Tíminn - 19.01.1979, Blaðsíða 6

6
Föstudagur 19. janúar 1979
r

Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þóararinsson og Jón Sigurösson. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Glslason. Ritstjórnarskrifstofur,
framkvæmdastjórn og auglýsingar Siöumúla 15. Simi
86300. — Kvöldsimar blaöamanna: 86562, 86495. Eftir ki.
20.00: 86387. Verö I lausasölu kr. 125.00. Askriftargjald kr.
2.500.00 á mánuöi. Blaöaprent
Fjöregg
Eitt mikilvægasta svið islenskra sjálfstæðismála
er að tryggja það áfram að samgöngur milli íslands
og umheimsins haldist i islenskum höndum. Jafnt
söguleg reynsla sem augljós efnisleg rök hniga að
þvi að samgöngutæki og aðstaða til almennra sam-
skipta i islenskum höndum sé ein meginforsenda
sjálfstæðis islensku þjóðarinnar.
Þjóðin hefur sannarlega notið þess á umliðnum
áratugum að íslendingar hafa átt myndarleg fyrir-
tæki á þessu sviði. Og það er ekki ofsagt að islenski
flotinn og islenskur flugrekstur séu fjöregg þjóðar-
innar.
Fyrir nokkru var flutt á Alþingi tillaga um svo
kallaða rannsókn á nokkrum mikilvirkustu fyrir-
tækjum i landinu á sviði samgöngumála. Tilefni
tillögu þessarar virðist óljóst, en tilgangurinn eink-
um sá að vekja tortryggni og úlfúð.
Vilhjálmur Hjálmarsson gerði grein fyrir þessari
tillögu ólafs Grimssonar þingmanns i grein i Tim-
anum fyrir nokkru. Um málflutning Ólafs segir Vil-
hjálmur m.a.:
„í nálega hverri spurningu felst hins vegar litt
rökstudd fullyrðing eða aðdróttun um miður heppi-
legar athafnir... Og i framsöguræðu er auk þessa
látið að þvi liggja á lævisan máta að stjórnendur
Eimskips og Flugleiða hafi ekki hreint mjöl i
pokahorninu”.
Siðar i grein sinni vekur Vilhjálmur Hjálmarsson
athygli á þvi að þessi fyrirtæki eru nú þegar undir
miklu opinberu eftirliti. Hann seir m.a.:
„í hvert sinn sem fyrirtæki þurfa á lánafyrir-
greiðslu að halda hjá bönkum og opinberum sjóðum,
og það er vissulega oft, þá kanna hagdeildir lána-
stofnana stöðu þeirra og krefjast margvislegra
upplýsinga. Stjórnir rikisbankanna eru þingkjörnar
og þannig hefur Alþingi einmitt möguleika til áhrifa
á þessu sviði.
Við höfum lög um verðlagningu á vöru og þjón-
ustu, lög um varnir gegn einokun og óréttmætum
viðskiptaháttum.
Þá má enn geta þess varðandi þau fyrirtæki sem
hér um ræðir sérstaklega, Eimskip og Flugleiðir, að
rikið á hlut i þessum félögum báðum. Rikisstjórnin
tilnefnir menn i stjórn hjá báðum og einnig endur-
skoðendur”.
Vilhjálmur Hjálmarsson minnir einnig á það að:
„Við þurfum á að halda stórrekstri i flugi. Hann
verður ekki til án hlutdeildar i heimsviðskiptum.
Þar gildir lögmál harðrar samkeppni. Fásinna væri
að ætla að þar henti leiðsögn þingnefnda.”
Það er þjóðarlöstur hér að varpa skugga á ná-
granna sinn og sjá svik i hverju horni. Þó verður
það að teljast seinheppni með afbrigðum þegar
þingmenn gleyma þvi i ákafa sinum, eins og ólafur
Grimsson, að þessi samgöngufyrirtæki eru þegar
undir miklu og virku opinberu eftirliti.
Hitt skulu menn ekki halda að útlendir aðilar, þar
á meðal voldugir og rángjarnir keppinautar, fylgist
ekki með þegar unnið er að þvi að vekja tortryggni
og úlfúð i garð þessara fyrirtækja á opinberum vett-
vangi hér á landi. Og þessir aðilar kunna fullvel að
koma boðum til áhrifaafla erlendis þar sem íslend-
ingar þurfa að semja um aðstöðu og heimildir.
í þessum efnum verða menn að sjást fyrir i mál-
flutningi og kunna sér hóf. En slikt gerir Ólafur
Grimsson ef til vill aldrei.
JS
Erlent yfirlit
Gera hershöf ðingjar
byltingu í íran?
Risaveldunum geðjast ekki að Khomeiny
Keisari á vart afturkvæmt til lrans.
MIKIL óvissa rikir nú i Iran
um framtitiina. Keisarinn er
farinn úr landi og hefur sér-
stakt rilcisráö tekiö viö form-
legum störfum hans, en þaö
hefur annars litil völd. Vafa-
samt er, aö keisarinn eigi
afturkvæmt til Irans, a.m.k.
ekki i náinni framtiö. Baktiar
forsætisráöherra mun nú
reyna aö styrkja stjórn sina og
meöal annars leita samstarfs
viö fyrri flokk sinn, Þjóölegu
fylkinguna, en hann var rek-
inn úr honum, þegar hann
féUst á tilmæli keisarans um
aö taka aö sér stjórnar-
myndun. Viöhorf flokksins til
Baktiar gæti breytzt vegna
brottfarar keisarans. Flokkur
þessi hefur veriö helzti
stjórnarandstööuflokkurinn i
íran, en hann er talinn frekar
veikur og borgaralega sinnaö-
ur, oghefurekki náö verulegu
fjöldafylgi. Þaö er þvi vafa-
samt, aö þaö yröi Baktiar
mikill styrkur aö ná samvinnu
viö hann, en þó mun þaö helzta
llfsvon stjórnar hans, aö þaö
takist.
Þaö er ekki ólikleg spá, aö
stjórn Baktiar veröi skammlif
og munu þá sennilega tvö öfl,
sem sterkust eru i landinu,
takast á um völdin. Annars
vegar er þaö hreyfing Mú-
hameöstrúarmanna undir for-
ustu Ayatollahs Khomeiny og
hins vegar er þaö herinn eöa
sennilega réttara sagt hers-
höföingjarnir. Þriöja afliö
gæti einnig komiö til sögu, en
þaö væri róttæk vinstri hreyf-
ing. Slikum flokkum eöa sam-
tökum hefur ekki veriö leyft
aö starfa I Iran og er þvi ekki
gott aö meta þann styrk, sem
slik hreyfing gæti fengiö, ef
hún kæmi fram í dagsljósiö.
Hingaö til hafa vinstri öflin
haft samftot viö trúarhreyf-
ingu Khomeiny, þvi aö þau
hafa taliö þaö fyrsta tak-
markiö aö koma keisaranum
frá i trausti þess, aö þá skap-
aöist upplausn, sem reyndist
henni góöur jarövegur.
ÞÓTT ekkertveröi fullyrt um
framtiöina, bendir margt til
þess, aö Khomeiny geti oröiö
hlutskarpastur, a.m.k. I fyrstu
umferö. Vegna útlegöar hans
og baráttu er yfir honum
helgiljómi og hann getur
nánast talizt eins konar
þjóöardýrlingur um þessar
mundir. Hann er nú væntan-
legur til Irans innan tiöar og
búa fylgismenn hans sig undir
þaö aö taka á móti honum meö
hátiölegum hætti, sem hinum
raunverulega sigurvegara I
deilunni viö keisarann. Margt
bendir til, aö Khomeiny veröi
svo veglega tekiö, aö erfitt
reynist aö sporna gegn valda-
töku hans.
Ef Khomeiny ogfylgismenn
hans taka völdin, getur oröiö
mikil breyting á stjórnarhátt-
um. Reynt veröur aö fylgja
siöareglum Múhameðstrúar-
manna til hins ýtrasta. Rétt-
indi kvenna yröu þrengd aö
nýju og sennilega sett áfengis-
bann, svo aöeins tvennt sé
nefnt. 1 stórum dráttum yröi
horfiðaftur sem mest til fyrri
tlma. Stjórnarfariö yröi þvi I-
haldssamt og strangt. Afstaða
Irans til alþjóöamála myndi
taka verulegum breytingum.
Khomeiny hefur þó slöustu
dagana ekki veriö eins ósátt-
fús I afstööu sinni til Banda-
ríkjanna og hann var i fyrstu.
Hann segir, að stjórn sín
myndi halda áfram viöskipt-
um viö Bandarlkin, en þó að-
eins innan þess ramma, að
Bandarikjamenn hætti allri
ihlutun um innanlandsmál i
Iran. Sllkt yröi hvorki þolað
þeim né öörum. Oliusölu til
Israels og Suöur-Afríku yröi
hætt. Dregiö yröi verulega úr
ráögeröum vígbúnaöi og hætt
ýmsum kaupum á her-
gögnum, sem keisarastjórnin
var búin aö semja um. Þetta
gæti oröiö verulegt áfall fyrir
vopnaframleiöendur I Banda-
rlkjunum og Vestur-Evrópu, ,
og má þvl telja vist, aö þeir
reyni aö nota sér hergagna-
maricaöinn, sem er aö opnast I
Kina, sem allra mest. Kín-
verjar hafa þegar samiö um
mikil vopnakaup I Bretlandi
• og Frakklandi, en viröast þó
vilja miklu meira.
HERSHÖFÐINGJ ARNIR
munu ekki lita valdatöku
Khomeinys hýru auga, enda
yröi þaö sennilega eitt af
fyrstu verkum hans ab draga
úr völdum þeirra. Khomeiny
myndi sennilega bæöi fækka I
hernum og draga úr vigbúnaði
hans. Aö sjálfsögöu geöjast
hershöfðingjunum ekki aö
slikum fyrirætlunum. Þaö er
þvi ekki útilokaö, aö þeir telji
skynsamlegt frá sínu sjónar-
miöi að veröa fyrri til en
Khomeiny og hrifsa völdin
meö byltingu og stjórna slðan
meö haröri hendi. Mikiö má
llka vera, ef sum vestræn riki
teldu þetta ekki beztu lausn-
ina, eins og komið er.
En hvort sem þaö verða
Khomeiny eða hershöfö-
ingiarnir, sem taka völdin, má
búast viö aö vinstri öflin fari
aö láta taka meira til sin. Þaö
yröi vatn á myllu þeirra, ef
stjórnin, sem tekur viö, verður
afturhaldssamari en stjórn
keisarans var, en til þess eru
verulegar likur, hvort heldur
sem þaö veröa hershöfö-
ingjarnir eöa Khomeiny, sem
taka völdin. Það er ekki
ósennilegur spádómur, aö fall
keisarastjórnarinnar veröi til
þess aö gefa róttækri vinstri
hreyfingu byr í seglin. Næsta
llklegt er, aö Rússar llta slika
hreyfingu meö vilvilja, þvi aö
þeir munu ekki telja æskilegt
aö hreyfing, sem fylkir saman
MúhameÖ6trúar.mönnum,
veröi allsráöandi i Iran. Slik
hreyfing gæti hæglega teygt
armasinainn ISovétrikin, en I
Asiulýðveldum þeirra er
margt Múhameöstrúar-
manna. Ef til vill er þaö ekki
ólikleg tilgáta, aö bæöi Sovét-
rikin og Bandarikjamenn
myndu heldur kjósa hershöfö-
ingjastjórn i íran en stjórn
Khomeinys, ef þær mættu
velja.
Þ.Þ.
Myndum af Khomeiny fjölgar stööugt f kröfugöngum I tran.