Tíminn - 08.12.1978, Síða 11

Föstudagur 8. desember 1978
ir
Ástír
og
Stefán Júllusson: Arni Birting-
ur og skutlan i skálanum.
örn.og örlygur, Rvik. 1978
152 bls.
Þegar þessi saga hefst eru
þeii; viriirnir og poppstjörnurnar
ArniBirtingur og Jobbi tromma
áleiðnoröur til Akureyrar. Þeir
taka benzin i Lindarskála, sem
sagður er i Hjallasveit. Þar
hrií st Arni svo af stúlkunni, sem
afgreiðir benzin, að hann snýr
aftur til þess að skoða hana nán-
ar. Skömmu siðar, að Akur-
eyrardvölinni lokinni, kemur
hann i Lindarskála að nóttu og
veöur auövitað beint upp i rúm
hjá stelpunni. Undir morgun
lendir hann 1 þeirri raun aö
henda dauöadrukknum mági
slnum niöur stiga, en sá hafði
nánast keypt stelpukindiná fyrir
brennivin handa fööur hennar
árið áður. Er nú skemmst frá
þvi að segja, að i Lindarskála er
allt I heljarþröminni sökum
drykkjuskapar karlsins föður
stúlkunnar: en poppstjarnan
kannráö viðþvi. Hann sezt upp
hjá þeim feðginum, fær tromm-
arann vin sirin með sér og á
undraskömmum tima gera þeir,
ásamt stúlkunni, Lindarskála
að vinsælasta táningastað
landsins. Popparinn veröur að
manni og undir haust er hann
jafnvel reiðubúinn að láta aö
eindregnum óskum móður sinn-
ar, sem er fin frú i Reykjavik og
á sér þann draum mestan að
sonur hennar fari i háskólann.
Vandinnmesti er þá sá, að Arni
vill fá stúlkuna Rósu með sér,
enhúnerhikandi viðaöhalda til
höfuöborgarinnar og skilja
fööur sinn eftir. Þann vanda
leysir höfundur svo einfaldlega I
siöasta kafla með þvi að láta
Lindarskála brenna, sennilega
vegna ikveikju, og karlinn inni.
Þannig er söguþráðurinn I
stuttu máli. Stefán Júlíusson
ætlar auðsjáanlega að skrifa
fyrir unglinga, og velur sér
söguefni, sem ættiað vera þeim
hugstætt. Söguefnið er i sjálfu
sér alls ekki slæmt þótt það risti
grunnt og veröi tæpast talið
uppbyggjandi eða þroskandi.
Arni Birtingur verður að manni,
finnur sjálfan sig meö hjálp
ástarinnar. Þetta mun eiga að
vera meginboðskapur bókar-
innar. En ósköp ristir hann
grunnf. Drengurinn þarf ekkert
að leggja á sig til þess að kom-
ast til manns. Stelpan liggur
hundflöt fyrir honum Ifyrstu at-
rennu, og til þess að rétta við
fjárhag Lindarskála þarf hann
ekki annaö en aö hringja I
pabba, sem er „bissness-
maður” í Reykjavik, og slá
hann um milljón. Það kemur að
visu fram, að drengur telur sig
hafa unnið óskaplega mikið, en
sú vinna virðist mér ekki ýkja
sannfærandi. Það sem eftir
stendur er, að unglingar erulika
fólk, fólk meðhæfileika, dugnað
og sjálfstæöa hugsun, — jafnvel
þeir, sem ekki eru sammála for-
eldrunum.
Ekki má láta hjá llöa að
minnast Utillega á málfar höf-
undar. Það reynir hann
auösjáanlega að aðlaga smekk
unglinga. Gallinn er sá, að mér
viröist þetta svokallaða
„unglingamál” ýkt um of. A
köflum er Isienzku máli beinlin-
is misþyrmt. Lýsingarorð eru
ofnotuðogaUs'kynsorðskripi og
ambögur vaða uppi svoáðjafn-
vel unglingar mun eiga erfitt
méð að skilja hvaö verið er aö
fara á stundum. Það er oTðinn
siður aö hneykslastTá málfari
ungs'fólks, og sumir tala jafnvel
um aérstakt „Unglittgamál”.
Vissulegá heyrir maður margt
skrýtið af munni unglinga, ekki
síöur en þeir, sem eidrimru,
enhér er unglingum ofgert. Þeir
eru mjög fáir, ef nokkrir, sem
tala eins og söguhetjurnar I
þessari bók. Hins vegar geta
höfundar, sem leika sér að þvl
að skrifa á máli, eins og alltof
viöa sést I þessari skáldsögu
Stefáns Júliussoar, beinlinis
oiðiö til þess að skaða málfar
ungs fólks og þá íslenzka tungu
um leið. Þá er verr af staö fariö
en heima setiö.
Jón Þ. Þór.
Þar er
matar-
holan
BORGFIRZK BLANDA
SagnirogfróðleikurúrMýra- og
Borgarf jarðarsýslum. 248
blaðsiður, II. bindi.
Safnið hefur Bragi Þóröarson.
Hörpuútgáfan 1978.
Þaö er vlst nokkuð algengt,
að fyrsta bindi safnrita sé
veigamest, en svo þynnist mjöð-
urinn, eftir þvi sem á llður.
Þannig varö undirrituðum á að
hugsa, þegar hann las annað
bindið af Borgfirzkri blöndu,
sem komiö er útfyrir nokkru, og
hér veröur rætt lltillega um. 1
þessu bindi Borgfirzkrar blöndu
eru ekki jafnveigamiklar
frásagnir og f fyrra bindinu, —
þegar á heildina er litið — og
visnaþáttur Sigurðar frá
Haukagili er bragðminni en I
fyrra. (Nú er ekki nein Ragn-
heiður Magnúsdóttir sem yrkir
ágætt kvæöi til Guömundar
Böövarssonar). Og nóg um að-
finnslur að sinni. Greinin sú
arna átti aldrei að verða
eitthvert neikvæðinöldur.
Með framanskráöum orðum
er ekki verið að halda þvi fram,
að Borgfirzk blanda II sé léleg
bók. Siður en svo. Vlst eru þar
margar minnisveröar frásagnir
af ýmsu tagi, þótt hér veröi að-
eins hægt að minnast á fáar ein-
ar. Þá verður einna fyrst fyrir
grein Guðlaugar ólafsdóttur.
Up ps k ur ðurinn i ba östo funni, en
þar segir frá því, þegar Jón
Blöndal læknir skar mann upp
við sullaveiki og bjargaði
þannig lifi hans. Skurðstofan
var baðstofan á bænum, og
skuröarborðið fjárhúshurð,
„sem ekki var. notuö þessa
stundina”. Slik og þvillk afreks-
verk lækna I dreifbýli Islands
voru vist ekki einsdæmi fyrr á
dögum, og fengur er I hverri
frásögn af þessu tagi, sem
bjargast frá glötun.
Persónuþættir eru nokkrir, og
all-misjafnir. Veigamestur er
þátturinn um Guðmund ólafs-
son á Fitjum i Skorradal, hinn
mikla búnaðarfrömuð og jarð-
ræktarmann, sem tvimælalaust
var marga áratugi á undan
samtfð sinni, eins og sagt er i
upphafi þáttarins um hann.
Þóröur Kristleifsson á þakkir
skildar fyrir að semja þennan
þátt, og Hörpuútgáfan vann gott
og þarft verk mei þvi aö birta
þáttinn- Slikir menn sem
Guömundur Ólafsson koma
okkur sannarlega við, þótt þeir
hafi „búiðundir grænum sveröi
um hriö”
í»egar hugaö er að öðrum
persónum, sem sérstakir þséttir
eru um I Borgfirzkri blöndu,
verður. alnbogabarniö Kristin
Tómasdóttir minnisstæðust. Jón
Helgason ritstjóri hefur skrifað
þann þátt, — og mikið má vera,
ef Kristin gamla Tómasdóttir
hefur ekki veriö kveikjan að
kvæði er sá hinn sami Jón
Helgason orti fyrir „margt
löngu” og birtist i Borgfirzkum
ljóðum fyrir rúmum þrjátiu ár-
um.
Eðlilegt má teljast að birta i
þessari bók þættina um Ólaf
gossara og Eyjólf ljóstoll, — en
viö erum búin aö heyra og lesa
svo margt um báða þessa
heiöursmenn, að frásagnír af
þeim eru ekki lengur nýnæmi.
Aðan varþessgetið, að visna-
þátturinn I Borgfirzkri blöndu II
væri bragðminni en sá sem birt-
ist i fyrsta bindinu, 1977. Þessi
ummæli má ekki skilja á þann
veg, að hér sé ekki lika góðar
visur aðfinna. Gamanþótti mér
aö visunum, sem þeir sendu
hvor öörum, Ándrés i
Siðumúla og Vilhjálmur
Hjálmarsson, fýrrverandi
mentamálaráðhérra, enda er
tilefni þeirra visna dálitiö kank-
vislegt. Og Jakob Jónsson bóndi
á Varmalæk I Borgarfiröi sýnir
enn að hann er ekki neinn
aukvisi á vettvangi lausavls-
unnarl Hann kveöur svo I Borg-
firzkri blöndu II:
Oft man ég helst þá heilsar
áriðnýja
er horfi ég bæði fram og ögn
tilbaka
svo marga synd sem mér láðist
að drýgja
og márga sem ég þyrfti að
endurtaka.
Þessa visu þarf ekki að skýra
fyrir þeim sem vita hvaö snjpll
kveðskapiir er..
Fyrst farið er ,að~ taia um
gamansamt' efni I Borgfirzkri
blöndu má ekki gleymast að
nefria bréfaskipti Dóms- og
kirkjumálaráöuneytisins i
Reykjavik annars vegar og
Daviðs Þorsteinssonar, bónda
og hreppsnefndaroddvita á
Arnbjargarlæk hins vegar. Þau
eru öldungis bráðskemmileg, og
undarlegt má það heita ef satt
er, aðráðuneytismennhafitalið
sér misboðiöogað þeir hafi ekki
kunnað að taka gamansemi
borgfirska bóndans. En það
veröur að vlsu aldrei sannað,
þvl að ekki hafa fundist þau
bréf, sem heföu getaö tekiö af
öll tvimæli um þaö — og nú eru
fjórir áralugir liðnir siöan
viröulegt ráöuneyti I Reykjavlk
skipaði látinn mann i stöðu for-
manns áfengisvarnarnefndar I
Þverárhliö.
Frásöguþættir eru margir i
þessaribók, ein§og vera berum
sllkt rit. Flestir eru þeir á
einhvern hátt athyglisverðir, og
varla kemur fyrir aö sögumen n
misbjóði trúgirni lesenda.s.inna.
Þó held ég aö telja verði aö það
sé gert I ferðaþætti einum nær
bókarlokum. Þar er sagt frá
veiðiferð á Arnarvatnsheiði.
Veiöimenn eru tveir, bát þeirra
fyllir af vatni. og siðan hvolfir
nonum og mennirnir lenda auð-
vitað báðir I vatninu. Og nú er
best aö gefa sögumanni oröiö:
„Þvl veröur ekki með oiðum
lýst hvað mér sárnáði við sjálf-
an mig: Ef ég hefði munaö strax
eftir þvi að ég kunni aö synda,
hefði ég bjargaö okkur báðum
upp i hólmann ásamt bátnum.”
(Bls. 228) Sem sagt: 1 bráðum
lifsháska man hann ekki að
hann kann að synda!! („Það
hefur löngum veriö mln veika
bliö að ég hef veriö gleym-
inn..”).Já, getur vel verið, —
en er þetta nú samt ekki heldur
ótrúleg gleymska? Hefðu þaö
ekki orðiö gersamlega ósjálfráð
Framhald á bls. 21.

m
m
v
II
M
II
SSii
!vÁy
m
m
m
ÍÍÍS;
©Bi
III

nýjung árg. 1979
CROWN
5100
Tæki sem beðið var eftir
Verð: 188.780
Tilboð
1) Staðgreiðsla með 4% staðgreiðsluaf-
slætti eða heyrnatæki stereo. 5. hver
kaupandi sem staðgreiðir fær tölvuúr
2) 60% út og rest 2 mán. vaxtalaust.
3) 50% út og rest á 3 mán.
Model — 5100 1979
Sambyggt hljómtæki með:
1) MAGNARA: 20 wött musik
2) ÚTVARPI: FM stereo, LW, MW.
3) SEGULBANDSTÆKI: með sjálfvirkri
upptöku.
4) PLÖTUSPILARI: fyrir allar plötur.
5) TVEIR HATALARAR FYLGJA.
BUÐIN
Skipholti 19. Sími 29800.