Tíminn - 20.10.1977, Blaðsíða 10

10
Fimmtudagur 20. október 1977
„ÞAÐ ER ÆVINTÝRI L
— rætt við Sigurjón Kristjáns-
son, bónda í Forsæti
Sigurjón Kristjánsson I kartöflugeymslu sinni. Tfmamynd: Róbert.
Eins og þeir vita, sem eru
kunnugir i sveitum Suöurlands-
undirlendis, þá heitir bær einn I
Villingaholtshreppi i Árnes-
sýslu, Forsæti. Hann stendur
nálægt Þjórsá, einmitt á þeim
slóðum, þar sem hún hefur
stundum gert sig nokkuð heima-
komna. f Forsæti býr maður,
sem Sigurjón heitir og er
Kristjánsson. Hann var svo vin-
samlegur að svara nokkrum
spurningum aðvifandi gests úr
Reykjavik, nánar til tekið
blaöamanns frá Timanum, sem
var á ferð „austur i sveitum”
einn góðviðrisdaginn fyrir
skömmu. Talið barst vitanlega
að búskap, og gestinum varð
fyrst fyrir að spyrja .
Kartöflur í fimm
hekturum lands
— Erþað ekkirétt, sem ég hef
heyrt, Sigurjón, að þið ræktið
miklar kartöflur hér i Forsæti?
— Ég veit ekki hvort við eig-
um að kalla það mikið. Það væri
að minnsta kosti ekki taliö mik-
ið i Rangárvallasýslu, á mæli-
kvarða Þykkvbæinga, en rétt er
það, að við erum meö dálitla
kartöflurækt, sérstaklega með-
fram ánni, hérna I neðan verð-
um Villingaholtshreppnum.
— Hvað eru kartöflur i stóru
svæði hér hjá ykkur i Forsæti?
— Við, feðgarnir, erum hér
með kartöflur í fimm hekturum
lands,og það hefur verið nálægt
þvi allmörg undanfarin ár.
— Hvers konar land er þetta,
þar sem þið ræktið kartöflurn-
ar?
— Það var í upphafi valllendi,
en hefur orðiö fyrir miklu áfoki,
og þess vegna er moldin orðin
mjög sendin, tvær rekustungur
niður, eða jafnvel meira. Þegar
þetta er plægt upp, verður það
ákjósanlegt garðland. Landið er
á bökkum Þjórsár, svo sem tvö-
þrjú hundruð metra frá ánni.
Þegar lengra dregur upp frá
ánni, verður meiri mold I jarð-
veginum, og þaö er ekki eins
æskilegt, en þó má sandurinn
ekki verða of mikill, því aö þá er
svo mikil hætta á foki á vorin. 1
fyrravor til dæmis, fauk gífur-
lega mikið i einu veðri, 24. júni.
Þá eyðilagðist mikið i Þykkva-
bænum. Grös voru mikiö komin
upp, og laufið sópaðist svo af
þeim, að allt varð svart yfir að
lita. 1 svona veðrum getur sand-
urinnfokið svo mjög, að kartöfl-
ur, sem nýlega hafa verið settar
niður, liggi ofan á.
Umsvif Þjórsár — far-
vegurinn hefur breikk-
að mjög mikið
— Áfokið, sem þú nefndir áð-
an — hvaðan er það komið?
— Sá sandur er að mestu leyti
úr farvegi Þjórsár. Hún er svo
breið hérna, að farvegur hennar
er sjálfsagt einir fjórir-fimm
kllómetrar. Oft er vatn ekki
nema i'litlum hluta þessa svæð-
is, þá er hitt sandur, og hann
fýkur. A haustin, og eins á vet-
urna. þegar is er á ánni, getur
orðið talsvert mikið sandfok
hérna. Þó finnst nú okkur hér,
að sandurinn hafi fremur gert
okkur gott en illt. En hins vegar
stafar frá Þjórsá annað verra,
og það er landbrotið. Hún hefur
brotið hér land, og þess vegna er
farvegurinn svona vfður. —
Næsti bær við Forsæti heitir
Mjósyndi. Sagnir eru um það,
að á söguöld hafi áin verið svo
mjó, að konurnar I Mjósyndi og
Sauðholti hafi getað kastað
klappinu á milli sin, þegar þær
voru að þvo þvott i ánni. En
klappið var áhald úr tré, sem
notað var til þess að berja þvott
með, þegar hann var skolaður
úr köldu vatni.
— Farvegur Þjórsár hér niour
frá hefur þá verið óllkur þvi sem
hann er núna, ef þessi sögn á við
rök að styðjast.
— Já, og hvort sem sögnin er
bókstaflega sönn eða ekki, þá er
hitt að minnsta kosti vist, að
bærinn i Mjósyndi hefur oft ver-
ið færöur, seinast núna, nálægt
síðustu aldamótum. Hann er
alltaf að hopa lengra og lengra
upp frá ánni, og seinastá bæjar-
stæði, sem nú sést, er hðll á ár-
bakkanum, hálfurkominn iána.
— Verðið þið fyrir búsifjum af
völdum árinnar, svo aö segja á
hverju ári?
— Nei,langt frá þvi. Að undan
skildum tveim slðustu vetrun-
um hefur Þjórsá ekki gert usla
hér á bæjunum nema einu sinni
slðan ég kom hingaö barn árið
1922. Þetta var árið 1927. Þá
voru miklir haustkuldar, áin
var orðin Isi lögð fyrir vetur, og
frostin héldust fram undir jól.
Þá gerði asahláku, áin óx þá
auðvitað mikið.ishellan lyftist,
áin braut flóðgáttarútbúnað á
áveituskurði hérna, sem var
mikið mannvirki, siðan komst
áin I skurðinn og ólgaði fram
allan veturinn hérna i túninu,
rétt vestan við bæinn. Þetta
gerði okkur, hérna i Forsæti, að ,
visu ekki beinan skaða, en i
Mjósyndi komst áin I hlöðu og
olli tjóni.
Eins og ég sagði áöan, þá hef-
ur þetta ekki gerzt siðan, fyrr en
núna tvo siðastliðna vetur. Þá
hækkaði áin mikið I langvarandi
frostum, og til dæmis i fyrravet-
ur flæddihúnuppá tún og lá yfir
þeim i nokkuð langan tima. En
það er nú svo alkunnugt af frétt-
um, að þarflaust er aö rekja það
hér.
— Eru ekki einhver tök á þvi
að koma I veg fyrir svona at-
burði ?
— Það eru uppi ráðagerðir um
að hlaða upp i vik i túninu fyrir
ofan bæinn I Mjósyndi. Ætlunin
var, að þessu yrði lokið fyrir
veturinn, sem nú senn i garð, en
mér er ekki svo kunnugt um
framvindu þessa máls, að ég
vilji neitt um það segja hér.
Þar má kartöflurækt
heita nokkuð árviss
— En þá eru það nú blessaðar
kartöflurnar. Hvernig hefur ár-
að til kartöfluræktar núna?
—Siðastliðið vor var heldur ó-
hagstætt. Það var talsvert mik-
illklakil jörð eftir veturinn, þvi
að þótt frostin væru aldrei m jög
mikil, þá voru þau stöðug og
jöfn og skildu eftir heilmikinn
klaka i jörðinni. Þegar kartöflur
voru settar niður, var viðast
hvarklakii jörð, en þó varhann
vist ekki mikill hérna á ár-
bakkanum, þar sem sendnast
er. Kartöfluspretta fór þvi hægt
á stað, og fram eftir öllum júni-
mánuði fannst mér þetta ganga
mjög seint. En veðrin voru góð,
það fauk aldrei neitt eða
skemmdist af þeim sökum I
sumar. Þó varð uppskeran yfir-
Hvað verður nýtt að les;
Frá Hörpuútgáfunni á
Akranesi eru væntanlegar sjö
nýjar bækur fyrir jólin:
Borgfirzk blanda,— sagnir og
fróðleikur úr Mýra- og Borgar-
fjarðarsýslum, safnað hefur
Bragi Þórðarson. Bókin skiptist
I þjóðlifsþætti, persónuþætti,
Jóhann Hjálmarsson.
sagnaþætti, frásagnir af
draumum og duirænu efni,
frásagniraf slysförum ogferða-
þætti, og enn fremur er visna-
þáttur.
Meðal höfunda, sem eiga efni
i bókinni eru Andrés Eyjólfsson
i SiðumUla, Arni Óla ritstjóri,
Björn Jakobsson, ritstjóri og
tónskáld frá Varmalæk,
Guðmundur Illugason frá Skóg-
um I Flókadal, Hallgrimur
Jónsson, fyrrv. hreppstjóri á
Akranesi, Magnús Sveinsson,
kennari og fræðimaður frá
Hvitsstöðum, Ólafur B. Björns-
son, ritstjóri Akranesi, Sigurður
Jónsson frá Haukagili,
Sveinbjörn Beinteinsson frá
Draghálsi, Þórður Kristleifs-
son, söngstjóri og kennari frá
Stóra-Kroppi, og Bragi Þórðar-
son, Akranesi.
1 Borgarfjarðarhéraði hefur
ekki verið útgáfa af þessari
gerð siðan Kristleifur
Þorsteinsson, fræðimaður á
Stóra-Kroppi, skrifaöi þætt-i
sina, sem birtir voru i Héraðs-
sögu Borgarfjarðar og bókunum
Or byggðum Borgarfjarðar.
Borgfirzk blanda er 240 blaðsið-
ur i stóru broti. 1 henni eru
myndir og nafnaskrá.
Frá Umsvölum er ti'unda
frumsamda ljóðabók Jóhanns
Hjálmarssonar og sú lengsta.
En fyrsta ljóðabók hans Aungull
I timann, kom út árið 1956. Frá
Umsvölum er ævisaga ungra
hjóna, sem viða hafa farið um
Friörik Guöni Þórleifsson.
heiminn og kynnzt flestum hliö-
um mannlifsins. Umhverfi bók-
arinnar er þó fyrst og fremst
islenzkt. Hún er samin á Kópa-
skeriogmannlifog landslag þar
og á Sléttu er rikur þáttur henn-
ar, svo og jarðskjálftarnir þar
og áhrif þeirra á fólk.
Og aðrar vlsur, eru
söngtextar með nótum eftir
Friðrik Guðna Þorleifsson,
tónlistarkennara á Hvolsvelli.
Visur Friðriks Guðna og söng-
textar hafa orðið mjög vinsælir
hér á landi. Söngflokkar og kór-
ar hafa flutt þá. Hluti textanna
var ortur vegna útgáfu jóla-
lagaplötu, þar sem Eddukórinn
syngur, og kom út 1976, svo og
nokkrir sem kennsluefni sam-
kvæmt pöntun frá skóla-
rannsóknum, en aðrir af öðrum
tilefnum.
Skæruliöar iskjóli myrkurser
tiunda bókin sem út kemur á
islenzku eftir Fran cis Clifford.
Þessi bók segir frá nútíma
skæruhernaði. 1 henni er mikill
hraöi og spenna, eins og öðrum
bókum Cliffords.
Eldheit ást er niunda bökin,
sem Hörpuútgáfan sendir frá
sér eftir Bodil Forsberg. Þetta
er spennandi ástarsaga.
Lifshættuleg eftirför heitir
bók eftir metsöluhöfundinn
Siguröur Jónsson frá Haukagiii.