Tíminn - 16.12.1978, Qupperneq 8

8
Laugardagur 16. desember 1978
Sögur málhaga
Jón Helgason: Rautt I sárið.
Smásögur.
Skuggsjá 1978
172 bls.
Jón Helgason ritstjóri er meö
afkastamestu rithöfundum is-
lenzkum. Mér telst svo til aö
hann hafi skrifaö 18 bækur og
þessa þá nitjándu. Rautt i sáriö
er smásagnasafn. 1 bókinni eru
sjö smásögur, misjafnlega
langar, en hver annarri betri.
Erfitt er aö dæma, hver sagan
sé bezt, en helzt hallast ég þó aö
þvi aö fyrsta sagan i bókinni:
Saga af Ingvari Ingvarssyni og
dætrum hans hafi vinninginn.
Þar segir af fátækum kotbónda
sem prýddur er flestum, þeim
kostum, sem einn mann mega
prýöa: Trúmennsku, litillæti og
náungakærleik sem ekki er
siöur til dýra en manna. Hann
nostrar viö stáliö i hlööunni, ber
dætur sínar ungar meö sér til
fjárhúsanna á hverjum degi i
hvaöa veöri sem er og kennir
þeim ást á dýrum. Trúmennsku
og litillæti Ingvars bónda er viö-
brugöiö og þegar hann reisir
nýtt fjós gerir hann þaö á mjög
sérkennilegan hátt: Bása hefur
hann mun breiöari en almennt
tiökast til þess aö kýrnar geti
haft kálfa sina hjá sér allan
veturinn. Er þetta áminning
höfundar til manna, sem ekki
gæta þess, aö dýrin eiga sinar
tilfinningar engu siöur en menn-
irnir? En Ingvar bóndi lét ekki
þar viö sitja. Hann geröi fjósiö
svo úr garöi aö kýrnar gátu leik-
iö lausum hala meö tarfinum
eina nótt á ári þegar sá gállinn
var á þeim. óvenjuleg hugul-
semi þaö. Og þegar bónda brást
heilsa og hann neyfidist til aö
bregöa búi vildi hann ekki vita
skepnurnar nema I góöum staö
og sat af sér góöa sölu fyrir vik-
iö. Llklega þætti þetta ekki góö
búmennska á vorum dögum.
Sagan um frúna i Miklageröi
er stórsnjöll. Rammháösk saga
um ungu verkakonuna sem gift-
ist rosknum stjórnarráösfull-
trúa. Þá hlaut hún aö fyrirlita
fyrri kunningja og maöurinn
var svo finn aö hann gat ekki
einu sinni boöiö tengdafor-
eldrunum i brúökaupiö. En
þrátt fyrir allt snobbiö gat konu-
auminginn ekki gleymt þeirri
ævi sem hún haföi átt: Enginn
fær gleymt sinum uppruna.
Saga um konuna sem beiö
eftir bréfi frá Boston er átakan-
leg. Ung kona rugluö biöur si-
fellt eftir bréfi sem ameriskur
dáti ætlaöi aö skrifa henni þegar
hann væri búinn aö kaupa handa
þeim hús i Boston. Hún leggur
bréfberann I einelti en aldrei
kom bréfiö frá Boston, — og þó.
1 þessari sögu kemur glöggt I
ljós samúö Jóns Helgasonar
meö þeim sem eiga um sárt aö
binda. Og kannski er boöskapur
sögunnar ekki siöur sá aö þaö er
sama hvernig litiö er á sambúö
Islendinga viö erlendan her i
landinu: niöurstaöan veröur
alltaf dapurleg.
Ekki skal nú fjallaö um fleiri
sögur sérstaklega, en þær eru
allar afar læsilegar og allar
hafa þær ákveöinn boöskap aö
flytja okkur. Margar sögur I
þessari bók eru þannig úr garöi
Jón Helgason
geröar aö maöur trúir þvi varla
aö þetta séu skáldsögur, þær
hljóti aö vera sannar. Og er þaö
ekki aöalsmerki góöra skáld-
sagna? Varla þarf aö hafa
mörg orö um málfar og stil Jóns
Helgásonar. Hann er fyrir löngu
viöurkenndur sem einn rit-
snjallasti höfundur samtimans.
Þessi bók er enn einn vitnis-
buröur þess, hve málhagur Jón
er.
Skuggsjá gefur bókina út og
er hún I alla staöi vel úr garöi
gerö af forlagsins hálfu.
JónÞ.Þór
hókmenntir
Um kynbæt-
ur og
Smjör drýpur af
hverju strái
Landbúnaöur á tslandi komst
heldur betur á dagskrá á Al-
þingi I þessari viku. Land-
búnaöarráöherra Steingrimur
Hermannsson mælti á mánu-
daginn fyrir frumvarpi Sjö-
mannanefndar um Fram-
leiösluráö. Þegar hann hóf ræöu
sina taldi ég vist aö mál þetta
hlyti aö eiga greiöa leiö I gegn-
um þingiö. Þetta er stjórnar-
frumvarp, samiö af nefnd, sem
skipuö var aö tilhlutan bænda-
samtakanna. Aöalfundur
Stéttarsambandsins lagöi bless-
un sina yfir frumvarpiö og
óskuöu samtök bænda sföan
eftir þvi aö rikisstjórnin beitti
sér fýrir lögfestingu þess.
Aður en til þess kæmi fór
Steingrfmur landbúnaöarráö-
herra á marga og fjölmenna
bændafundi, kynnti frumvarpiö
og hlaut þaö jákvæöar undir-
tektir. Steingrimur er feröa-
maöur hinn mesti og telur ekki
eftirsér aöleggja land undir fót.
Þá haföi rikisstjórnin f jallaö um
máliö og stjórnarflokkarnir.
Steingri'mur rakti rökin fyrir
frumvarpinu, en s vo er mál meö
vexti aö sökum góöæris er fram-
leiösla landbúnaöarafuröa tals-
vert meiri en neyslan innan-
lands. Hafa safnast verulegar
birgöir bæöi af kjöti, smjöri og
ostum. Arsneysla smjörs erhér
á landi um 1400 tonnn. Ætla má
aö á næsta ári veröi birgöir
smjörs allt aö 2000 tonn og ostá
1500 tonn. Arsneysla kindakjöts
er áætluö 10.000 tonn, en
slátrunin I haust varö 15.400
tonn. Lögum samkvæmt verö-
bætir rfkissjóöur Utfluttar land-
búnaöarafuröir þannig aö unnt
er aö flytja út 10% framleiösl-
unnar. Ef flytja þarf út meira en
10% veröa bændur aö bera hall-
ann af viöskiptunum einir.
Bændur vilja draga nokkuö úr
fleira
framleiöslunni, svo ekki þurfi til
þessaö koma f framtiöinni. Þaö
hyggjast þeir gera meö stig-
hækkandi framleiöslugjaldi og
kjarnfóöurskatti i góöærum.
Peningar, sem aflast viö gjald-
töku þessa, eiga aö fara beint 1
hendur Framleiösluráös land-
búnaöarins og renna jafnóöum
tilbænda aftur, m.a. á aö greiöa
bændum fyrir aödraga úróhag-
kvæmri útflutningsframleiöslu,
til aö jafna tekjur bænda og
greiöa útflutningshalla, ef bæt-
ur duga ekki.
Sýna bændur ábyrgöartílfinn-
ingu og mikiö raunsæi meö þvi
aö leggja þetta til. Þeir bjóöast
til aö bera byröarnar, en vilja
ráöa hvernig þeir axla þær og
hvernig þeir minnki þær og geri
viöráöanlegri. Jafnframt því
ööiast þeir siöferöilega kröfu á
rikisvaldiö um aö þaö komi til
móts viö þá. Ráöherra óskaöi
eftir þvi aö frumvarpiö fengi
freiöa afgreiöslu I þinginu,
annig að vandinn yröi ekki
aukinn með þvi aö tefja máliö.
„Og þar með var
draumurinn búinn”
Næstur tók til máls Pálmi
Jónsson og lét ljós sitt skina
langt á annan klukkutfma og
haföi þaö ekki undir mælikeri.
Taldi hann fráleitt aö afgreiöa
frumvarpiö fyrir jól. — Vandi
væri enginn } sauöfjárfram-
leiöslu. Sá smávandi sem væri
fyrirhöndum væri kúabændum
aö kenna. Tæpti hann á þvi aö
láta annaö ganga yfir kúa-
bændur en hina saklausu fjár-
bændur. Til þess aö gefa sýnis-
horn af viturlegum hugsunum
Pálma nægir þessi kafli úr ræöu
hans:
Alþingispóstur
„Um þetta skal ég ekkert full-
yröa á þessustígi. Mér sýnist þó
ljóst, aö þessa leiö þurfi aö taka
til athugunar, eins og aörar,
sem hér eru mögulegar. Mérer
ekki ljóst hvort unnt er aö nota
þessa leiö aö hluta ogaörarleiö-
ir aö hluta, þannig aö þessi leiö
t.d. veröi mestmegis ráöandi i
mjólkurframleiöslunni, en
aörar leiöir ráöi í kjötfram-
leiöslunni. Þetta þarf allt aö
athuga nánarogtil þess þarf aö
gefast nógur timi”. Tilvitnun
lýkur i ræöu Pálma, en svona
fór um sjóferö þá.
Seinna i umræðunum talaöi
lærifaöir Pálma og geröi þaö
raunar aöeins skemmtilegar,
þaö var Lúövlk Jósepsson og
loksins kom hann mér á óvart.
Ég haföi taliö hann ábeking
frumvarpsins á miövikudag i
fyrri viku, en nú var kominn
mánudagur i þessari viku eins
og Matthias Bjarnason sessu-
nautur minn bentí mér á. Þaö
má þó viröa mér tíl vorkunnar,
aö ég hef ekki heyrt Lúövik Jó-
sepsson minnast á land-
búnaöarmál siöan I fyrravor, en
V
þá fór hann aö tala um land-
búnaö uppúr þurru — stóö þaö
tólf vikur. Hann haföi ekkert
lært og engu gleymt, og þótti
mér þaö slæmt, þar sem viö er-
um samherjar — eöa svo áleit
ég-
Nú voru vandamálin auðleyst
eins og fyrr, og vist er þaö ætfö
gott aö mikla ekki vandann fyrir
sér. „Játaöi hann og var sam-
mála” lærisveininum Pálma
Jónssyni og talaöi sautján siöur
vélritaöar. Þó var hann harö-
drægari fyrir hönd stórbænda
en Pálmi, enda liklega meiri
kapitalisti. Ekki mun ég 1 þess-
um fáu línum þreyta lesendur
meö tilvitnunum i ræöu hans og
væruþóærinefni til. Niöurstaöa
þessa leiötoga Alþýöubanda-
lagsins var sú aö hann mundi
tefja máliö og sitja hjá viö af-
greiöslu þess.
Vist er þó huggun
harmi gegn
Ég verö aö játa þaö þótt ég
telji þær leiöir sem frumvarpiö
gerir ráö fyrir ekki gjörsamlega
gallalausar, þá tel ég þær ill-
skástar af þeim sem er um aö
velja, enda hafa bændur sjálfir
eftir nána athugun valiö þær,
enda eru þær vafalaust
sársaukaminnstar bæöi bænd-
um og almenningi i landinu og
þær einu sem von var til aö
samstaöa næöist um. Þess
vegna er þaö mikil ábyrgö, sem
þeir menn taka á sig sem nú
stoppa eða drepa þetta frum-
varp. Þeir ákveöa þaö, aö Is-
lensk bændastétt taki á sjálfa
sig þá 3 milljaröa sem kemur til
meö aö vanta upp á 10% útfhitn-
ingsuppbætur á næsta ári bóta-
laust og veröur þar af leiöandi
útjafnaö sem veröjöfnunar-
gjaldi á bændur. Þetta gera 670
þúsund á meöalbóndann og
dregst beint frá kaupi hans.
Hver var aö tala um kauprán?
Þaö er margt sem þessi stétt
okkar bænda verður aö þola.
Hún er lika aö minni hyggju vel
mennt og þolir töluvert. Þaö er
lika henni „huggun harmi gegn”
sem Pálmi Jónsson sagöi f ræöu
sinni: ,,en kynbætur má efla
mjög meöal bændanna sjálfra”
— og þó komum viö Pálmi lik-
‘lega hvorugur til greina.
J
Atvinnuleysis-
tryggingasjóður
hann þaö ljóst, aö kæmi til ein-
hvers verulegs atvinnuleysis,
væri auöséö aö sjóöurinn gæti
ekki staöiö til fulls viö skuld-
bindingar sinar og heföi hann
gert Magnúsi H. Magnússyni
félagsmálaráöherra grein fyrir
þvi strax I haust.
A tvin nule ys is trygginga s jóö ur
fær helming sinna tekna frá
rikissjóði en sinn hvorn
fjórðunginn sem upp á vantaöi
borguöu atvinnurekendur og
viökomandi sveitarfélög þar
sem atvinnustarfsemi færi
fram.
Sagöi Hjálmar aö hin slæma
lausafjárstaöa kæmi aöallega
til af þvi aö sjóöurinn væri
skuldbundinn tii aö kaupa
skuldabréf Húsnæöismála-
stjórnar fyrirallt framlag rikis-
ins eöa bankavaxtabréf sem
gengju til ibúöalána og i annan
staö heföi sjóöurinn fengiö á
sina könnu þetta dæmalausa
fæöingarorlof.
Bjóst hann viö aö i ár næmu
greiöslur vegna fæöingarorlofs-
ins eitthvaö nálægthálfum mill-
jaröi á meðan aö greiöslur
vegna atvinnuleysistryggingar-
innar sjálfrar næmu um fjögur
hundruö milljónum króna.
Einstaklingum eru greidd
80% dagvinnukaups I atvinnu-
leysisstyrk en siöan bætast viö
6.5% fyrir hvert barn. Þannig
hafa hjón meö þrjú börn rúm-
lega 99% af dagvinnukaupi i at-
vinnuleysisstyrk.
O Þeir lifa
rikisstjórnin aöláta sér lynda þaö
aö henni sé sagt til syndanna. En
þegar meta á hvort verkstjórnin
er góöeöa slæm, þá þarf aö lita á
allar aöstæöur og meta verk-
stjórnina út frá þvi.”
Aö lokum sagöi forsætis-
ráöherra: „Siöasti ræöumaöur
sagöi aö þessi rlkisstjórn bæri nú
feigðarmerkin utan á sér. Ég skal
ekki segja um þaö. Þeir lifa nú
stundum lengst sem meö oröum
eru vegnir”.
Albert Guömundsson (S)
kvaddi sér nú hljóös og sagöi
hörmulegt til þess aö vita „aö
stjórnin í landinu skuli vera i
slikri upplausn”. Sagöist Albert
taka undir þau orö landbúnaöar-
ráöherra, Steingrims Hermanns-
sonar, sem hann lét frá sér fara
fyrir nokkrum dögum, aö ,,aö
rlkisstjórninni standa 16 flokkar.
Þaö eru 14 Alþýöuflokkar og tveir
til viöbótar”. Þá sagöi Albert aö
þjóöin þyrfti ,,aö gera sér gredn
fyrir þvi aöþaö er ekki grundvöll-
ur tíl vinstra samstarfs til stjórn-
unar á landinu, jafnvel, ég undir-
strika þaö jafnvel þótt hæfur
maður leiöi hópinn”.
© Eini nýliðinn
Honum lauk meö naumum Dana-
sigri 17:16.
t desember, ári siöar, 1976 lék-
um viö svo hvorki meira né
minna en fjóra landsleiki viö
Dani. Fyrsti leikurinn var háöur I
Bröndbyhallen og tapaöist 16:19.
Danskurinn sótti okkur svo heim
svo aö segja i sömu vikunni
ög iék hér þrjá landsleiki.
Þann fyrsta unnu tslendingar
23:20, en tvo hina síöari unnu
Danir — 19-16 og 23j22. Þaö er þvi
óhætt aö Dánir hafi vinn-
inginn I viðureignum okkar viö
þá. Mikiö vantar upp á aö lands-
liðiö hafi fengiö þann undirbúning
sem til þarf fyrir landsleiki sem
þá, sem i hönd fara, en eitt er
vist: Leikmenn, munu berjast til
siöasta blóödropa — ,,þó ekki sé
nema meö hjartanu einu”, eins og
Jóhann Ingi oröaöi það.
—SSv—