Tíminn - 06.10.1978, Blaðsíða 7

Föstudagur 6. október 1978
7
AGNAR
GUÐNASON
inn I afuröaveröiö. Bændum er
þvi i sjálfsvald sett hvort þeir
taka sér orlof og greiöa sjálfir
afleysingafólki.
Þessu er ööruvisi variö i
Noregi. Þar veröa bændur aö
taka sér orlof og greiða afleys-
ingafólki til aö fá orlofsgreiöslu.
Trúlega kæra islenskir bændur
sig ekki um að breyta þessu
fyrirkomulagi.
Það sem skortir hjá okkur er,
að bændur og húsfreyjur geti
greitt afleysingafólki ef veikindi
eöa slys ber að höndum. Frum-
varp til laga var samþykkt á
BUnaöarþingi fyrir tveim árum
um forfallaþjónustu og sent
Alþingi og landbúnaöarráö-
herra. Þetta frumvarp þyrfti aö
lögfesta, sem fyrst, því þaöeiga
aö vera sjálfsögö mannréttindi,
hverjum þegn þjóöfélagsins, aö
geta veriö áhyggjulaus vegna
afkomu sinnar og fjölskyldu, ef
þeir veikjasteða veröa óvinnu-
færir.
Einnig þarf að tryggja
bændafólki afleysingaþjónustu,
sem kæmi i stað helgarleyfis
launþega. Greiöslur vegna
þeirra afleysinga ættu aö koma
úr rikissjóöi. Reiknað væri hliö-
stættog i Noregi ákveöinn fjöldi
fridaga á ári miöaö við bústofn.
Afleysingastörf i landbúnaöi
Frá aöalfundi Stéttarsambands bænda nú siðsumars. Á aöalfundum Stéttarsambandsins nafa fram-
leiðslu- og sölumálin veriö efst á baugi hin siöari ár.
Nýir kjara-
samningar
í landbún-
aðinum
Frá Brokey á Breiöafiröi. t samningum bændasamtakanna veröur
aö taka tiltit til þeirra bænda sem búa á afskekktum jöröum.
þyrftu aö gerast eftirsóknar-
verö.
Kvóti fóðurbætisskatt-
ur og útflutningsbætur.
Samþykkt var á siöasta aöal-
fundi Stéttarsambands bænda
að mæla meö fóðurbætisskatti
og stighækkandi gjaldi á búfjár-
afuröum miöaö viö fram-
leiðslumagn. Skattheimtu þess-
ari er ætlaö aö standa undir
veröjöfnun á útfluttum landbún-
aöarafuröum, aö þvi marki,
sem útflutningsbætur duga ekki
til.
Þegar teknir veröa upp samn-
ingar viö rikisstjórnina, veröur
eölilega samiö um þessa þætti.
Margar aöferöir hafa verið
reyndar viöa erlendis til aö
draga úr framleiöslunni þegar
um söluerfiöleika er aö ræöa,
m.a. hefur bændum veriö greitt
fyrir aö minnka viö sig eöa
breyta um og fara I aöra fram-
leiðslu.
Hugsanlegt væri aö stofna
sérstakan framleiöslusjóö, sem
tæki viö hlutverki verðjöfnunar-
sjóösins, en auk þess yröi greitt
beint úr sjóönum til bænda.
Tekjur sjóösins gætu veriö:
gjald af fóöurbæti, innvigtunar-
gjald af mjólk og kjöti, útflutn-
ingsbætur rikissjóös og önnur
framlög rikisins, sem ætluö
yröu til stuðnings landbúnaöin-
um. Auk hlutverks veröjöfn-
unars jóösins verði þessum sjóöi
falið aö greiða til bænda, það
væri að hluta til endurgreiösla á
fóöurbætisskattinum og innvigt-
unargjaldinu.
Greitt væri til bænda miðað
viö bústofn og búsetu. Landinu
væri skipt i framleiöslusvæði og
þeir bændur, sem búa á erfið-
asta svæðinu fengju mest.
Endurgreiösla færi stig-
lækkandi meö stækkuöu búi.
Eins og er þá er aðstööumun-
ur bænda til framleiöslu mjög
mikill, og ef þaö er stefna að
viöhalda byggö i öllum sveitum
landsins, þáer þaö frumskilyröi
aö skapa þessum bændum betri
afkomu en verið hefur.
Þaö er margt, sem ber aö
hafa i huga þegar fulltrúar
bændasamtakanna og
rikisstjórnarinnar setjast viö
samningaboröiö. Ótrúlegt er aö
bændasamtökin fái allar sinar
óskir uppfylltar, en meö sam-
stilltu átaki mætti semja þann-
ig, aö flestir geti oröiö ánægöir.
■ Þaö á viö jafnt um framleiöend-
ur og neytendur.
I framhald af fyrri greinum,
„Bændur semja viö rikisstjórn-
ina”, er þessi grein skrifuö, og
viö það miöuö aö bændasamtök-
in hér á landi mundu semja á
svipuðum grundvelli og þau
norsku.
í verðlagsgrundvelli landbún-
aðarins á Islandi er reiknaö
vinnuframlag4340 klukkustund-
ir á ári. Hér er reiknaö meö 2080
klst. I einu ársverki, en hjá
Norðmönnum eru þaö 1975 klst.
Efmiðað erviö vinnustundir, þá
er vinnuframlag á verölags-
grundvallarbúinu 2,08 ársverk.
Samkvæmt útreikningum Norö-
manna þá eru þaö 2,20 ársverk.
Ef reiknuö væri aftur á móti
vinnan viö aö hirða bústofn
verðlagsgrundvallarbúsins með
sömu forsendum og gert er i
Noregi, þá mundi það vera taliö
3,87 ársverk. Að meðaltali er
reiknaö meö i Noregi aö þaö sé
1,3 ársverk aö hiröa 8 kýr auk
ungviöis og afla 70% af fóöri
gripanna. Sama vinna er áætluö
viö 120 kindabú.
Samkvæmt vinnuskýrslum
búreikningabúa er ekki mikill
munur á áætluöum vinnu-
stundafjölda i verölagsgrund-
vellinum og á hliðstæðu
búreikningabúi. Þaö væri þvi
ekki fjarrilagi aö áætla vinnuna
viö 440 ærgildabú 2,5 ársverk,
þá eru afköst islenskra bænda
reiknuð 55% meiri en norskra
starfsbræöra þeirra.
Heildarvinna i land-
búnaði
1 ársbyrjun 1977 var fjöldi ær-
gilda 1.779.412 þar af áttubænd-
ur 1.673.504 ærgildi. Eftir
bústofni skiptust þau þannig:
49,6% i nautgripum og 50,4% I
sauöfé.
Ef reiknaö er með 2,5 árs-
verkum aö hirða 440ærgilda bú,
þá er eitt ársverk að hiröa 176
ærgildi, samtals er þá vinnu-
framlagviö þessartvær greinar
landbúnaðar, nautgripa- og
sauöf járrækt, 9526 ársverk. Ef
mjöaö væri við aö reiknað
vinnuframlag á 440 ærgilda bú
væri 2,08 ársverk, er vinnu-
framlag bænda vegna sauðfjár-
og nautgriparæktar 7911 árs-
verk. Þaö svarar til, aö vinnan
við að hiröa 211 ærgilda bústofn
og afla verulegs hluta fóöurs
hans sé eitt ársverk. Þá eru af-
köst fslenskra bænda reiknuö
86% meiri en norskra.
Sennilega er rétt að miða viö
þaö, þvi vélvæöing er öllu meiri
i islenskum landbúnaði en þeim
norska. Þegar fundinn hefur
veriö grundvöllur fyrir vinnu-
framlagi bændanna, þá er aö
miöa árstekjurnar viö tekjur
viömiöunarstéttanna og marg-
falda saman ársverkin ög árs-
tekjur. út úr þvi dæmi kæmi
hvaö bændur ættu aö hafa fyrir
sina vinnu viö sauöf jár- og naut-
griparækt.
Landbúnaðurer meira en kýr
og kindur. Þaö yröi einnig aö
reikna vinnu við svina-,
alifugla- og hrossarækt.
Kartöflu- og grænmetisfram-
leiðendur kæmu einnig meö I
dæmiö. Eölilega veröur aö taka
fullt tillit til þessara fram-
leiöslugreina þegar samiö
veröur viö bændur.
Mjólkin er ein mikilvægasta fæöutegundin, en offramleiösla hennar hefur viöa oröiö aö vandamáii á siö-
ustu árum. Sums staöar er bændum meira aösegja borgaö fyrir aöfækka kúnum.
I núverandi verðlagsgrund-
velli er eingöngu miöaö viö af-
urðir sauöfjár og nautgripa.
Þvimun sama regla verða not-
uö I eftirfarandi hugleiöingum.
Tekjur bænda
Laun bænda hafa veriö og eru
miöuö viö laun ákveöinna hópa
launþega, og þvi mun aö öllum
likindum veröa haldið áfram.
Ef meðallaun þessara viömiö-
unarstétta, að viðbættu ortofi,
greiðslum I lifeyrissjóöi og aöra
þá sjóöi, sem þjóna hagsmunum
stéttanna, væru áætluö 3,0 millj.
kr. áriö 1978, þá ættu heildar-
nettótekjur bænda vegna fram-
leiöslu nautgripa og sauöfjár-
afuröa aö veröa 23.733 millj. kr.
Kaup bænda er um 50% af
afurðaverðinu, þvi þyrftu
brúttótekjurnar aö veröa 47.466
millj. kr., eöa 6,0 millj. kr. á
ársverk. Þegar samkomulag
hefur náöst um heildartekjur
landbúnaöarins, ætti framhald-
ið aö verða tiltölulega auövelt.
Mestur vandi veröur aö jafna
tekjum milli bænda meötilliti til
búsetu og búskaparskilyröa.
Félagsleg réttindi
bændastéttarinnar.
Eins og er, þá er ortof reiknað
Engilbert Ingvarsson i Tyrðil-
mýri var einn af fáum fulltrúum
sem töluöu gegn kvótakerfi og
fóöurbætisskatti, og benti i þvi
sambandi á sérstööu Vestfirö-
inga í framleiöslumálunum.