Tíminn - 30.06.1978, Blaðsíða 18

18
Föstudagur 30. júnl 1978
Ungur sjálfseignarbóndi er ný-
farinn að búa á föðurleifð sinni.
Jörðin var talin allgóð en erfið
að sumuleyti. T.d. var engjaveg-
ur alllangur, yfir kilasvæði varð
að fara, sem brúa varð með upp-
hlöönum torfgarði, sem heylestin
var svo teymd eftir, og til að svo
mætti verða, þurfti að leggja i
þessa tröð mikla vinnu árlega,
rista i hana torf og styrkja ræsi.
Þegar yfir um kom tók við ákjós-
anleg, sjálfræktuð flæðiengis-
eyja, mörghundruð hesta engi og
heyið af þvi sem bezta taða.
Þegar ungi bóndinn tók við bú-
skapnum varvélaöldin að ganga i
garð, en faðir hans hafði búið á
gamla vísu, búið sem mest að
sinu. Sonurinn, sem var einbirni
og alinn upp við eftirlæti og
frjálsræði hafði verið á búnaðar-
skóla og taldi sig með beldri
mönnum sveitarinnar, eða jafn-
vel þjóðarinnar. Þarna var þvi
búskapurinn gamaldags en nú
hugsaði sonurinn sér að hefja
vélabúskap, eri þá vantaði það,
sem við áttiað éta .Túnið var ekki
stórt, og þó að það væri mikið til
véltækt, var það of lítið til að
framfleyta meðalbúi. En hið
mikla og góða flæðiengi varðekki
nytjað, nema byggð yrði vélgeng
brú yfir kilasvæðið.
Nú leið og beið. Brúin kom ekki
af sjálfu sér en skemmtanir og
ferðalög tóku drjúgan hluta af
starfskröftum unga bóndans.
Hann komstekki yfirað hirða af-
rakstur af meira en túninu, Búið
dróst saman og skuldir hlóðust
upp. — Efnaður nágranni hans,
handan ár, hafði augastað á
flæðiengjaeyju unga bóndans,
oghóf nú tilburði að reyna að ná
henni af honum, en ágæt vöð voru
á ánni yfir i eyjuna og þægilegt að
nýta hana þeim megin fra.
Eins og fyrr segir var ungi
bóndinn mjög útsláttarsamur og
bætti bústörfunum meira og
meira á herðar hinnar ágætu og
duglegu konu sinnar, sem hafði
þó börnum að sinna, er timar liðu.
— Nú hafði nágrannabóndinn
fengið leigt slægjuiand á engja-
eyjunni svo árum skipti, fyrir
ákveöið gjald árlega en heyskap-
urinn hafði farið vaxandi án þess
aðgjaldið hækkaði, og var nú orð-
ið hverfandi litið i samanburði við
heyskapinn, sem nú var oiðinn
mjög mikill. En ágengi bóndinr
taldi sig hafa leyfi til að nytja eyj-
una aö vild fyrir þetta ákveðna
gjald.
Það var eitt sinn, er ungi bónd-
inn var i veizluhófi i höfuðstaðn-
um i boði forstjóra erlends gróða-
félags, sem hugsaði sér að koma
á fót refaskinna framleiðslu á is-
lenzkri grund, að bóndá, sem
þótti hrókur alls fagnaðar þegar
vin var á borðum, varð laust um
málbeinið viðvikjandi bnskap
sinum og sagði sér stafa mikil
hætta af nágranna sinum, hinum
ágenga. — Endaði þetta tal með
þviaðforstjórinn gerði skriflegan
samning við bónda á þá leiö, að
hann leyfði fyrirtækinu að setja
upp stórt refabú á landareign
bónda, sem nsest keyrslufærum
vegi, gegn þvi að fyrirtækið verði
land hans fyrir allri ágengni frá
óvinsamlegum aðilum, og fengi
hann auk þess ýmisleg friðindi,
svo sem uppgjafa verkfæri sem
til féliu, t.d. bila og jafnvel mat-
vælisvo sem kjöt og fisk, sem ref-
irnir torguðu ekki. Svo væri ekki
ónytt að nota áburðinn undan ref-
unum til ræktunar.
Þegar bóndi kom heim og sýndi
konu sinni samninginn, lét hún
sér fátt um finnast, en ræddi litið
um. — Fijótt var brugðið við og
reist stórt refabú á snjóléttum
stað nálægt þjóðveginum og
heimreið bónda.
Innan árs frá þvi fékk bóndi
uppgjafabil frá fyrirtækinu, sem,
þó lélegur væri, var betri en
jeppagarmurinn hans, sem var
orðinn úr sér genginn eftir sifellt
ferðaflangur. En matvæli, þó til
féllust, neitaði kona hans harð-
lega aö nota, en bóndi gat þó
laumaö einhverjuaf þeim i heim-
ilið.
Fljótlega fór nálægð refabúsins
aö segja til sin. Lagði óþefinn frá
þvifyrirvit manna, sem fram hjá
þurftu að fara. Auk þess söfnuð-
ust hræfuglar að staðnum i ætis-
leit, enda hlotnaðist þeim margur
málsverðurinn, en umhverfið
varö útatað i óþverra. — Varð
refabúið nú illa liðið af nágrönn-
um og þð sérstaklega af konu
bóndans, en hann sjálfur lifði i
vellystingum praktuglega, tók að
sér I laumi prangverzlun fyrir
fyrirtækið, með miður þokkaðan
varning, auðvitað ólöglegan.
Hefur hann nú töluverð peninga-
ráð á yfirborðinu, en alltaf skuld-
ugri ár frá ári i viðskiptum sinum
við forstjóra hins erlenda auö-
hrings.
Til að draga úr óánægju konu
sinnar utvegaði hann sér refa-
skinnapels og hugðist gefa henni,
en hún vildi ekki þiggja gjöfina,
en sagðist nú sjá i skýru ljósi til
hvers loðdýraræktin væri
stunduð. Rikir menn eða gervi-
rikir sækjast eftir pelsunum til að
gefa þá eiginkonum sinum eða
hjákonum, til þess aö hafa þær
góðar, þó þar séu liklega undan-
tekningar, en allt væri þetta
skraut og pirumpár hégóminn
helber.
Eftir þvi sem ungi bóndinn varð
háðari refabúinu, færði ná-
grannabóndinn sig upp á skaftið
með þvi að auka heyskap sinn á
eyjunni, var raunar farinn að
heyja á henni eins og hann ætti
hana sjálfur, en hampaði hinum
skrifaða samningi sinum, sem
hann hafði gert við unga bóndann,
sennilega undirskrifaðan af hon-
um undir áhrifum áfengis. —
Áðurhafði nágrannabóndinn und-
irstungið forstjóra refabúsins að
leiða hjá sér, þó þeim nágrönnun-
um bæri eitthvað á milli, hann
skyldi i staðinn vera honum inn-
anhandar, ef á lægi.
Nú þótti húsfreyju mælirinn
fullur. áetti húnlögbann á eyjar-
heyskapinn samkvæmt fullrétti
konunnar. Aður hafði bóndi henn-
ar klagað yfirganginn fyrir refa-
búsforstjóranum, en enga áheyrn
fengið. Varð málið húsfreyju hag-
stætt, en bóndi tapaði og varð
hann að borga háar skaðabætur
fyrir yfirgang sinn. — Siðan hóf
iiúsfreyja undirbúning að brott-'
rekstri refabúsins. Hafði meðal
annars til þess öflugt fylgi sveit-
unga sinna. Forstjóranum leizt
nú ekki á blikuna og i samráði við
yfirmenn sinaákvaðhannaðleita
eftir samningum við húsfreyju.
Endaði það með þvi að fyrir-
tækið undirgekkst að greiða hús-
freyjuháa leigu i erlendum gjald-
eyri,auk skaðabóta og einnig að
strika útskuldirbónda hennar við
fyrirtækið, þar sem öll þau við-
skipti höfðu verið ólögleg frá
byrjun. Refabúiðskyldi farið eftir
tvö ár, en þangað til skyldi það
greiða háa leigu mánaðarlega.
Nú fór sjálfstæðisbóndinn að ef-
ast um sjálfstæði sitt, þegar hann
sá hið mikla sjálfstæði konu
sinnar, sem hann hafði raunar
alltaf virt mikið. Skipti hann nú
algerlega um skoðun og hætti að
dýrka hið erlenda peningavald.
Var þegar hafizt handa um að
leggja brú yfir kilinn og eftir 2 ár
var farið að nota hið dýrmæta
flæðiengi af eigendum þess,
Emnig hvarf refabúið á tílsettum
tima og búskapurinn blómgaðist
ár frá ári, en hin tiltölulega ungu
hjónurðu með hæstu gjaldendum
sveitar sinnar.
Framanrituð saga er spegil-
mynd af utanrikispólitik Islend-
inga siðustu áratugi, en Hka spá-
dómsmynd af henni eins og hún á
og þarf að verða næstu áratugi.
Ég minnist þess hér um árið,
þegar vinur minn og frændi,
Ölafur Jóhannesson dómsmála-
ráöherra, lét þau orð falla siðast-
liðinnvetur að hann væri hissa á
svari Bandarikjamanna við
beiðni Islendinga til þeirra, um
leigu eða kaup á skipi eöa skipum
til að verja landhelgi okkar fyrir
yfirgangi Breta. Og Ólafur bætti
við eitthvað á þá leið, að hann
hefði átt von á betri undirtektum
úr þeirri átt. En svarið var nei-
kvætt. Annars koma það ekki svo
flatt upp á menn að yfir 200 millj-
ón manna herveldi teldi ekki
vandgert við rúmlega 200 þúsund
manna smáþjóð, sem tvivegis er
búin að biðja þetta risaveldi um
hervernd á 20-30 ára siöastlíönu
timabili, gegnhverskonar ágangi
og ihlutun annarra þjóða. Heims-
refskákin er miskunnarlaus.
Brezkir og bandariskir stjórn-
málarefir sáu sér leik á borði eftir
siðari heimsstyrjöldina að plata
islenzka ráðamenn til að biðja um
hervernd, eftir nýafstaðið her-
nám Breta á Islandi, en kalda
striðið milli austurs og vesturs I
uppsiglingu, og að þeirra (ref-
anna) dómi lifsnauðsyn að hafa
fsland sem hernaðarlegan stökk-
pall og striðsbrimbrjót fyrir sig,
ef til hernaðarlegra átaka kæmi.
Þegar svo fóru að heyrast æ
fleiri islenzkar raddir um, að
refabúið á Miðnesheiði væri stór-
hættulegt og til vansæmdar þjóð-
inni, var gripið til þess ráðs að
safna undirskriftum fyrir Varið
land. Liklega hafa Islendingar
aldrei lagzt jafnlágt og þeir gerðu
með þeim undirskriftum. Gerðu
sig að betlurum, sem þora ekki að
lifa i landi sinu án hernaðarlegrar
hjálpar, ef hjálp skyldi kalla.
Fornkapparnir kusu heldur að
falla með sæmd, en lifa við
skömm. — Sýnilega skammast
fslendingar sin fyrir þessa varn-
arbeiðni, forðazt er að mestu að
nefna „Varið land” i stjórnmála-
skrifum islenzkra blaða. Senni-
lega eiga allir stjórnmálaflokkar
einstaklinga, sem skrifuðu undir
plaggið. En Sjálfstæðisflokkurinn
á þar áreiðanlega breiðasta fylk-
ingu.
Nafn þess flokks hefur orðið
álika mikið sannleiksgiidi eins og
sögur Breta um morðtilraunir is-
lenzku varðskipsmannanna.
En vel á minnzt, lygasögur
Breta um morðtilraunirnar, ættu
aðopnaaugu Islendinga fyrir þvi
aðekkier takandi marká fréttum
frá heimspólitikinni nema hæfi-
lega, t.d. öllum óhróðrarsögunum
um Sovétrikin, sem Morgunblað-
ið sérstaklega, er svo iðið við aö
miðla lesendum sinum. Rúss-
neskur þegn sagði eitt sinn sem
svar við óhróðrinum um Sovét-
rikin og ófrelsið þar: ,,Vitið þér
hvilikar þjáningar, hungur og
blóðsútheUingar og árásir, utan
að og innan frá, hafa verið
hlutskiptí i þessu landi, áður en
það sameinaðist um það fyrir-
skipaða.”
Það er þreytandi að heyra dag
eftir dag i Morgunblaðinu bann-
sönginn um Sovétrikin (Rússa-
grýluna) og i Visi um þjóðarvoð-
ann, samvinnufélögin.
Og hver er tilgangurinn með
þessum skrifum? Hann er ein-
faldlega sá að vernda gróða-
möguleika verzlunarbraskar-
anna. Hræðsla við vaxandi viö-
skipti tslendinga við Sovétrikin
þjónar gróðavon fjárplógsmanna
(s.b.r. Hamrafellsmálið) og reynt
eraðslæva félagshyggju fólksins.
Viða gægist arðránshítin undan
sauðargærunni.
Enn er þó ótalið glæpsamleg-
asta verk þessara fjárplógsrefa.
Það er landhelgissamningurinn
frægi, þegar Sjálfstæðismenn
með hjálp kratanna lofuðu Bret-
um skriflega að færa ekki is-
lenzka landhelgi út fyrir 12 sjó-
milur, nema með samþykki
þeirra og Haagdómstólsins. Réði
þar aumingjaskapur?
Þessi samningur var svo skað-
legur islenzku þjóðinni, að stapp-
aöi nærri landráðum, og svo þykj-
ast þessir menn, Sjálfstæöis-
menn, „lýðskrumararnir” vera
islenzku þjóðinni skjól og skjöld-
ur. En hverjir héldu vörð um
sóma og sjálfstæði tslendinga?
Það voru stjórnmálaflokkarnir
Framsóknarflokkur og Alþýðu-
bandalag. Þeir lýstu þvi- strax
yfir, að þeir hefðu þennan nauð-
ungarsamning að engu og segðu
honum upp, þegar þeir kæmust i
rikisstjórn, hvað þeir og gjörðu.
— Þjóðin er reynslunni rikari um
hvað Sjálfstæðishetjunum er
treystandi i vandasömum þjóð-
málum. Einkagróðasjónarmiðið
er ofar þjóðhag á þeim bæ. Hvað
hefur þessi nauðungarsamningur
kostað islenzka rikið mikla fjár-
fúlgu? Nú er þessu landhelg-
ismáli að fullu lokið með sigri Is-
lendinga undir öruggri forystu
Ólafs Jóhannessonar og Einars
Agústssonar. Þeir minna á Her-
mann Jónasson þjóðhollasta
mann og með mestu stjórnmála-
skörungum Islendinga á þessari
öld. — Alþýðubandalagsmenn
eiga hlut i þessum sigri, þó þeir
illu heilli, bæru ekki gæfu til að
taka þátt i framkvæmdinni til
fulls.
Það er sorglegt að þessir tveir
flokkar, Alþýðubandalags og
Framsóknar, skuli ekki geta
unniðsaman við að knésetja hinn ,
sameiginlega óvin sinn og sjálf-
stæðis þjóðarinnar, Sjálfstæðis-
flokkinn. Gróðaófreskjuna, sem
einskis svifst, en fórnar þjóðar-
hag i von um einkagróða fyrir
gæðinga sina. Félagshyggjan
(hin sjálfstæða húsfreyja i sög-
unni) hefur nú unnið réttinn á
sinu slægjulandi með hjálp hins
heimska og gjálifa bónda sins,
sem skipti um skoðun er i óefni
var komið.
Eftir er að losna við refabúið á
Miðnesheiði.
Geir Hallgrimsson forsætisráð-
herra ferðaðist á sinni tið um
landið til að sannfæra landsmenn
um ágæti hersetunnar. Að Banda-
rikjamenn eru ekki að vekja is-
lenzku þjóðina með hersetu sinni
á þessum eina stað á landinu,
Miönesheiði, sést greinilega, þeg-
ar málið erathugað nánar. Kefla-
vikurflugvöllur, sem er orðinn
með stærstu flugvöllum i heimi,
sýnist stökkpallur fyrir risa-
sprengjuflugvélar, sem senda
eiga eitureldflaugar I austurátt,
þegar þriðja heimsstyrjöldin
skellur á. Þá yrði Isiand vigvöll-
ur. Til þess er leikurinn gerður að
varna þvi i lengstu lög að banda-
. riskt land verði styrjaldarvigvöll-
ur. Nauðsynlegt er að hafa Is-
land, þessa strjálbyggðu eyju, til
þeirra nota til að byrja með. Góð-
ur striðsbrimbrjótur hér i
Norður-Atlantshafi.
Ef einstakir menn i landinu,
sem hafa orð fyrir flokkum eða
stéttum, gerast af pólitiskum
ástæðum handbendi erlendra
valdhafa, þá er sjálfstæði þjóðar-
innar i hættu.
Geir Hallgrimsson var fáorður
um útlitið hjá Sovétmönnum þeg-
ar hann fór þangað, hefur senni-
lega verið undrandi að sjá vel-
sæld hjá þeim.
Og ennþá dreymir auðjöfrana
um að kollvarpa þessu svonefnda
alræði öreiganna og timaspurs-
mál er hvenær hrægammar
þeirra steypa sér yfir þá. —
Frægasti eðlisfræðingur Banda-
rikjanna, prófessor Bernard
Feld, sagði nýlega: „Þriðja
heimsstyrjöldin er á næstu grös-
um”.
Við tslendingar höfum lifað við
mikla áhættu siðan refabúið á
Miðnesheiði (herhreiður Banda-
rikjamanna) var sett upp. Burt
■neð það.
En biðum þess ekki að þjóðin
verði drepin og limlest, en það
verður hún áreiðanlega um leið
og vestræna einkagróðaófreskjan
freistar þess að ráða niðurlögum
þeirra i austri ef við liðum her-
hreii»-ið á Miðnesheiði, eða höfum
hernaðarleg mök við striðsaðil-
ana.
Kafli úr ræðu James J. Blake,
sendiherra Bandarikjanna á Is-
landi, sem dagblaðið Timinn birti
12. nóv. 1977, sanpar vel hversu
Bandarikjamönnum þykir mik-
ilsvert að hafa hernaðarlega fót-
festu á tslandi. Þar var gert að
umtalsefni, hvað mikilvægt væri
fyrir Islendinga að eiga sér við
hlið þessa nánu vini, Bandarikja-
menn! Nokkuð reyndi á þessa
nánu vináttu i siðasta þorska-
stríði. Hvernig reyndist hún þá?
Ætli þessi nána vinátta verði ekki
álika mikils virði fyrir Islend-
inga, þegar þriðja heimsstyrjöld-
inskellurá? En hvað um Islend-
inga? Jú, þeirverða þá skotmark
mótaðilans. Til þess ætlast
bandariskir stjórnmálarefir.
Ég hef verið harðorður um is-
lenzkar og erlendar afætur, (þær
eru alltof margar i okkar fá-
menna landi), i þessum skrifum
minum, en framanritaðar skoð-
anir hef ég myndað mér á langri
ævi, með athugunum heilbrigöar
skynsemi minnar, án nokkurra
viðtekinna skoðana frá öðrum að-
ilum eða einstaklingum. Ef ég
verð dæmdur fyrir þessi skrif, er
að taka þvi. Ég fengi þá kannski
ókeypis húsasjól og fæði i nokkra
daga. En ef til kæmi þarf ég , auk
annars fæðis, 1 litra af súrmjólk á
dag, hún er miklu hollari og þó
ódýrari en „tropicana”, en ég
þarf hvorkikaffi,te , sykur né tó-
bak bara vatnsdrykk með mjólk-
urdropa út i.
Islenzkar húsfreyjur þurfa að
taka húsfreyjuna i sögunni sér til
fyrirmyndar. Hún lét hag heim-
ilisins (þjóðarinnar) sitja í fyrir-
rúmi en kærði sig ekki um að
hlaða á sig hégómtegu skarti. Sh’k
kona er dýrmætari islenzku þjóð-
inni en hundrað pelsklæddar.
Friðrik Hallgrimsson.
Friðrik Hallgrímsson:
Trausta
húsfreyj an