Evrópu ogfá
eins mikiö út úr samstarfinu
og auðið er. Það sé á þann hátt
sem Sovétrikin geti haft mest
áhrif I Vestur-Evrópu eins og
núer komið. Ef til vill geti þeir
náö meiri áhrifum þannig en
meðan kommúnistaflokkarnir
voru áhrifalausir sökum aug-
ljósrar undirgefni við rúss-
neska kommúnistaflokkinn.
Þ.Þ.
Frá komu Titós til Moskvu. Fremstir.á myndinni eru Gromyko, Brésnjev, Titó og Krilenko
JS