Fréttablaðið - 18.06.2006, Qupperneq 10

10 18. júní 2006 SUNNUDAGUR
Þótt sá leiðtogafundur
Evrópusambandsins, sem
lauk í Brussel á föstudag,
teljist ekki til hinna sögu-
legustu í hálfrar aldar sögu
sambandsins mættu yfir
1.800 fréttamenn frá 65
þjóðlöndum til að fylgjast
með honum í höfuðstöðv-
um ESB-ráðsins í Brussel.
Blaðamaður Fréttablaðsins
var þar á meðal.
Lengst af var það föst hefð að
reglulegir leiðtogafundir Evrópu-
sambandsins, sem að jafnaði fara
fram í júní og desember – undir
lok hvers formennskumisseris –
færu fram í formennskuríkinu.
Frá því aðildarríkjunum fjölgaði í
25 árið 2004 hefur sú regla hins
vegar verið fest í sessi að þessir
reglulegu fundir leiðtoganna fari
fram í Brussel, í höfuðstöðvum
ESB-stjórnsýslunnar, nánar tiltek-
ið í Justus-Lipsius-byggingunni,
sem reist var yfir stjórnsýslu ráð-
herraráðs ESB í upphafi tíunda
áratugarins. Nafnið hefur hún af
lítilli götu sem hún er reist við, en
hún var kennd við flæmskan 16.
aldar fræðimann sem er einna
helzt kunnur fyrir þá kenningu
sína, að landsstjórn í hverju landi
ætti aðeins að viðurkenna ein trú-
arbrögð meðal þegna sinna og
uppræta af hörku alla andstöðu
við það.
Í föstum skorðum
Þar sem fundir sem þessir fara
fram mjög reglulega er margt í
kringum þá í mjög föstum skorð-
um. Fundurinn hefst jafnan síð-
degis á fimmtudegi. Leiðtogar for-
mennskuríkisins koma fyrstir (inn
um VIP-innganginn við bakhlið
byggingarinnar), stilla sér síðan
upp innandyra á palli með Evrópu-
fánanum, þar sem þeir heilsa
öllum hinum leiðtogunum þegar
þeir tínast inn og brosa framan í
ljósmyndavélarnar. Sumir leið-
toganna svara spurningum sem
blaðamenn varpa að þeim er þeir
ganga eftir rauða dreglinum frá
límúsínunum að innganginum.
Síðan raða leiðtogarnir – það
eru forsætis- og utanríkisráðherr-
ar aðildarríkjanna, auk forseta
lýðveldisins frá þeim löndum þar
sem hann hefur meira en tákn-
rænt hlutverk með höndum
(Frakklandi og Finnlandi) – sér í
kring um fundarborðið í aðalfund-
arsalnum. Myndatökur eru leyfð-
ar á meðan og nást þá gjarnan
myndir af leiðtogunum að heilsast
með virktum.
Á upphafsdegi slíkra leiðtoga-
funda notar forseti framkvæmda-
stjórnarinnar gjarnan tækifærið
til að vekja athygli á sínum sjónar-
miðum í þeim málum sem leið-
togarnir eiga að ræða um, að hans
mati. Og forseti Evrópuþingsins
gerir það líka.
Íhugunarfrestur framlengdur
Í þessu tilviki ákváðu leiðtogarnir
fátt annað á fyrri fundardeginum
en að samþykkja að þeir gæfu sér
minnst tvö ár til viðbótar til að
komast að niðurstöðu um hvað
verða skuli um stjónarskrársátt-
málann svonefnda, en það hefur
verið eitt erfiðasta viðfangsefni
Evrópusambandsins frá því full-
gildingarferli hans strandaði við
að kjósendur í Frakklandi og Hol-
landi höfnuðu honum í þjóðarat-
kvæðagreiðslum fyrir rétt rúmu
ári. Öll aðildarríkin þurfa að ljúka
fullgildingunni til að sáttmálinn
geti tekið gildi. Þetta hefur hins
vegar ekki komið í veg fyrir að á
þessu ári sem liðið er frá þjóðarat-
kvæðagreiðslunum hafa fimm ríki
til viðbótar lokið þinglegri
afgreiðslu fullgildingar sáttmál-
ans. Alls hafa fimmtán ríki gert
það, og Finnland - sem tekur við
ESB-formennskunni um næstu
mánaðamót - bætist væntanlega
við í haust. Með því vilja Finnar
skipa sér í hóp þeirra þjóða sem
finnst rétt að gefa stjórnarskrár-
sáttmálann ekki alveg upp á bát-
inn þrátt fyrir ófarir hans í þjóð-
aratkvæðagreiðslunum.
Aðildarríkin skiptast þannig í
tvær fylkingar, sem annars vegar
vilja halda fullgildingarferlinu
áfram eins og ekkert hefði í skor-
izt, og hins vegar að einhver alveg
ný lausn verði fundin svo að eng-
inn vafi leiki á því að lýðræðisleg-
ur vilji kjósenda í Frakklandi og
Hollandi verði virtur.
Hlustað á borgarana
Óháð þessu ákváðu leiðtogarnir að
leitast við að efla samstarfið á til-
teknum sviðum, hvað sem um
stjórnarskrársáttmálann kann að
verða. Var þar sérstaklega minnzt
á að „borgararnir vænti þess að
sambandið sýni virðisaukann í
starfi þess með því að grípa til
aðgerða til að mæta þeim áskorun-
um og tækifærum sem það stend-
ur frammi fyrir: að tryggja frið,
velsæld og samstöðu, bæta öryggi,
efla sjálfbæra þróun og standa
vörð um evrópsk gildi í hnatt-
væddum heimi,“ eins og segir í
lokaályktunum fundarins sem
gefnar voru út eftir að leiðtogarn-
ir stóðu upp frá borðum um hádegi
á föstudeginum.
Aðalvinnufundur leiðtogafund-
arins er á föstudeginum, en hann
stóð ekki lengi að þessu sinni, eða
í rétt rúma tvo tíma. Wolfgang
Schüssel Austurríkiskanslari var
fljótur að þylja upp helztu niður-
stöðurnar, á móðurmáli sínu með
vingjarnlegum austurrískum
hreim, að viðstöddum talsverðum
hluta þeirra 1.828 fréttamanna
sem skráðir voru til leiks. Barroso
framkvæmdastjórnarforseti
hnykkti á því sem hann taldi mark-
verðast við niðurstöðurnar, á sinni
ensku með léttum portúgölskum
hreim. Og loks rakti austurríski
utanríkisráðherrann, Ursula Plas-
snik, þær ályktanir í utanríkismál-
um sem leiðtogarnir hefðu afgreitt
að þessu sinni.
Fundinum lauk með því að
Schüssel afhenti Barroso fyrsta
eintak bókar með safni ritverka
sem orðið hafa til undir yfirskrift-
inni „Café Europa“, en það er
verkefni sem austurríska for-
mennskan hleypti af stokkunum í
tengslum við Evrópudaginn 9. maí
í vor, sem ætlað var að vekja
athygli almennings á menningar-
legum auði Evrópu og hvetja til
uppbyggilegra skoðanaskipta um
framtíð Evrópusamrunans, í víð-
ara samhengi en þeim þröngsýna
skotgrafahernaði sem umræðan
um Evrópusambandið hefur gjarn-
an fallið í.
Gaddavír og alvæpni
Þessi lágstemmdi lokablaðamanna-
fundur staðfesti að þetta var ekki
einn af eftirminnilegri leiðtoga-
fundunum í sögu Evrópusam-
bandsins. En þó skráðu sig 1.828
blaðamenn af 65 þjóðernum til
leiks. Að sögn starfsmanna blaða-
mannamiðstöðvarinnar er þetta
meðalfjöldi. Á leiðtogafundum þar
sem meiri hitamál eru til umfjöll-
unar, eins og til dæmis þegar verið
var að ganga frá samningsumboð-
inu til að hefja aðildarviðræður
við Tyrki í fyrra, mættu hátt í 2.500
fjölmiðlamenn. En þá eru líka allir
taldir – skrifandi blaðamenn dag-
blaða, ljósmyndarar, útvarps- og
sjónvarpsfréttamenn, sjónvarps-
myndatökulið o.s.frv.
Miðað við umfangið má segja
að það hafi komið sjónarvotti á
óvart hversu smurt þetta gekk allt
fyrir sig. Og Brusselbúar eru
orðnir vanir að una öryggisráð-
stöfununum sem óhjákvæmilega
fylgja – á meðan á leiðtogafundi
stendur er næsta nágrenni Justus-
Lipsius-byggingarinnar lokað af
með gaddavír og lögreglumönnum
með alvæpni, þyrlur sveima yfir
og öll umferð fer úr skorðum
vegna allra fyrirmennabílalest-
anna, sem þeysa með lögreglu-
fylgd um borgina. Meðal bygginga
sem lenda innan öryggissvæðisins
er sú sem hýsir íslenzka sendiráð-
ið. Það er uppi á efstu hæð í skrif-
stofuhúsi hinum megin við Schum-
an-torgið. Fulltrúar íslenzka
lýðveldisins, sem þar starfa, horfa
því daglega niður á valdamiðstöð
Evrópusambandsins. Úr öruggri
fjarlægð. audunn@frettabladid.is
Lágstemmdur leiðtogafundur
Í leiðtogaráði Evrópusambandsins (á
ensku: European Council) sitja ríkis-
stjórnaleiðtogar aðildarríkjanna auk
forseta framkvæmdastjórnar ESB.
Leiðtogaráðið leggur línurnar og er
driffjöður í hinu pólitíska samstarfi
aðildarríkjanna. Það tekur ákvarðan-
ir í mikilvægustu málunum og þeim
málum sem fagráðherrarnir hafa ekki
náð samkomulagi um. Síðustu tvo ára-
tugi eða svo hafa margar mikilvægustu
ákvarðanirnar um framþróun, innihald
og skipulag Evrópusamvinnunnar átt
sér stað í leiðtogaráðinu – þó þær hafi
verið undirbúnar, skilgreindar nánar,
komið í lög og framkvæmd af öðrum
stofnunum ESB (ráðherraráðinu, fram-
kvæmdastjórninni og Evrópuþinginu).
Leiðtogaráðið hefur látið æ meira
að sér kveða í utanríkismálum og í
dóms- og innanríkismálasamstarfi
ESB-ríkjanna. Auk hinna reglulegu
leiðtogafunda, sem að jafnaði eru
haldnir í júní og desember (undir lok
hvers formennskumisseris), hittist
leiðtogaráðið stundum með skömm-
um fyrirvara þegar aðkallandi er að
fá niðurstöðu í knýjandi deilumálum.
Hefð var fyrir því að reglulegu leið-
togafundirnir færu fram í höfuðborg
formennskuríkisins hverju sinni, en frá
síðustu stækkun sambandsins komst
til framkvæmda og aðildarþjóðirnar
urðu 25 talsins hefur sú regla verið fest
í sessi að fundirnir fari fram í Brussel,
þar sem öryggisráðstafanir, túlkaþjón-
usta og annað sem tilheyrir er allt fyrir
hendi.
Leiðtogaráðið er ásamt ráðherra-
ráðinu hluti af Ráði Evrópusam-
bandsins (enska: Council of the EU).
Ráðherraráðið (enska: Council of
Ministers) fer með löggjafarvald í ESB,
ásamt Evrópuþinginu, gætir hags-
muna aðildarríkjanna í ESB-samstarf-
inu, undirritar samninga við önnur ríki,
ríkjasamtök og alþjóðastofnanir, sam-
hæfir stefnu og aðgerðir aðildarríkj-
anna í flestum málaflokkum og hefur
ákveðið framkvæmdavald fyrir hönd
ESB. Hvert aðildarríki á einn fulltrúa
í ráðherraráðinu, óháð íbúafjölda, en
þeir fara með mismikið atkvæðavægi í
málum þar sem ákvarðanir eru teknar
með vegnum meirihluta.
Heimild: www.esb.is
Hvað er leið-
togaráð ESB?
WOLFGANG SCHUSSEL AUSTURRÍKISKANSLARI Á annað þúsund blaðamenn frá 65 ríkjum
fylgdust með leiðtogafundi Evrópusambandsins sem lauk í Brussel á föstudag. Fundurinn
var tíðindalítill. Leiðtogarnir ákváðu að auka samstarfið og var sérstaklega minnst á að
tryggja frið, velsæld og samstöðu, bæta öryggi, efla sjálfbæra þróun og standa vörð um
evrópsk gildi.
Ísland og Evrópusambandið
Ísland og Íslendingar hafa að öllu jöfnu fátt af leiðtogafundum Evrópusam-
bandsins að segja. Og þó. Þótt engir íslenzkir stjórnmálamenn, embættis-
né blaðamenn sæki sjálfa leiðtogafundina og fréttir af þeim því jafnan lítt
áberandi í íslenzkum fjölmiðlum ¿ að minnsta kosti í samanburði við fjölmiðla
í aðildarríkjum ESB ¿ tengjast þessi fundir íslenzkum hagsmunum með ýmsu
móti.
Fyrst ber að nefna að fundir EES-ráðsins fara jafnan fram í framhaldi af
fundi utanríkisráðherra sambandsins í sömu vikunni og sjálfir reglulegu ESB-
leiðtogafundirnir fara fram í júní og desember. EES-ráðið er samkvæmt skipuriti
æðsta valdastofnun EES-samstarfsins, en í því fer fram pólitískt samráð EFTA-
ríkjanna í EES við ESB-stoð EES. Í reynd eru þetta fundir þar sem utanríkisráð-
herrar EFTA-ríkjanna þriggja í EES, Íslands, Noregs og Liechtenstein eða stað-
genglar þeirra, hitta utanríkisráðherra formennskuríkis EES eða staðgengil hans.
Háttsettur fulltrúi úr framkvæmdastjórn ESB mætir stundum líka. Á fundum
EES-ráðsins er blessun lögð yfir ályktanir sem varða EES-samstarfið. Stundum
er þar skipzt á skoðunum um utanríkismál, en EFTA-ríkin lýsa oft yfir stuðningi
við ályktanir og stefnumið sem ESB-ríkin ákveða. Á fundinum sem fram fór í
Lúxemborg síðastliðið mánudagskvöld var til að mynda rætt um þróun mála á
vestanverðum Balkanskaga, í Mið-Austurlöndum og í Darfur í Súdan.
Það sem þó tengir íslenzka hagsmuni mest við það
sem fram fer á leiðtogafundum ESB er þegar þar eru tekn-
ar stórar ákvarðanir á borð við uppfærslu á stofnsáttmál-
um ESB, um að taka ný ríki inn í raðir sambandsins, eða
um breytingar á stefnumálum sambandsins ¿ svo sem á
sameiginlegu sjávarútvegsstefnunni, á Schengen-samstarf-
inu eða á reglum um innri markaðinn. Vegna hinna nánu
tengsla sem Íslands á í við Evrópusambandið, í gegnum
EES, Schengen og annað samstarf, geta slíkar ákvarðanir
ESB-leiðtoganna snert íslenzka hagsmuni með margvísleg-
um beinum og óbeinum hætti.
Með hliðsjón af því er það eflaust við hæfi að íslenzka sendiráðið - sem
er það fjölmennasta af öllum sendiskrifstofum lýðveldisins og sinnir hinum
daglegu samskiptum Íslands við ESB, sé nú til húsa uppi á sjöundu og áttundu
hæð í húsi við Schuman-torg, gegnt höfuðstöðvum ESB-ráðsins og fram-
kvæmdastjórnarinnar. Bygging Evrópuþingsins, þriðju burðarstofnunar stjórn-
kerfis ESB, er nokkru fjær. Þarna uppi á áttundu hæð eru fulltrúar íslenzka
lýðveldisins í sjónlínu við valdamiðstöðvar Evrópusambandsins. En jafnframt í
öruggri fjarlægð frá þeim.
AF EVRÓPUVETTVANGI: AUÐUNN ARNÓRSSON
Leiðtogafundir ESB og Íslands