Tíminn - 24.12.1977, Blaðsíða 16

16
Timans 1977
Gleðileg jól
farsælt komandi ár
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
t Vélsmiðjan Klettur h.f.
Hafnarfirði
Gleðileg jól
farsælt komandi ár
Þökkum viðskiptin á liðnu ári
!S S.HELGASON HF
ISTEINSMIÐJA
Skemmuvogi 48 • Kópavogi - Slml 78677 - Pósthólf 195
Gleðileg jól
farsælt komandi ár
Þökkum viðskiptin á liðnum árum
Efnagerðin Valur
Gleðileg jól
farsælt komandi ár
Þökkum viðskiptin á árinu, sem er að liða.
Blikksmiðjan Vogur
Auðbrekku 65, Kópavogi
Gleðileg jól
farsælt komandi ár
Þökkum viðskiptin á liðnu ári.
Ölgerðin
Egill Skallagrimsson.
Gleðileg jól
farsælt komandi ár
IÐNÓ - INGÓLFSKAFFI
Simi 12350, Aiþýðuhúsinu
Gleðileg jól
farsælt komandi ár
Þökkum viðskiptin á liðna árinu
Andersen & Lauth h.f.
Gleðileg jól
farsælt komandi ár
SÖLUMIDSTÖÐ
HRAÐFP.YSTIHÚSANNA
Gleðileg jól
farsælt komandi ár
Þökkum viðskiptin á árinu, sem er að liða.
Vélsmiðja Páls Helgasonar h.f.
Smiðjuvegi 36 — Simi 76633
Mýrdalssandur — Hjörleifshöfði Vfk I Mýrdai
skvettist inn I kirkjugaröinn.
Tveir sexæringar, sem þeir bræö-
ur á Höföabrekku, Vigfús og ís-
leifur, og þriöji bróöirinn, Hall-
grimur i Kerlingardal, áttu, flutu
upp og bárust sjötiu og sjö faöma
áöur en þeir náöust. Þann áttunda
nóvember sótti hlaupiö enn i sig
veörið og þegar sýnt þótti, að
kirkjan mundi brotna niður, tók
presturinn, Jón Salómonsson,
kirkjuklukkurnar og bar þær upp
i helli nokkurn ofarlega i fjallinu
er siöan heitir Klukknahellir.
Stuttu seinna tók flóöiö flestöll
bæjarhúsin á Höfðabrekku, tún og
engjar, sem hvort tveggja haföi
veriö viöáttumikiö. Enda haföi
hvor þeirra bræöra haft fimmtán
i fjósi og fjölda fjár.
Fluttu þeir nú bæ sinn upp á
fjallið, I dalverpi þar, um eitt
hundraö metra yfir sjó. Þar var
svo byggö kirkja eins og veriö
haföi á dögum Jóns Loftssonar i
Odda er þá átti Höföabrekku og
lenti I útistööum viö biskup út af
tiundarlögunum, eins og frægt er
oröið, er hann sagði: Heyra má
ég erkibiskups boöskap, en ráöinn
er ég áö hafa hann aö engu.
Kirkja var þar svo I 277 ár, var
rifin nokkrum árum áöur en sá er
þetta ritar byrjaöi þar búskap.
önnur kirkjuklukkan var þá gefin
Reyniskirkju en hina afhenti ég
byggðasafninu i Skógum, þegar
ég flutti bæinn áriö 1964 suövestur
fyrir Höföabrekkuháls, enda þá
kominn úr öllu vegasambandi. Til
marks um framburðinn af aur og
sandi i þessu hlaupi 1660 var, aö
nú var fjörusandur þar sem áöur
sátu skip aö veiðum á tuttugu
faöma dýpi. Lika tók af útræöiö
viö Skiphelli og eftir hlaupiö voru
fjögur hundruö faömar til sjávar
frá hellinum, en nú 1977 munu
vera hátt i þrjá kilómetra frá
Skiphelli til sjávar, svo aö svolitið
hefur nú bætzt við siöan 1660.
Fyrir þetta hlaup haföi sjórinn
legiö fast viö Skorbeinsflúöir,
daglega kallaöar Flúðir. Var þar
svo aödjúpt,að skip sátu á fiski á
sextán föömum, um fjörutiu
faöma frá berginu. Maöur einn
haföi til dæmis dregiö flyöru rétt
viö skeriö, sem er framan viö
Flúöirnar. 1 dag munu hins vegar
vera um tveir kilómetrar frá
Flúðum til sjávar.
Tólfta gos árið 1721
Þaö sem taliö er tólfta gos úr
Kötlu, kom þann ellefta mai 1721.
Byrjaöi þaö um morguninn meö
svo miklum jaröskjálfta, aö á
Höföabrekku og viöar I Mýrdal
þoröu menn ekki að vera inni i
húsum. Fannst þessi skjálfti
austur i Lóni og úti á Rangárvöll-
um. Klukkan niu um kvöldiö
heyröust dynkir meö stórbrest-
um. Kom þá ógurlegur mökkur
upp úr Kötlugjá. Daginn eftir
kom svo vatnsflóö, sem fór yfir
allan sandinn, meö svo mikilli
jakaferö, að hvergi sá útyfir á
sjónum aö sjá frá Höföabrekku,
og stóö þó bærinn hátt eins og áö-
ur segir. Sumir jakárnir stóöu
botn á tuttugu faöma dýpi. Mikiö
af jökum komst suöur að Reykja-
nesi og nokkuö upp I ölvesá. Mikil
landspjöll uröu i þessu hlaupi,
bæði á Höfðabrekku og Hjörleifs-
höföa. Flóðbylgja gekk yfir allar
fjörur i Mýrdal, braut marga
hjalla I Vestmannaeyjum og gekk
á land I Þorlákshöfn. Svo mikiö
kast var á flóöinu, aö þaö fyllti
upp I giliö, sem er fyrir vestan
Suöurvik. Einnig braut flóöið
teinæring og áttæring, sem stóöu
viö Vikurklett.
Þann tólfta mai fyllti flóðið upp
sundin milli Fagradals og Höföa-
brekkuháls og stiflaöi ána meö
jakaburði og stóö þaö i tiu daga.
Var þá Kerlingardalsbóndinn far-
inn aö óttast um bæ sinn. Þetta
hlaup tók af bæinn i Hjörleifs-
höföa meö fjósi og öllum nautpen-
ingi, sex kúm, tveim nautum og
tveim kálfum. Bóndi var viö
kirkju aö Höföabrekku en hús-
freyja og smalamaöur voru
heima. Var konan að lesa lestur-
inn, þegar smala varö gengiö út
og sá hann þá til hlaupsins. Hann
hljóp inn og sagöi frá þessu, en
konan lét sem ekkert væri og las
sem áöur. Hljóp hann þá út aftur
og sá að flóöiö nálgaöist ört bæ-
inn. Fór hann þá inn sem snarast
og greip barnsvöggu meö korna-
barni og hljóp út. Hætti þá konan
loks aö lesa en þaö var um seinan,
hún gat aðeins bjargaö einum
smjöröskjum og einum fiski úr
búrinu og einhverju af rúmfötum.
Þau komust upp i helli sem heitir
Kálfaból og höföust þar viö meö-
an hlaupiö stóð yfir. Annaö nautiö
náöi aö losa sig og komst lifandi
út úr fjósinu, út I strauminn, sem
bar það óðfluga fram meö brekk-
unum. Streittist þaö viö af öllu
afli aö ná landi. En straumurinn
var svo harður aö það tókst ekki
og barst það fram i aöalstrenginn
viö Rituberg og hvarf þar, en um
leið öskraöi þaö ógurlega.
Til ársins 1311 ér taliö aö sjór
hafi legiö upp undir Hjörleifs-
höföa aö framan og svo beint út I
Skiphelli, en Landnáma getur
þess aö fjörður hafi veriö inn með
Höföanum að vestan. Eftir þetta
var Hjörleifshöföi óbyggöur i
þrjátiu ár. Þá byggöi þar maöur
aö nafni Þorvaldur Steinsson og
byggði sinn bæ uppi á fjallinu.
Þar var svo búiö til ársins 1937.
Þaö vakti furðu manna aö nú
virtist vatnsflóöiö ekki koma und-
an jöklinum, heldur út úr honum
miöjum. Einnig virtist vera belj-
andi vatnsflaumur bæði undir og
yfir jökulhrönninni. Þóttust menn
veröa varir viö ókennilega röst
fram af Mýrdalssandi og var þaö
haft eftir Dönum, sem sigldu
þarna framhjá.
Þrettánda gos áriö 1755.
Þann 17. október spjó Kötlugjá
meö svo miklum jaröskjálfta, aö
þaö var sem húsum væri vaggaö.
Stóö svo i sólarhring að menn
þoröu ekki inn i þau. Eftir það
gengu skruggur og eldingar og
gekk svo næstu dægur. Skalf allt
og titraði I húsum og skemmdust
þau viða.
Hlaup þaö sem fylgdi þessu gosi
var geysimikjö meö fádæma
jakaburöi. Komust margir i
krappan dans af þess völdum,
bæði á sandinum og viö Hrifunes.
Jakahrönnum hætti til að stifla
vötnin svo aö uppistööur mynduö-
ust. tJr Hrisneshólma sópaöi flóö-
ið 160 lömbum. Menn voru aö
höggva hris I Hafursey og voru
tepptir þar I sex daga. Héldust
þeir viö i helli sem heitir Sel og
eru nöfn þeirra klöppuð þar á
bergiö. Sjötta daginn komust þeir
með mesta lifsháska á jakahrönn,
út á Selfjall og þaðan aö Höföa-
brekku. Tveir menn fórust af eld-
ingum i Skaftártungu. Annar var
Jón Þorvaldsson hreppstjóri, en
hitt vinnukona hans. Stóðu þau
bæði viö bæjardyr i Svinadal.
Eftir þetta hlaup fóru átján út-
versmenn fyrstir yfir Mýrdals-
sand en uröu aö fara framviö sjó
alla leiö þvi sandurinn var gjör-
samlega ófær yfirferðar. (Tekiö
úr handriti séra Jóns Steingrims-
sonar.)
Fjórtánda gos árið 1823
26. júni 1823 gaus Katla i fjórt-
ánda sinn. Stóö þaö meö stööug-
um vatnshlaupum og öskufalli
fram til 23. júli. Þrir menn skrif
uðu um þetta gos^Séra Jón Aust-
mann á Mýrum i Álftaveri. Eirik-
ur Sighvatsson á Höföabrekku og
Sveinn Pálsson læknir i Vik.
Þessum mönnum ber allvel sam-
an þó séð hafi frá mismunandi
sjónarhornum. Þó er auðsætt aö
langmest af þvi vatnsmagni, sem
nú kom úr Mýrdalsjökli, fór fyrir
austan Hafursey. Þá er taliö, aö
myndazt hafi þar vatnsfall, sem
Bjarni Thorarensen kallaði
Kötlukvisl i kvæöi sinu eftir Þór-
arin öef jörö sýslumann, en hann
drukknaöi i þessari kvisl I einu
auka vatnskasti, sem oft kom eft-
ir aö aöalhlaupið var um garö
gengiö. Meö Þórarni drukknuöu
þarna sr. Páll ölason prestur aö
Eyvindarhólum, dóttursonur séra
Jóns Steingrimssonar eldklerks
og Benedikt Þóröarson, bóndi úr
Skaftártungu, merkisskáld og
gáfumaður. Þórarinn öefjörð
haföi verið settur sýslumaöur siö-
an 1. ágúst, en haföi verið sýslu-
maöur i Rangárþingi i nokkur ár.
Hann var sonur Magnúsar Þórar-
inssonar klausturhaldara á
Munkaþverá og Ingibjargar Hálf-
dánardóttur rektors á Hólum.
Tveirfylgdarmenn þeirra komust
nauðuglega af. Eins og áöur er
sagt voru þaö aöallega Álftver-
ingar sem hlutu þungar búsifjar
af gosi þessu, sem sést á þvi aö
konungur gaf sex jörðum eftir af
jarðarafgjaldinu 440 álnir.
1 þessu hlaupi geröist þaö, aö
strandlengjan austan frá Hjör-
leifshöföa og vestur aö Kerlingar-
dalsá, gekk i sjó fram um 400
faðma.