Tíminn - 20.07.1979, Page 11

Föstudagur 20. júli 1979.
n
Eins og undanfarin ár býöur
Norræna búsiö upp d sumar-
sýningu i kjallara hússins,
svona sólbyrgi handa hrakn-
ingsfólki, eða afdrep i sumar-
regninu sunnanlands.
Einhverra hluta vegna er
myndlistin á Islandi þó fyrst og
fremst vetraríþrótt, svona i þaö
heila tekiö, en vegna erlendra
ferðamanna er nauösynlegt aö
hafa uppi viö myndir, a.m.k.
fyrir þá sem vilja kynnast mál-
verkum landanna.
Listasafn Islands er meö eft-
irprentanir eftir hollenskan
meistara, Kjarvalsstaöir meö
Septem-hópinn, gardinudeildina
Langbrók og svo munu mynd-
höggvarar landsins draga þang-
aö þunga hluti um miöjan þenn-
an mánuö. Má þvi segja aö eitt
og annaö sé upp á teningnum.
Þaö er auövelt aö taka undir
meö Erik Sönderhólm forstjóra
Norræna hússins, þegar hann
segir I aöfararorðum um sýn-
inguna i húsi hans á þessa leið:
„I Reykjavik, þar sem list-
sýningamarkaöurinn viröist
oftar en ekki vera ofmettaöur,
er ekki nema eölilegt aö spyrja
sem svo, hvort ekki skuli hafa
sýningarsalina lokaöa aö sumr-
inu.Svomargtannaöséhægt aö
gera á björtum góðviörisdegi aö
sumarlagi en aö skoöa sýning-
ar. Það megi alltaf gera aö vetr-
inum, þegar þörf er á einhverju
til aö lýsa upp og létta af gráma
hversdagslifsins.
Þetta er sjálfsagt aö ýmsu
leyti rétt. Samt má færa hald-
góö rök fyrir þvl, aö sjmingar-
sölunum skuli ekki lokaö. Fyrir
Sól
inni
Norræna húsiö er þaö þungt á
metunum, aö til íslands koma
fjölmargir erlendir feröamenn
aö sumrinu, og þaö er engan
veginn gefiö, aö þeir séu ofþjak-
aöir af sýningum. En umfram
allt vega þau rök þungt, aö
marga þessa gesti fýsir eflaust
aö sjá, hvernig islenskum list-
málurum fer úr hendi aö ráöa
viö litina i þvi landi, þar sem lit-
brigöin eru fjölbreyttari og
magnaöri en viöa annars staö-
ar. Ekki nægir aö beina þessum
gestum á listasöfnin, þar sem
þeir geta skoöaö myndir
margra málara, en gefst s jaldn-
ast kostur á aö sjá mörg verk
sama listamanns.
Norræna húsiö hefur þvi i
nokkurárhaft sumarsýningar,
þar sem veriö hafa myndir eftir
2—3 islenska listamenn, sem
boðiö hefur veriö aö sýna fjöl-
breytt úrval verka sinna. Þessi
sýning er hin f jóröa I rööinni —
hin fyrsta var haldin 1976. Fariö
hefur veriö aö á sama hátt og
gert var sl. sumar — annars
vegar eru sýndar myndir eftir
látinn málara af eldri kynslóö-
Gunnlaugur
(1904—1972)
Scheving Hafsteinn Austmann.
inni, Gunnlaug Scheving, hins
vegar myndir tveggja yngri
listamanna, þeirra Hafsteins
Austmanns og Hrólfs Sigurös-
sonar. Viövonum aö gestir okk-
ar gefi sér gott tóm til aö skoöa
myndirnar og nái aö njóta
þeirrar velliöunar, sem sam-
vistirnar viö þær veita.”
MYNDLIST
Þaö er einkar vel heppnuö
sýning, sem þarna er á feröinni.
Þarna eru sýndar vatnslita-
myndir og kritarmyndir, og
ennfremur nokkrar litlar oliur
eftir Gunnlaug Scheving, en
myndirnar eru I eigu dr. Gunn-
laugs Þóröarsonar ogf jölskyldu
hans: myndir sem ekki hafa
veriö á glámbekk, og ber aö
þakka þaö veglyndi erfelsti þvi
aö taka ofan myndir I húsum
sinum til aö leyfa almenningi
lfka aö sjá þær.
Elstu myndir Schevings eru
frá þvi um 1930, en yngsta
myndin var gerö áriö 1970.
Gunnlaugur Scheving er
þekktastur fyrir stórar myndir,
formatiö stadckaöi vist meö ár-
unum, og þá fór fyrir honum
eins og fyrir svo mörgum er
mikla fleka mála, aö þeir kjósa
smámuni inn á milli. Ef til vill
hefur listamaöurinn litiö á sum-
ar þessara mynda sem frum-
drög stærri verka, og sumar
hafa oröiö þaö: En hvaö um
þaö, þetta eru hreinir dýrgripir
sem núna eru sýndir i' Norræna
húsinu. Ekki aöeins sem gott
sýni af hæfileikum Gunnlaugs
Schevings, heldursem sjálfstæö
list.
Samferöa Gunnlaugi eru þeir
Hafsteinn Austmann og Hrólfur
Hrólfur Sigurösson.
Sigurðsson. Hafsteinn Aust-
mann er leikinn vel I sinni
iþrótt, aölátaefniö vinna sjálft i
staö þess aö vinna á þvi. Nýj-
ungagjarn telst Hafsteinn Aust-
mann ekki vera, en maöur meö
sllka tæknikunnáttu ætti og
þyrfti aö finna nýtt framhald af
sinni list.
Aö vísu má segja sem svo, aö
sumarsýning sé ekki tilrauna-
smiöja I sjálfu sér, fremur dálit-
il skýrsla um lifsverkiö sjálft sé
æskilegra. En myndir Hafsteins
vekja ávallt nokkra gleöi.
Hrólfur Sigurösson kemur dá-
litiö á óvart þarna. Hann er meö
margar litlar myndir, frjálst
spil, og breyting hefur oröiö i
oliumálverki hans. Litlu mynd-
irnar eru unnar meö oliukrit og
hefurhannágættvaldá þviefni,
en mjög fáir vinna oliukrit án
þess aö viövaningsbragur fylgi
myndunum. Hrólfur sýnir
þarna nýja skemmtilega hliö á
sér sem listamaöur, þó vera
kunni aö ég sé list hans ekki
nægjanlega kunnur til þess aö
fullyrða um þaö hvaö eru nýj-
ungar og hvaö ekki.
Allavega þá er þaö vel þess
viröi fyrir aöra en niöurrignda
túrista aöleggja leiö sina i Nor-
ræna húsiö, en geta vil ég þess
aö sýningin stendur yfir til 19.
ágúst og lokaö er þar klukkan
sjö á kvöldin.
Jónas Guömundsson.
Kjós, Guöriöur í Þingnesi, gift
Hjálmi Jónssyni bónda og
hreppstjóra þar, Helga hús-
freyja I Siöumúla og á Úlfsstöð-
um, fýrst gift Jóni Þorvaldssyni
frá Stóra-Kroppi, siöar Arna
Jónssyni frá Kjarvararstööum,
þau fluttust til Ameriku, Sig-
riöur gift Eggert Jónssyni frá
Leirá, þau bjuggu á ýmsum
bæjum I Borgarfirði og Dölum,
en fluttust siöan til Vestur-
heims, Siguröur bóndi á
Indriöastööum og viðar, kvænt-
ur Ingveldi Jónsdóttur frá Þver-
felli, Jónbóndi á Indriðastöðum
og viöar, siöast I Askoti i Mela-
sveit, kvæntur Kristinu Jónas-
dóttur frá Steinsholti, Vigdis
gift Hannesi Magnússyni frá
Vilmundarstööum, bónda og
hreppstjóra i Deildartungu,
Guörún.gift Birni Þorsteinssyni
frá Húsafelli, bónda og hrepps-
stjóra i Bæ i Bæjarsveit.
6. Astriöur Jónsdóttir var
siöari kona Böövars Sigurösson-
ar smiös og bónda á Skáney og
viöar. Þeirra börn, sem afkom-
endur eru frá komnir voru
Helga gift Oddi Bjarnarsyni
bónda á Brennistöðum I Flóka-
dal og Gisli bóndi á Grímars-
stööum og viöar, kvæntur
Kristinu Sighvatsdóttur. Hún
var dótturdóttir Valgeröar
Jónsdóttur Þorvaldssonar.
7. Guörún Jónsdóttir giftist
Guðmundi Arnasyni bónda á
Augastööum I Hálsasveit. Þau
eiga dcki afkomendur.
8. Þorvaldur Jónsson bóndi á
Stóra-Kroppi var kvæntur Guö-
rúnu Finnsdóttur frá Miövogi
viö Akranes. Börn þeirra voru
Stefán bóndi á Stóra-Kroppi og
viöar, kvæntur Hróönýju
Þóröardóttur frá Stafholtsey,
Jón bóndi i Siöumúla, kvæntur
Helgu Jónsdóttur frá Deildar-
tungu, Guöriöur, gift Þóröi
Jónssyni frá Gullberastöðum,
bónda á Kistufelli I Lundar-
reykjadal, Kristln, gift Eggert
Jónssyni, bónda i Tjarnarkoti i
Innri-Njarövik, Bjarni, bóndi I
Brennu I Lundarreykjadal og
viöar, kvæntur Guörúnu Guö-
mundsdóttur frá Brennu og
Helga húsfreyja á Litla-Kroppi.
Helga, sem varfimmta i röðinni
af börnum Þorvalds, var þrigift.
Fyrsti maöur hennar var Þórö-
ur Oddsson frá Indriöastööum,
annar var Guömundur Jonsson
frá Geirshliðarkoti og þriöji
maöur hennar var Jón Jónsson
frá Akranesi.
9. Anna Jónsdóttir giftist Jóni
Einarssyni frá Kalmanstungu,
siöast bónda á Hóli i Lundar-
reykjadal. Sonur þeirra var
Hjálmur Jónsson bóndi og
hreppsstjóri I Þingnesi, kvæntur
Guöriöi Jónsdóttur frá Deildar-
tungu.
10. Siguröur Jónsson bóndi og
hreppsstjóri 1 Kvium i Þverár-
hliö, kvæntist Guöriöi Torfa-
dóttur frá Hreöavatni. Börn
þeirra: Siguröur.bóndi á Karls-
brekku I Þverárhliö og viðar,
kvæntur Ástriöi Eliasdóttur frá
Háreksstööum, Jón bóndi I
Króki i Noröurárdal og vföar,
kvæntur Mettu Bergsdóttur,
ættaöri úr Dalasýslú, Jón.bóndi
i Hjarðarholti i Stafholtstungum
og viöar, kvæntur Guörúnu
Björnsdóttur frá Hjaröarholti,
Magnús siðast bóndi á Brekku i
Noröurárdal, kvæntur Þóru
Jónsdóttur frá Brekku og Sig-
þrúöur gift Pétri Brandssyni
bónda á Höföa i Þverárhliö.
11. Magnús Jónsson bóndi i
Skógum i Flókadal, kvæntur
Elisabetu Björnsdóttur prests á
Húsafelli Snorrasonar. Dóttir
þeirra var Anna, gift Jóni Páls-
syni I Hákoti á Akranesi.
Afkomendur Jóns Þorvalds-
sonar og Helgu Hákonardóttur
eru nú dreiföir um landiö, en aö
vonum eru flestir búsettir i
Reykjavik og nágrenni. Margir
eru I Vesturheimi. Ættin
stendur þó enn fóstum fótum i
uppsveitum Borgarfjaröar. Mér
telst svo til viö lauslega at-
hugun, aö afkomendur Jóns og
Helgueigi nú heima á a.m.k. 26
bæjum i Reykholtsdal, 9 bæjum
i Andakilshreppi, 8 bæjum i
Hálsasveit, 4 bæjum I Hvitár-
slöu og 5 bæjum i Lundar-
reykjadal. Af þessu fólki eru
niðjar Jóns Jónssonar flestir, en
þar næst koma afkomendur
Astriöar á Skáney og Þorvalds á
Stóra-Kroppi.
Bókin Deildártunguætt er
aögengilegt ættfræöirit. Efst á
hverri blaösiöu i niöjatalinu er
nafn þess barns Jón og Helgu,
sem frá er rakiö. Tölustafur
framan viö hvert nafn merkir,
hversu marga ættliöi viökom-
andi er kominn frá Jóni og
Helgu. Er meö þvi' fljótlegt aö
sjá, hve mikill skyldleiki er á
milli manna. Ævisaga Jóns Þor-
valdssonar er fróöleg og veitir
góöar upplýsingar um ættar-og
sifjatengsl viö aörar ættir i
Borgarfiröi á dögum hans. For-
Ari Gislason.
rétt. Þorbjörg systir hennar er
gift Jörgen Höjgaard. Guöný er
ógift. Mjög viöa er vitnaö til
heimildarrita og er þaö mikill
kostur, sem dcki hefur veriö
mjög algenguri ættfræöibókum.
Þá er nokkuö gertaf þviaögera
grein fyrir ættum fólks, sem
gifst hefur inn I Deildartungu-
ætt, en nokkuö viröist þar af
handahófi unniö. Viö bregöur
fyrir mannlýsingum. Slikt er
auövitaö til fróöleiks, en jafnan
er vandfariö meö lýsingar á
Hjalti Pálsson
feörataliö eöa áataliö er og for-
vitnilegt, en þó fremur fyrir ætt-
fræöinga en almenning. Slik töl
þykja ómissandi i ættartölubók-
um.
Viö fljótlegan yfirlestur
veröur ekki annaö séö, en bókin
sé nokkuð traust heimildarrit,
en það er aö sjálfsögöu afar
mikiö atriöi. Um þetta veröur
auövitaö ekkertfullyrt nema viö
nákvæma athugun og saman-
burö viö heimildir, en ég hef
ekki rekiö mig á margar villur,
þar sem ég þekki til. Er viöast
hvar aöeins um að ræöa prent-
villur, sem mér sýnast þó fáar,
eöa augljósar misritanir. Nafn
langömmu minnar er t.d. mis-
ritað I formála. Þar stendur
Helga I staö Anna. Annars staö-
ar er nafniö rétt. Alvarlegri
villa er, aö Guöný, dóttir Helga
J. Halldórssonar cand. mag. er
sögð gift Jörgen Höjgaard
Jörgensen lektor. Þetta er ekki
fólki, enda dómar manna mis-
jafnir. Þá hlýtur ávallt aö vera
álitamál, hverjir skuli hljóta
þann heiöur aö fá einhverja per-
sónulega umsögn um sig, og erf-
itt aö gera svo öllum Hki þar
sem annars staöar. Mjög er
misjafnt, hversu rækilega ævi-
ferill einstakra manna er rak-
inn.
Niðjatal Jóns og Helgu spann-
ar yfir rúmar tvær aldir. Margt
manna er á lifi, sem komiö er út
af þeim I fjóröa liö, en sums
staöar er ættin gengin þaö mikiö
fram, aö komnir eru 8 ættliöir.
Ég hygg, aö ekki sé hægt lengur
að tala uni sérstök ættarein-
kenni, sem auökenni Deildar-
tungufólk frá ööru fólki. Þar er
aö finna fólk af öllum stéttum
þjóöfélagsins, fátækt og röct,
illa gefiöog stórgáfaöogalltþar
á milli. Þaö er eins og þver-
skuröur af allri þjóöinni. Þar er
aö finna margt af þjóökunnu
fólki, sem skaraö hefur fram úr
á ýmsum sviðum. Nöfn skulu þó
engin nefnd.
Hjalti Pálsson er f jóröi maöur
frá Jóni og Helgu. Móöir hans
var Guörún Þuriöur Hannes-
dóttir frá Deildartungu, en
móöir hennar var Vigdis Jóns-
dóttir Jónssonar Þorvaldsson-
ar. Hjalti segir frá þvi I for-
mála, aö hann hafi sem ungling-
ur safnaö saman nokkrum upp-
lýsingum um Deildartunguætt.
Þetta hafi svo oröiö til þess, aö
hann ákvaö aö taka saman
niöjatal Jóns Þorvaldssonar.
Hann hafi siöar fengiö Ara
Gislason til aö vinna meö sér aö
verkinu. Arier Borgfiröingur aö
ætt og einhver afkastamesti
ættfræöingur núlifandi. Hefur
þaö örugglega veriö ómetanlegt
fyrir Hjalta aö fá hann til liös
viö sig. Hialti hefur mér vitan-
lega ekki 'samiö önnur ættfræöi-
rit en Deildartunguætt, en hann
á ættir aö rekja I fööurætt til
einhverra merkustu ættfræö-
inga Islenskra. Faöir hans, Páll
Zóphaniasson alþingismaöur,
var dóttursonur Jóns Péturs-
sonar háyfirdómara og dóttur-
dóttursonur Boga Benedikts-
sonar á Stabarfelli. Þeir Bogi og
Jón eru ásamt Hannesi Þor-
steinssyni þjóöskjalaveröi,
aðalhöfundar hins mikla ætt-
fræöirits, Sýslumannaæva. Má
afþessu getasértil um, hvaðan
honum er kominn ættfræöiáhug-
inn, sem niöjar Jóns og Helgu I
Deildartungu njóta nú góös af.
Þaðer mikiö þrekvirki af manni
i erilsömu og erfiöu fram-
kvæmdastjórastarfi, aö hafa
komið þvi i framkvæmd aö gefa
bókina Deildartunguætt út. Ég
hygg, aö fáir geti imyndað sér,
hversu mikil vinna og timi hefur
fariö til þess. Þetta starf verbur
honum seint fullþakkaö. En þaö
mega veröa honum nokkur laun
erfiðis hans, hversu margar
ánægjustundir þessi bók hefur
veitt og á eftir aö veita, ekki aö-
eins Deildartungufólki og
venslafólki þess, heldur öllum
þeim, sem hafa gaman af ætt-
fræöi og öörum þjóðlegum fróö-
leik.
H afnarf irði i júli 1979