Tíminn - 24.12.1977, Blaðsíða 3

Jólablað 1977
3
Af gripum Dómkirkjunnar er
dýrmætastur hinn fagri
skirnarfontur Thorvaldsens,
höggvinn I ftalskan marmara og
gjöf hins fræga listamanns til
Dómkirkjunnar i minningu um
Islenzkan fööur hans og ættland.
Altarisbúnaöurinn er bæöi gam-
all og nýr. Taflan er máluö 1846.
Altariö er lagt islenzkri silfur-
smiö meö Islenzkum steinum,
silfurkanna, einnig islenzk
smiö.en altariskross og stjakar
unniö I Bretlandi, allt gjafir frá
Kirkjunefnd kvenna Dómkirkj-
unnar. Soifurbúnar bækur eru á
altari.
<1
Altaristaflan
talinn hafa veriö yngstur af post-
ulunum. Þeirvoru systrasynir, og
hann munhafa tekiö að sérMariu
móður Jesii og mun hún hafa dáið
hjá honum, er hann var forstööu-
maður safnaðarins i Efesus.
Þessi brjóstmynd er afsteypa
af mynd, sem varðveitter I dóm-
kirkjunni i Niðarósi. Það voru
norskir biskupar sem gáfu Sigur-
geiriheitnum Sigurðssyni biskupi
þessa mynd i heiðursgjöf. Hún
stóð lengi i hans stofu.
Að honum látnum, þá gaf frú
Guðrún Pétursdóttir, biskupsfrú,
dómkirkjunni þessa mynd. Hún
hefur til skamms tima verið hér
uppi á lofti, og ekki fyrir allra
augum, en nú hefur henni verið
valinn staður hérna i skrúðhús-
inu, en hér er nú verið að gera
ýmsar lagfæringar og hefur verið
vandaö mjög til þeirra.
Margar kirkjur i
Reykjavik
— Hversu lengi hefur verið
kirkja i Reykjavik? spurðum viö.
— Um það er ekki vitað en lik-
legt er talið að hér hafi verið
kirkja, eða i Reykjavik allt frá
kristnitöku árið 1000. Þá risu
kirkjur viða á Islandi og hofum
var breytt i kirkjur. Það örvaði
sérstaklega kirkjusmiðar, að
menn töldu og var lofað þvi, að
bóndi sem léti gjöra kirkju, gæti
tryggt eins mörgum af sinu fólki
himnarikisvist og fyrir komust i
nýju kirkjunni.
Kirkjan i Reykjavik ( Vik) var
til forna helguð Jóhannesi post-
ula. Annexiur voru i Nesi við Sel-
tjörn og Laugarnesi. Viðeyjar-
kirkju var enn fremur lengi þjón-
að frá Reykjavik. Kirkja var og í
Engey til 1765 og enn fyrir
voru kirkjur I Breiðholti og
á Hólmi. Reykjavikursókn var
þvi litil lengst af og kirkjan þvi
fátæk. 1 rauninni voru ekki nema
6 bæir i sókninni: Skildinganes,
örfirisey, Hlíðarhús, Arnarhóll,
Vik og Sel. En er timar liðu fór
hagur kirkjunnar að batna, ekki
sizt fyrir ræktarsemi erlendra
manna sem hér dvöldu vegna
verzlunarstarfa. Gáfu þeir bæði
kirkjugripi og trjávið kirkjunni til
viðhalds.
„Kirkjan kostulega
standandi”
— Talið er að i Reykjavik hafi
verið margar kirkjur fyrr á öld-
um, eða á því svæði er við nefnum
nú Reykjavik. Kirkja mun hafa
verið hér i miðbænum, i Vik en
einnig i Laugamesi og viðar. En
ef saga Vikurkirkju er skoðuð í
samhengi við dómkirkjuna, sem
nú er hér, þá er forsagan sú, að
árið 1720 byggði Vikurbóndi nýja
burt. Var þetta 1789. Þar með
hvarf siðasta torfkirkjan i
Reykjavik.Hér hafði 4 árum áður
verið ákveðin dómkirkja Skál-
holtsbiskupsdæmis, og hefur
henni vafalaust þótt hæfa betri
búningur. En kirkjan við Aðal-
strætivarorðin litilog ofilla farin
til þess að gega gegnt sinu hlut-
verki. Þvivarbyggð ný kirkja við
Austurvöll. Um leið voru kirkj-
urnariNesiog Laugarnesilagðar
niður.
— Nú er dómkirkjan arfur frá
kaþólskri tið. Er nokkuð til af
gripum eða öðru sem minnir á
fyrri daga?
Vængjabrik og krusifix
— Dómkirkjan og Vikurkirkja
hefur auðvitað gegnum tiðina
eignazt töluvert af gripum. Til
eru heimildirum ýmsa merkilega
kirkjugripi hér, sem nú eru glat-
aðir. Um þetta má lesa i visitasi-
um, en sfðasta nákvæma prófast-
visitasia kirkjunnar við Aðal-
stræti vargerð 19.ágústáriö 1794.
Það segir m.a. þetta:
„Fyrir utan litilf jörlegan préd-
ikunarstól, máluð altaris —
vængjabrik, 3 krusifix og 1 lik-
neskiaf tré, hökullaf bláu rósa-
flaueli með hvitu stóralérefts-
fóðri, lagður með silfurvirsborða,
krossinn eraf rauðu raski (klæði)
með silfurvirskniplingum yfir, ó-
egta, gamall og fölnaður. Annar
af gulu og rauðröndóttu rósa-
plussi, fóðraður með bláu lérefti,
Hún er þjóðarhelgidómur
og i augum margra
er hún kirkjan sjálf
kirkju og stóð hún við Aðalstræti,
á sama stað og höggmyndin af
Skúla fógeta stendur nú, en leifar
eru þama enn af kirkjugarðinum
við hana.
Jón biskup Arnason segir um
hana 1724 á þessa leið:
,,Kirkjaneraðöllu,veggjum og
viðum, kostulega standandi, vænt
hús sem lögsagnarinn Mr. Brand-
ur Bjarnhéðinsson hefur látið upp
byggja af nýjum viðum ei alls
fyrir löngu.” Kirkjan var 9 staf-
gólf með torfveggjum en öll þiljuð
innan. Og þetta er sú kirkja, sem
stendur meö nokkrum breyting-
um, þangað til kirkjan fyrri við
Austurvöll var reist og vigð 1796.
Þegarlnnréttingarnar risu hér,
fjölgaði fólkinu i sókninni svo
stækka þurfti kirkjuna. Var hún
þá lengd um 3 stafgólf, og var sú
viðbót nefnd kór. Siðar var hún
styttum eitt stafgólf, en settur á
hana turn og moldarveggjum rutt
Séra Þórir Stephensen viö
altarið. Hann heldur á silfurka-
leiknum góöa, sem getiö er um i
greininni. ,