Tíminn - 25.11.1977, Qupperneq 9

Föstudagur 25. nóvember 1977
9
kaupendur eiga aö greiBa sér-
staklega frá stöðvarvegg til verk
smiBju. Fyrir flutning á orku á aB
greiöa a.m.k. 8% af orkuveröinu
+ 1% fyrir hverja byrjaBa 10 km.
sé um lengri leiö en 50 km aö
ræöa. Þá er sérstaklega undir-
strikaö af iBnaöarnefnd norska
Stórþingsins, aö þessi regla ætti
llka aö gilda um endurnýjun á
gömlum samningum.
Miklu lægra verð á ís-
landi
Nú verö ég aö vitna til
samningsins viö Járnblendifélag-
iö sem geröur var I fyrravor, Þar
veröur orkan seld á 3 1/2 eyri, en
ekki 6,6. Síöan á að hækka um 1/2
eyri 1982 og Sérstaklega tekiö
fram aö sá 1/2 eyrir hækki ekki á
tímabilinu og siöan hækkar
grunnverðiö fimmta hvert ár
samkvæmt úreltum reglum og úr
gildi felldum í Noregi, um
samninga sem gerðir voru á árun
um 1962-1972. Þarna voru haföar
til fyrirmyndar reglur, sem voru
úr gildi fallnar I Noregi og þaö
vissu Norðmennirnir aö sjálf-
sögöu, þegar þeir sömdu viö stór-
iöjunefnd.
Samanburöurinn er sem sagt
þessi — ef fyrirtækiö væri reist I
Noregi þyrfti þaö að greiöa 2.55
isl. kr. fyrir kwst. en af þvl þaö rls
viröist þetta eiga rætur sínar aö
rekja til þess, aö yfirstjórn orku-
mála er þess vanbúin aö takast á
viö verkefniö. Þvl veröur aö
vinda bráöan bug aö bættu skipu-
lagi og yfirstjórn. Meö þessum
tillögum er stefnt aö þvl aö leggja
grundvöll aö sliku skipulagi, sem
án tafar þarf að vinna nánar I
ýmsum smáatriöum og hrinda I
framkvæmd.”
Lýkur hér tilvitnun I greinar-
geröina.
Ég undirstrika sérstaklega þaö,
aö virkja af skynsemi og hag-
kvæmni, en I þvl felst auövitaö aö
viö virkjum fyrir okkur sjálfa, og
á þann hátt að viö vinnum ekki
hervirki á landi okkar meö fram-
kvæmdum, sem sökkva verulega
grónu landi — gera landið lakara
til búsetu, en uppi eru hugmyndir
um virkjanir á Islandi, sem
byggjast á ógurlegum miölunar-
lónum, þar sem nú eru dýröleg
gróöurlönd.
Ég nefni hugmyndir um lón
vegna stóriöjuvirkjunar I Blöndu,
lón I Þjórsárverum og lón vegna
stóriðjuvirkjunar á Austurlandi.
Fjárhagsleg áhætta
vegna járnblendiverk-
smiðjunnar
Ég get ekki skiliö svo viö Járn-
blendiverksmiöjuna, aö ég nefni
þjóöfélagsgerö okkar skaöleg á
fleiri vegu. Þar á ég viö þaö I
fyrsta lagi, að þau eru of stór fyr-
ir þjóöfélag af okkar gerö. Þau
eru fyrr en varir svo tröllvaxin I
efnahagskerfiriu, aö þjóöfélaginu
veröur aö stjórna meö hagsmuni
þeirra sérstaklega fyrir augum.
Stundum eru sjálfstæöismenn aö
geipa um þaö I þinginu og utan
þess, aö S.l.S. sé auöhringur og
alltof stór. Því er til aö svara, aö
allar eignir SIS og kaupfélaganna
samanlagöar eru ekki aö bruna-
bótamati nema eitt og hálft álver
IStraumsvik, og er þá ekki átt viö
þriðja kerskálann, svo maður tali
ekki um aöra þætti þeirra fyrir-
tækja, sem Alusuiss vill koma
upp hér og rætt er um I „Integral-
áætluninni” svo sem Súrálverk-
smiðju á Reykjanesi, og risa-
virkjun á Austurlandi meö til-
heyrandi verksmiöjukosti á
Reyðarfiröi sem þeir vilja og
koma hér upp og einhverjir eru til
viötals um. Ég nefni til saman-
buröar, aö álverksmiöja
Norsk-Hydro viö Eyjafjörö og eöa
annars staöar á Noröurlandi og
tilheyrandi Blönduvirkjun, sem
eingöngu yröi reist vegna hennar
og á sér engan annan hugsanleg-
an markaö en stóriöju, mundi
kosta fjórfalt á við þaö sem eignir
SÍS og kaupfélaganna eru aö
brunabótamati.
Alveriö f Straumsvlk
I Hvalfiröi, þarf það einungis að
greiöa 1,33 ísl. kr. miöaö viö
gengið I dag.
Þaö er lika lærdómsríkt aö
huga aö heimilisnotkun I Noregi.
Samkvæmt upplýsingum sam-
bands Isl. rafveitna, var veröiö til
heimilisnota miöaö við gengi I
ágúst kr. 7.27 Isl., en hér var á
sama tlma meöalverö 14,49 og hjá
Rarik 21.28 kr.
Landsvirkjun selur rafveitun-
um, miöaö viö nýtingu 5000 stund-
ir á ári, kwst. á 3.91, en sambæri-
legur gjaldskrárflokkur I Noregi
er2.43ísl. Ennþá hroðalegra er
aö athuga viöskiptin viö álverið
Eins og ég sagöi áöan fóru 1976
56,1% af framleiddri raforku á Is-
landi til stóriöju en fyrir hana
voru einungis goldin 10,3% af
heildarsöluverömæti.
Þetta rafmagn álversins er
greitt meö 84 aurum kwst, en væri
greitt meö 2,55 ísl. I Noregi eftir
samningi sem heföi veriö geröur
á sama tima og stækkunar-
samningurinn viö álveriö 1976.
Þetta gefur nú nokkra mynd af
þvl hvernig viö ráöstöfum orku
okkar, hvernig viö hagnýtum
auölindir landsins.
Tillaga þingmanna
Framsóknarflokksins
Þingmenn Framsóknarflokks-
ins hafa flutt tillögu til þings-
ályktunarum skipulag orkumála,
en þaö er önnur hliö þessa máls.
Skipulagsleysiö I orkumálum
okkar veröur aö lagfæra og koma
á skynsamlegum vinnubrögöum I
þvl efni Ég vitna aöeins til niöur
iagsoröa greinargeröar, en þar
segir:
„Orkuiindir landsmanna, bæöi 1
fallvötnum og jarövarma, eru
einhver dýrmætasta eign þjóöar-
innar. Mjög mikilvægt er, aö
þessar orkulindir veröi virkjaöar
og notaöar af skynsemi og hag-
kvæmni. Því miöur hefur þar
skort mjög á. Fyrst og fremst
ekki fleiri þætti þess máls, en raf-
orkusamningana, og vlk þá aö
þvi hve mikil fjárhagsleg áhætta
er þar tekin.
Samkvæmt þeim útreikning-
um, sem Jón Sigurösson forstööu-
maöur Þjóöhagsstofnunar lét
iönaöarrn. n.d. í té I fyrravor, og
setti upp dæmi þar sem gerö var
rekstrareftirlíking af járnblendi-
verksmiöjunni og gert ráö fyrir
aö hún heföi veriö rekin meö full-
um afköstum áriö 1976 á þessu
lága rafmagnsveröi, sem
samningurinn gerir ráö fyrir, og
reiknaö meö þvi skilaveröi sem
sölufélag hringsins „Fesil” skil-
aöi verksmiöjunum I Noregi þaö
ár — og á aö veröa þaö sama hjá
Grundartangaverksmiöjunni, þá
heföi halli verksmiöjunnar numiö
800milljónum fyrir skatta þaö ár,
þ.e. 1976. Þaö fékkst ekki nægur
meirihluti á Alþingi til þess aö
stööva samninginn, þó þetta lægi
fyrir, viöbáran var aö nú væri
komiö I botn og verö á kísiljárni
færi senn aö stiga. Þaö heíur ann-
aö komiö á daginn, veröiö fellur
enn, birgöir hrúgast upp og lokun
blasir viö mörgum norsku verk-
smiöjunum. Ég held, aö nú væri
réttast aö stinga viö fótum og
stööva framkvæmdir á Grundar-
tanga, a.m.k. um sinn, og blöa
átekta, betur heföum viö frest-
að frekari framkvæmdum um
sinn, viö Kröflu, þegar eldsum-
brot hófust þar. Þá þótti mér og
öörum of langt komiö til þess aö
gera uppihald, þó var þaö vafa-
laust þaö skynsamlegasta sem
viö heföum getaö gert. Nú erum
viö i svipaöri stööu og þessvegna
á reynslan aö kenna okkur.
Samanburður á SÍS og
álverinu
Ég vék aö því fyrr I ræöu minni
aö fyrirtæki af stærö og gerö
þeirra tveggja stóriöjuvera, sem
ég hef gert aö umtalsefni, væru
Óheppileg áhrif á kaup-
gjaldsþróun
Þá kem ég aö þvl atriöi hver
áhrif fyrirtæki á borö viö álveriö
hafa á kaupgjaldsþróun I landinu.
Þetta eru slæmir vinnustaöir, og
þau samfélög sem þar rísa érú
ekki samfélög hamingjumanna —
og vitna þar til félagsfræöilegra
rannsókna frá Noregsháskóla um
þaö. En synir stóriöjuverka-
manna eru ófúsari aö taka viö
störfum feöra sinna og búa I sln-
um heimabæjum en nokkurra
annarra feöra I öörum stéttum,
og ég hef aldrei hitt mann sem
óskaöi þess sérstaklega, aö börn
hans sjálfs yröu stóriöjuvinnuafl.
Þá eru þetta óholl störf, þannig
aö fyrirtækin telja sér ekki hag-
kvæmt aö hafa sömu mennina I
verri verkunum lengur en 15 ár.
Af þessum sökum er eölilegt aö
þessum mönn'um veröi aö gjalda
hátt kaup til þess aö halda I góöa
menn.
Nú geröist þaö 1975, aö starfs-
menn Aburöar-, Sements og
Klsilgúrverksmiðja fóru I verk-
fall og heimtuöu sama kaup og
goldiö var I Straumsvík. Rlkis-
stjórnin sá aö meö þessu riölaöist
allt launahlutfall I landinu og vildi
ekki ganga aö kröfunum en setti
bráöabirgöalög um aö banna
verkfalliö. Bráöabirgöalögin voru
ekki birt og A.S.l. studdi verk-
fallsmenn til þess aö brjóta lögin
og sagöi forseti A.S.l. aö þau
brytu I bága viö réttarvitund al-
mennings. Rlkisstjórnin var
hryggbrotin I eitt skipti fyrir öll
og veröur lagasetningu áreiöan-
lega ekki oftar beitt I kjaradeilum
af þessari rlkisstjórn.
Verkfallsmenn unnu algjöran
sigur. Nú var þaö eölileg krafa
hjá B.S.R.B., I haust, aö vitna til
þess aö verkamenn I þessum
störfum hjá rikinu heföu hærri
laun en þeir, þess vegna keöju-
verkar þetta.
Við vorum svó lánssamir Is-
lendingar, aö hleypa útlendingum
aldrei varanlega inn I fiskvinnslu
okkar eða útgerö héöan. Þykir
ykkur nú sennilegt, aö okkur heföi
auönazt aö ná fullum yfirráöum
yfir 200 mílna fiskveiöilögsögu
okkar, ef útibú frá brezkum út-
geröarfyrirtækjum heföu veriö
mjög umsvifamikil I fiskveiöum
okkar eöa fiskiönaöi? — Ég held
ekki.
Orkulindirnar fyrir ís-
lendinga sjálfa
Andstaða við umsvif útlendinga
I Islenzkri atvinnuuppbyggingu
eru sama eðlis og landhelgismál-
ið viö þurfum landgrunnið fyrir
okkur sjálfa, viö - þurfum líka
orkulindir okkar fyrir okkur
sjálfa I framtiöinni. Ég hef heyrt
þvl slegiö fram af einum stóriöju-
gauknum aö það væri „ómor-
alskt” af okkur Islendingum ef aö
viö ætluöum okkur aö sitja einir
aö orkulindum landsins I heimi,
þar sem óöum gangi á orkulindir.
Ég tel þaö hinsvegar „ómór-
alskt” af Islenzkum ráöamönnum
ef aö þeir hugsa ekki fyrst og
fremst um framtlöarhag þjóöar-
innar. — Þetta er gott land sem
viö eigum — gott land, sem viö
megum ekki spilla meö van-
hugsuöum aöförum, gott land
sem viö eigum aö búa I sjálfir og
nytja sjálfir, bæöi til sjós og
lands. Þessvegna llt ég svo á, aö
atvinnuuppbyggingu og nýtingu
fiskimiða, gróöurlands og orku-
linda eigi að haga á þann hátt aö
viö reynum aö byggja upp þaö
þjóöfélag, sem viö viljum lifa I
sjálf og skilja eftir handa afkom-
endum okkar, þegar viö erum öll.
Verkamannafélagiö
[DAGSBRUNj nanoKn'in
Dagsbrun
Félagsfundur
verður i Iðnó sunnudaginn 27. nóvember
1977 kl. 2 e.h.
Dagskrá:
1. Félagsmál.
2. Kosning fulltrúa á áttunda þing Verkamannasambands
tslands.
3. Verðlags og kjaramál.
Félagsmenn fjölmennið. Sýnið skírteini viö innganginn.
Stjórnin

m
og hádegis
á morgun
ODYR SVIÐ
Aðeins kr. 390 kg
ÓDÝRAR UNGHÆNUR
Aðeins kr. 750 kg.
MJÓLK & BRAUÐ

Fjölbreytt úrval af nýjum fiski
Grensáskjör
Grensásvegi 46 * 3-67-40
••••••
••••••