Tíminn - 23.12.1977, Qupperneq 8

8
Föstudagur 23. desember 1977
Þrautgóðir á
raunars tund
ÖRN OG ÖRLYGUR:
ÞRAUTGÓÐIR A
RAUNASTUND
Björgunar og sjóslysasaga ts-
lands, eftir
Steinar J. Lúðviksson
Bókaútgáfan Hraundrangi.
Saga sjóslysa
Bókaútgáfan öm og örlygur
hefur sent frá sér nýja bók i
bókaflokknum Björgunar- og
sjóslysasaga Islands, eftir
Steinar J. Lúðvíksson, en i fyrri
bókum Steinars hefur verið
fjallað um timabilið 1920-1958,
enda af nógu að taka, þvi
siglingar og sjóróðrar eru og
voru háskaspil, þótt menn loki
nú augunum og sjái gegnum
fingur. Þjóðiner fljótað gleyma
mörgu, einkum sjóslysum og
öðrum harmþrungnum afdrif-
um eigna og einstaklinga.
Höfundursegiriformála fyrir
ritinu á þessa leið:
„Eins og vikið hefur verið að i
formálum fyrri bóka hefur rit-
verk þetta orðið umfangsmeira
en upphaflega var ráð fyrir
gert, en samt sem áður er eng-
um ljósara en undirrituðum aö
mestu erfiðleikarnir hafa verið
þeir að ofthefurorðið að stikla á
of stóru, og draga saman i mjög
stutt mál, það sem vert væri
mun itarlegriog lengri frásagn-
ar. Margir þeir atburðir sem
um er getið væru þess veröugir
að um þá væri fjallað i lengra
máli, og jafnan erfitt að meta
hversu itarleg skil hverjum og
einum atburði skuli gerð.
Þvi er ekki að neita að við
samningu þessarar bókar hefur
reynst erfiðara að afla heimilda
en oft áður. Slikt er i raun og
veru eðlilegt, þar sem þeim
fækkar sem muna þá tima er
bókin fjallar um eða hafa lifaö
þá atburði sem hér er greint frá.
Þvi hefur i vaxandi mæli verið
leitað að rituðum heimildum, en
einnig þær hafa verið af nokkúð
skornum skammti.
Þess ber að geta að forystu-
menn slysavarnadeilda viða um
iand hafa lagt mikið og óeigin-
gjarnt liðsinni við samningu
þessa ritverks, bæði með þvi að
benda á heimildarmenn og eins
að lesa yfir handrit og bera þau
undir menn sem muna þessa
tima.”
Esterarveðrið
og annálar
Það er ekki alveg ljóst af að-
fararorðum þessarar bókar,
hvernig þróun þessa rits var
hugsuð i upphafi. Björgunar- og
sjóslysasaga Islands. Þessi bók'
era.m.k. tviþætt, þar fara sam-
an lengri og stuttorðar greinar,
sem minna á Lögmannsannál
og fleiri slika, en skriftaglaðir,
fróðir Islendingar hafa löngum
dundað sér við að gjö'a dag-
bækur um lifið og ársetja við-
burði.
Lengri greinarnar i riti Stein-
ars J. Júðvikssonar eru af öðr-
um toga, þær eru itarlegar frá-
sagnir og lesefni, þar sem hugað
er að dramatiskum hlutum,
ekki siður en vörðuöum stað-
reyndum.
Þannig er kaflinn Mann-
skaðaveðrið 24. marz, sem sjó-
menn nefna sjálfirEsterarveðr-
ið, eða gerðu það a.m.k. meðan
undirritaður fylgdi fjölum. Þar
er óvenjulega læsileg frásögn af
einhverju mesta björgunaraf-
reki þessararar aldar, þegar
Guðbjartur ólafsson lagði segl-
skútu sinni ESTER i stórviðri og
hafróti að nokkrum opnum skip-
um, sem flest voru áttæringar.
I þvi veðri áttu allir nóg með
sig, nema Guðbjartur Ólafsson.
20 Grindavikurbátar náðu
landi, en fjórir voru ókomnir.
A þeim voru 38 menn.
Það þarf ekki að fjölyrða um
hið ægilega ástand, en gripum
nú niður i bókina:
„Það þótti þegar sýnt að tor-
sótt yrði að ná til lands, þar sem
sækja þurfti nær beint á móti
veðurofsanum. Tvö skip sem
einhverra hluta vegna höfðu
lagt mjög snemma af stað til
lands náðu þó lendingu i Þór-
kötlustaðahverfi, eftir um það
bil klukkustundarbarning.
Töldu sjómenn á þeim að við
venjulegar aðstæður hefðu þeir
ekki verið nema um 10 minútur
að róa þá leið. Nokkru siðar
náðu svo tvö önnur skip landi i
Þórkötlustaðalendingunni.
Þóttust sjómenn á þeim skipum
varla hafa komisti harðari raun
en á leiðinni til lands, og virtist
þeim á stundum sem ekkert
miðaði.”
Þeirra sem ekki náðu landi
virtist nú ekkert biöa nema
dauðinn, en þá kom Ester. 1
bókinni segir:
„Um þetta leyti sást til ferða
þilskips þar skammt frá og
eygðu menn strax lifsvon, ef
unnt væri að komast i skipið.
Lagði Gunnar fyrir menn sina
að setja afturseglið í framstell-
inguna og si"ðan var lensað
þannig út að skipinu. Sást strax
og það nálgaðist að skipverjar á
þvihöfðu orðið bátsins varir og
voru tilbúnir að taka á móti
bátsverjum.
Skip það sem þarna var á
ferðinni var þilskipið Ester úr
Reykjavik, eign Péturs J. Thor-
steinssonar, útgerðarmanns.
Hafði Ester verið að veiðum á
Selvogsbanka og var skipið
komið með fullfermi. Það var
lagt af stað áleiðis til Reykja-
vikur er óveðrið skall á, en þeg-
ar það kom á móts við Stafnes
var veðurofsinn orðinn slikur,
að Guðbjartur Ólafsson, skip-
stióri, ákvað að snúa við og
halda sjó út af Grindavik unz
veðriðgenginiður.VarEster á
leið þangað, er skipverjar komu
skyndilega auga á bát Gunnars
Brynjólfssonar og þótti strax
sýnt að bátur þessi myndi ekki
hafa náð til lands og að menn á
honum væru í nauðum. Gaf
Guðbjartur mönnum sinum
fyrirmæli að búa sig undir
björgun bátsverja. Var byrjað á
þvi að fella forseglin og snúa
skipinu upp i. Ahöfninraðaði sér
siðan við borðstokkinn, tilbúin
að taka á móti bátnum þegar
hann bæri að. Það var þó engan
veginn hættulaust, þar sem sjó
lag var orðið mjög illt og skipið
lá undi’: stööugum áföllum.
Bátnum var lagt að miðri
skipshliöinni á Ester kulborðs-
megin, og siðan sættu skipverj-
ar á Esther lagi að kippa um
borð til sin bátsverjum þegar
sjórinn lyfti bátnum I hæð við
boröstokkinn á Ester. Aður en
siöustu mennirnir úr báti Gunn-
ars fóru um borð í skipiö brugðu
þeir taug sem kastað haföi veriö
frá Esther um borö i bátinn um
þóftu, I þeirri von aö báturinn
héldist ofansjávar aftan I skip-
inu.
Meðan á björgun áhafnarinn-
ar af báti Gunnars Brynjólfs-
sonar stóð, sást tilferða þriggja
annarra báta i sortanum og var
björgun þeirra undirbúin á
sama hátt. Komu tveir þessara
báta fljótlega að skipinu og náö-
ust áhafnir þeirra, samtals 20
menn, um borð. Siöastur aö
Ester var bátur sem Guöjón
Magnússon i Grindavik var for-
maöur á, en á þeim báti var 11
manna áhöfn. Bátur þessi hafði
verið meðþeim siöustu sem hélt
af miðunum, þar sem hann átti
net I sjó, er dregin voru eftir að
linan var lögð. Þegar hann lagði
af stað til lands voru fyrst drég-
in upp segl en mastriö brotnaði
þá niður við stellingu. Þá var
afturmastriö fært fram og reynt
að sigla, en það gekk mjög
örðuglega. Ætlunin varað reyna
að ná landi við Blásiðubás, en
eins fór meö bát þennan og bát
Gunnars Brynjólfssonar:
Vesturfallið hreif hann með sér.
Bátsverjum af þessum báti
var bjargað á sama hátt og öðr-
um ogvoruþeirkomnirum borð
i skipið um klukkan fimm, um
klukkustundu eftir að áhöfninni
á báti Gunnars Brynjólfssonar
hafði verið bjargað.
Ahafnir Grindavikurbátanna
vorusirax drifnarniður iskipið,
enda ekki viðlit að vera lengur á
þilfari vegna stöðugrar ágjafar.
Var nú orðið mjög þröngt á
þingi um borð i Ester er 38
skipbrotsmenn bættust við 27
manna áhöfn skipsins. Var
átján mannanna komið fyrir i
káetunni og tuttugu höfðust við i
hásetaklefanum. Allir voru
mennimir blautir, hraktir og
sumirorðnir allþrekaðir er þeir
björguðust. Var þeim veitt öll sú
aðhlynning sem tiltæk var eins
og á stóð og lá áhöfnin á skipinu
ekki á liði sinu við aö sjóða mat
handa mönnunum og bera þeim
hann siðan ásamt heitu kaffi og
te. Vegna ágjafarinnar varð að
hafa allar smugur tryggilega
lokaðar, og varð þvi fljótt loft-
laust i vistarverum mannanna.
Fúndu nú margir Grindvikingar
til sjóveiki, og var það ekki til
þess að bæta loftið i klefanum.
Enginn kvartaði þó yfir sinum
hag, enda öllum ljóst að skips-
höfnin á Estsr hafði þá úr helju
heimt.
Það mun hafa verið ætlun
Guðbjartar ólafssonar að reyna
að slaga inn að Grindavik og
koma mönnunum þar i land um
kvöldið, en þar sem veður fór
enn versnandi var f ljótlega hætt
við það. Var ekki um annað að
gera en að leggja Ester til drifs
og siga undan veðrinu austur á
bóginn. Þegar skipið kom dýpra
út versnaði enn i sjóinn og um
nóttina urðu skipverjar að
brjóta talsvert af skjólborðinu
til þess að sjórinn rynni betur út
og kasta fyrir borð nokkru af
kjölfestunni til þess að létta
skipið, enda var nú mikil ising
tekinað hlaðast á það. Kjölfest-
an var járnstykki, allþung, og
eins og nú stóð á voru þau engan
veginn meðfærileg. Einnig var
gripið til þess ráðs að setja lifur
i poka og hengja þá Ut fyrir
borðstokkinn til þess að lægja
sjóina. Eftir þessar aðgerðir fór
Ester betur i sjó en áður.”
Þetta var þó ekki eina
björgunarafrekið, sem unnið
var i Esterarveðrinu. Guð-
mundur Jónsson, skipstjóri á
Freyju (vélbátnum) bjargaði
einnig skipshöfn þennan dag, og
er einnig greint frá þvi afreki i
bókinni.
Vélbátur ferst
við Garðskaga
Bók Steinars er skipt i
lengriog styttri frásagnir.
Sumar eru einkar haganlega
gerðar, aðrar eru verri.
Ef tekin eru tvö dæmi, valin af
handahófi, sést hvað við er átt.
Fyrri frásagan segir i rauninni
allt sem máli skiptir, en sú
siðari segir i rauninni ekki neitt.
Nöfn og heimiii hefði maður
viljað fá. Reyndar kemur það
ekki fram hvort báturinn var
mannlaus. Þarna hefði verið
unnt að afla heimilda, t.d. at-
huga leiðarbækur og fl. Nóg um
það, en hérna eru frásagnirnar
báðar:
„Vélbátur ferst við Garðskaga:
Siðdegis 12. febrúar lagði litill
vélbátur sem Loftur Loftsson
útgerðarmaður átti, af stað frá
Reykjavik. Bátur þessi var
notaðurtil þess að flytja fisk frá
Sandgerði til Reykjavikur, og
kom oft fyrir að hann tók jafn-
framt vörur frá Reykjavik til
Sandgerðis. Var svo að þessu
sinni. Var það aðallega járn og
olia sem hann hafði meðferðis
og tók útskipun þessa varnings
lengri tima en ráð hafði verið
fyrir gert.
Gott veður var er báturinn
lagði af stað frá Reykjavik, en
skömmu siðar fór að hvessa og
brima. Herti veðrið þegar á
daginn leið, og lentu margir
bátar frá Suðurnesjum sem róið
höfðu þennan dag i hrakningum
á leiðinni til lands. Bátar frá
Sandgerði gátu ekki komist inn
Hamarssund og inn á höfnina en
urðu að hleypa til Garðs eða
Keflavikur, auk þess sem
nokkrir þeirra héldu sjó úti fyrir
Leiru um nóttina.
Vélbáturinn úr Reykjavik
kom ekki fram þegar veðri slot-
aði. Töldu margir i fyrstu að
hann hefði snúið við þegar
óveðrið skall á og leitað vars, en
nokkru sfðar spurðist það að
sést hefði til ferða hans út af
Garðskaga. Þá var leit hafin og
jafnframt gengnar fjörur.
Fannst brak úr bátnum við
Kirkjubólshverfið og þótti sýnt
að hann myndi hafa farið of
nærri landi, strandað og farist.
Tveir menn voru á bátnum,
Markús Magnússon frá Litla-
Seli i Reykjavik, formaður, og
Kristján Einarsson, vélamaður,
einnig úr Reykjavik. Lik
mannanna fundust fljótlega
rekin á svipuðum slóðum og
brakið úr bátnum.
E.s. Gulifoss bjargar báti:
17. febrúar fann e.s. Gullfoss,
skip Eimskipafélags Islands,
bát á reki, er skipið var á sigl-
ingu Ut af Vestfjörðum. Bátur
þessi var frá Súgandafirði.
Hafði vél hans bilað er hann var
i róðri og seglaútbúnaður fljót-
lega eyðilagst, enda mjög slæmt
veður. Hafði bátinn hrakið all-
lengi er Gullfoss bar að og
bjargaði honum.”
Bókin Þrautgóðir á rauna-
stund er um 190 tölusettar blað-
siður. Aftast er efnisyfirlit
JónasGuðmundsson
Flugvirkjar
Arnarflug h.f. óskar að ráða flugvirkja til
starfa strax.
Umsóknir sendist á skrifstofu félagsins,
Siðumúla 34, Reykjavik, á eyðublöðum
sem þar fást.

ARNARFLUG HF

CHEVROLET
TRUCKS
Höfum tii sölu:
Tegund:
Scout II V-8sjálfsk. D.L.
AAazda 929, 4ra dyra
AAercedes Benz 406 D ber 2.41.
Scout 11 6 cvl beinsk.
Bedford sendif. disel lengri
Ford Pick-up
Bronco V-8sjálfsk.
Hanomag Henchel, ber 4 t.
Vauxhall Viva station
Scout 11, V-8 sjálfsk.
Ford Custom
Ford pick-up
Chevrolet Vega station
Ch. Blazer Chevenne
Volvo 142 d.l.
Toyota Crown de luxe
Peugeot diesel 504
Chevrolet Nova
Chevrolet Nova 2 ja d.
Datsun 120 Y sjálfsk.
Ch. Nova Concours
Datsun 180 B
Scout II 6 cyl. sjálfsk.
Chevrolet Nova SS hatsb.
G.AA.C. R=>Mv Waqon
Chevrolet Blazer C.S.T.
Scout Traveler disel
Chevrolet Nova Hatsback
Vauxhall Victor sjálfsk.
Datsun diesel með vökvast.
Ch. Nova Consors 4 dv.
Volvo244d.l. sjálfsk.
Chevrolet Nova 2ja dyra
Arg. Verð i þús.
'76
'77
'70
'74
'72
'71
'74
'71
'72
'74
'71
'71
'74
'74
'74
'76
'72
'76
'74
'76
'76
'74
'74
'75
'74
'70
'76
'73
'72
'71
'77
'76
'73
3.900
2.400
1.600
1.950
1.500
1.450
2.400
Tilboð
825
2.700
1.450
1.600
1.450
3.000
2.100
3.300
1.200
2.700
1.980
1.750
2.950
1.600
2.300
2.800
2.800
2.350
5.500
1.700
Tilboð
1.100
3.400
2.800
1.500
Samband
Véladeild
ARMULA 3 SIMI 38900