Tíminn - 12.04.1979, Blaðsíða 11

Tíminn - 12.04.1979, Blaðsíða 11
10 Fimmtudagur 12. aprll 1979 Fimmtudagur 12- aprfl 1979 n Sumarið 1923 ferðaðist Pálmi heitinn Hannesson, rektor Menntaskólans í Reykjavík/ mikið um óbyggðir Islands og gerði margvíslegar rannsóknir „á landslagi/ jarðsköpun/ gróöri og dýrum á svæði því, sem farið var um," eins og hann kemst sjálfur að orði í inngangi ritgerðar, sem hann skrifaði um þessi ferðalög. Og hann segir enn fremur: „Við fórum frá Kalmanstungu í Borgar- firði 17. júlí og komum að Þorljótsstöðum í Skagafirði þann 24. Veðrátta var stirð og hamlaði rannsóknum alls staðar nema á Kili." Hér verður birtur stuttur kafli úr einni ferðasögu Pálma Hannessonar frá þessu sumri. Hún birtist upphaflega í bók Pálma, Frá óbyggðum, sem kom út árið 1958. Þeir, sem nota þetta páskafrí, sem nú fer í hönd, til skemmtiferða, ymist með bílum eða flugvélum, geta gert sér það til gamans að bera ferðalög okkar nú saman við það sem var altítt fyrir nokkrum áratugum, bæði fyrir og eftir þann tíma, sem hér er sagt frá, þegar Pálmi Hannesson og félagar hans brutust með hesta um veglausaróbyggðir i frosti og blindhríð — um hásumar. Um Heiðingjaskarð. Nú er aö segja frá förinni til Hveravalla. Viö höföum ráöiö aö fara viö noröurenda Langjökuls um skarö þaö, sem veröur milli jökulsins og Kráks. Liggur þaö i þveraustur frá Arnarvatni. Stefndum viö fyrst i noröaustur, á suöurenda Bláfells. A þeirri leiö eru grágrýtisuröir og illur vegur. Austur frá Bláfelli hallar af Sandi suöur aö Norölingafljóti. I hallan- um eru jökulmelar miklir. Frá fellinu gengur gil suöur á sand- ana. Var þaö þurrt, en mikiö vatn mun renna þar i leysingum. Gil þetta nefndi ég Bláfellsgil.Austur frá þvi eru vlöimóar á jökulöldun- um, en örfoka melar á milli. Nefndi ég Viðiteiga hallann frá Bláfellsgili aö Afangahæö. Þegar viö komum austur fyrir Bláfellsgil, syrti aö meö fjúki og kulda. Héldum viö nú austur teig- ana, og er þar greiöfær leiö. Hér um bil miöja vegu milli Bláfells og Kráks varö fyrir okkur flöt melbunga. Hverfa þar viöimó- arnir meö öllu, og er eftir þaö aö- eins hlauphagi fyrir fé eöa auön. Var nú snjó tekiö aö festa, og loft- iö var isgrátt. Skiptum viö hest- um á hæöinni, og nefndi ég hana Áfangahæö. f suöri glóröi I stalla Balljökuls. Vatnsmikill lækur féll niöur stallann, og mun þaö vera upptök Norölingafljóts, en nokk- ’Emiíí N^ess Rjómaís ís 09 ávextir í háum glösum. 1 2 lítri ávaxtaís eöa vanilluís, ávaxtasalat/ þéyitur rjónti. Utbúiö ávaxtasalat úr smátt brytjudu eþli, bánana 09 appelsínu. sitrónu- eöa apþelsinusafa og örli'tlum sykri. Setjiö salatiö í botn- inn á 4-5 glösunt. Spæniö ísinn upp meö skeiö, setjiö 2-3 skeiöar 1 Itvert glas o<j spiautiö rjontatopp efst. Skreytiö meö ávaxtabitum og gjarnan apþelsínusneiö, sc-m láíin er risa a glas- urt aörennsli mun þaö þó hafa austan lægöina, sem heldur áfram nokkuö austur eftir. Mætti kalla hana Fljótsbotn.Norölinga- fljótfellur sföan til vesturs. Suöur af Bláfelli eru dálitlir hagar, sunnan viö fljótiö. Heita þar Efri- Fljótsdrög, og eru þar efstu hestahagar meö fljótinu. Nokkru vestar, viö noröurbrún Hallmundarhrauns, eru Neöri- Fljótsdrög. Þar er góöur hagi. Af Afangahæö hvötuöum viö sem mest viö máttum. Lá leiöin um vindgnúöar jökulöldur. Gil gengu upp i þær frá Fljótsbotn- um. Neöst I þeim er móberg, ofan 80 ermikil aurbleyta. Aöum viö þar, en ég gekk upp á felliö. Sá ég þá, aö þaö var langur hryggur, er ég nefndi Kroppinbak. Skammt austur þaöan grillti I bratta fjallshliö, en hvergi sást fyrir brúnum hennar néendum. Austur aö fjallinu lágu flatir sandar og á þeim lftill ás. Suöur meö honum sá i hraun. Nú syrti aö aftur, og hélt ég til félaga minna. Nokkur á þvi grágrýti, en efst jökulmelur. Herti nú veöriö og syrti fyrir sýn. Nokkru sföar rofaöi til. Vorum viö þá komnir aö felli einu strýtulög- uöu. Suöur af þvi sá f önnur fell, lik aö lögun. Óöu þau þokuna I úlfgráum feldi. Nefndi ég fellin Heiðingja. Gamalt hraun virtist vera kringum syöri fellin, og kallabiég þaö Heiöingjahraun.en skaröiö austur þaðan, milli Langjökuls og Kráks, nefndi ég Heiöingjaskarö. Heiöingjarnir eru auösjáanlega gamlir gigir. Austur frá Heiöingjum sá i langt fell, en lágt, og er þaö hæst aö sunnan, en lækkar noröur. Riöum viö nú sem mest viö máttum aust- ur aö fellinu, en stefndum þó nokkuö til noröurs. Undir fellinu ágreiningur varö nú um þaö, hvernig halda skyldi. A leiöinni frá Arnarvatni höföum viö aldrei séö Krák. Héldu félagar mfnir, aö viö heföum stefnt of sunnarlega og fjalliö framundan væri stalli Langjökuls, en ég hélt, aö þaö væri Krákur. Tókum viö nú eftir þvi, aö kompásinn kvikaöi i sifellu, og var engin leiö aö fara eftir honum. Varö þaö úr aö halda suöur meö fjallinu. Héldum viö nú austur yfir Kroppinbak og gekk seint fyrir klakahlaupum. Var nú komin á noröan stórhrlö, og herti frostið furöu fljótt. Viö vorum blautir og geröi kalt, en hestarnir rákust illa. Sóttu þeir ýmist upp I veðriðeöa slógu undan því.Tók ég þá þaö ráö aö teyma hest minn á undan, en félagar minir ráku hina á eftir Stefndi ég nú austur á fjallshliöina og útá hrauniö viö ás þann, sem áöur er nefndur. Hrauniö var marflatt helluhraun, vindgnúið mjög og frostsprengt. 1 hraunröndinni voru tjarnir og á þeim hestis. Sveigöi nú fjallshlfö- Pálmi Hannesson in til austurs, og héldum viö meðfram henni á hrauninu. Nokkru austar beygöi hún til noröurs. Var ég þá viss um, aö fjalliö væri Krákur, en viö værum á Heiðingjaskarði. Héldum viö nú i austur frá fellinu, og sá þá ekkert nema hraunhólana. Þá er viö höföum farið svo um hriö, bar okkur aö ás og endaði hrauniö viö hann. Héldum viö upp á ásinn og áöum þar undir klöpp. Furöu hvasst var á ásnum og nefndi ég hann VeöurásJfann nær frá jökl- inum I boga austan viö hrauniö og upp aö Krák austanveröum. Deil- ir hann vötnum á Heiöingja- skaröi. Meðan við áöum, rofaöi til um stund. Sást Heiðingjaskarð I vestri og Krákur upp I miöjar hlíðar, en yfir skaröiö sá i suður- endann á Kroppinbak. Hrauniö liggur um allt skaröiö. Viröist hraunstifla mikil hafa oröiö þar. Hygg ég, aö þaö hafi runnið sunnan við Kroppinbak vestur aö Heiðingjum. Allt þetta hraun nefndi ég þvi Heiðingjahraun. Austan undir Veöurási er vatn, er heitir Efra-Hundavatn. Liggur það i brattri kvos, sem gengur upp i undirhlfðar jökulsins, en aö noröan nær þaö fram á flata sanda. Vatnið var gulgrænt á lit og glotti við hriöargjóstunum. Alllangt sunnan viö fjallið sást kollóttur fjallshnjúkur viö jökulröndina. Nefndi ég hann Haddingja.Þetta nafn hefur hann á uppdrætti Jóns Viöis i bók Daniels Bruuns. Siöan hef ég sannfrétt, aö hann heiti Sauöafell og ber aö halda þvi nafni. 1 austri sáum viö ekkertannaö en auön og kólgu. Þá er viö höföum áö um stund, syrti aö aftur. Geröi nú haröviöri meö miklum stormi og fannkomu.Fötin frusu aö okkur, og var illt aö halda átt, þvi aö hestarnir leituöu ákaft undan Bókarkafli eftir Pálma Hannesson hriöinni. Stefndi ég, aö þvi er mér fannst, beint i austur, lá leiöin um auðar öldur, en milli þeirra voru sandflatir. Oldurnar liggja frá noröri til suöurs, og hallar land- inu hægt til austurs. Nefndi ég svæöiö ömrur Frá Veöurási aö Búrfjöllum, þvi áö engan staö hef ég séö ömurlegri en þessar öldur voru þá. Þegar viU höföum fariö um 1 1/2 klukkutima, komum viö a öldubrún eina. Lægö var fram- an viö hana og sorta aö sjá i lægö- ina. Vonuðum viö, aö nú værum viö komnir á brúnir Búrfjalla og sæjum viö niður á Kjöl snjólaus- an. En er ég kom nær, sá ég, aö t lægöinni var vatn, gulmórautt og úfiö. Fannir gengu niöur aö vatn- inu aö vestan, og fram af þeim var lftil eyri. Héldum viö noröur fyrir lægöina og frá vatninu og varö æriö óvegsamt i hliöinni. Þá er viö höföum fariö svo um hriö, bar okkur aö felli einu. Fórum viö austur fyrir þaö og komum þá aftur aö vatninu, noröar en fyrr. Gekk þar vik inn á milii fells þessa og annars fjalls, sem liggur litlu austar. Fórum viö utan i fell- unum. Var þar illt aö fara og ekki hættulaust. Að vatninu voru öldu- sorfnar strendur, og mun það vera djúpt. Var þaö æöi ófrýnt og niðaði þungt fyrir storminum. Þetta vatn heitir Neöra-Hunda- vatn. Héldum viö nú austur fyrir eystra fellib og komum þá brátt á bratta brún. Var þar enn aö sjá mikinn myrkva fyrir. Héldum viö i myrkvann, og var nú niöur lang- ar brekkur aö fara. Reyndust þær aö vera hliðar Búrfjalla niöur á Kjöl. Neðan við hliðina var snjólaust að kalla. Var þar dágóöur hagi. Tókum viö þvi ofan af hestunum og áöum lengi. Vor- um við komnir efst i Beljanda- tungur.vestast. Sást Sandkúlufell skammt frá i noröaustri. Þegar viö komum þangaö, var kl. 111/2. Höföum viö þvi verið 9 1/2 klukkutima frá Arnarvatni. Allan þann tima höföu hestarnir svelt. Dimmudrungi lá yfir Kili og huldi fjallasýn. Hriöarkólgan þaut I hliðunum og sleit úr henni krapa, en þó þótti okkur sem kæmum viö i sól og sumar, vorum vel kátir og grófum til nestisins. Þarsem viðkomum niöur, falla nokkrir smálækir fram úr hlfð- inni. Sameinast þeir og gera litla kvisl, sem rennur austur i Seyöisá. Frá Búrfjöllum stefndum viö til Frá upphafi Islandsbyggöar reyndust öræfi landsins okkur öröug yfirferöar. Meö fuiltingi hestsins komumst viö samt oftast leiöar okkur, þótt út af þvi brygöi reyndar stöku sinnum. suðausturs, i áttina til Hvera- valla. Land er hér mishæöalaust aö kalla og hallar hægt til aust- urs. Riöum viö heiöamóa, mela og lækjadrög og fórum greitt, þvi aö nú rákust hestarnir vel.Eftir tæpan klukkutima fórum viö yfir Beljanda. Héldum viö enn sömu stefnu, unz viö komum aö Þegjanda, og var örskammt þaðan á Hveravelli. Höföum viö stefnt réttog komum á völluna kl. 2 1/2. Slepptum viö hestunum haftlausum og settumst aö I stóru sæluhúsi, sem vegamálastjóri lét reisa 1922. Hvildin var góö. Stund milli stríða Taktu þér hlé frá daglegum störfum um stund og fáðu þér mjólkurglas. Engin fæða uppfyllir betur þau skilyrði að veita þér flest þau næringarefni, sem nauðsynleg eru lífi og heilsu. Slakaðu á smástund frá starfí og streitu dagsins og byggðu þig upp til nýrra átaka um leið. Drekktu mjólk í dag - og njóttu þess. :r' .Mjólkog mjolKiirafuYdir orkulind okkar og heilsugjafi J/p idfW Ær* IWESM! f 1 /f Ji ■ “r e v - 2** ip. ** w m .iiK i / / ' * Fjallaferöireru heillandi en island er þannig úr garöi gert, aö menn skyldu ganga um þaö meö fullri gát og vakandi athygli. „Vötn i klaka kropin/ kveöa á aöra hliö/ gil og gljúfur opin/ gapa hinni viö...” stend- ur I frægu kvæöi. En Islensk náttúra og iandslag eru lika hinn ákjósanlegasti skóli hverjum manni sem viil efla andlegan og lfkamlegan dug sinn meö útveru. Beinahóll á Kili. A þessum staö varö einhver átaknlegasta harmsaga sem nokk- ru sinnihefur gerst I sambandi viö feröalög tslendinga um land sitt. Hér var þaö sem Reynisstaöarbræöur uröu úti ásamt mörgu fé og hrossum, sem þeir höföu meðferöis haustiö 1780. Slys af þvi tagi eru sem betur fer afar fátfö, og ekki mun vitaö til þess aö neinn sambærilegur atburöur hafi átt sér staö I sögu islenskra ferðamála, fyrr eöa siöar.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.