Tíminn - 05.02.1980, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 5. febrúar 1980.
7
Ellefumánaðagj aldár
Umræöur um sparnaB i rflcis-
rekstri eru ekki nýjar af nálinni
og koma alltaf upp ööru hverju
og munu gera. Sist skal ég gera
litiö úr nauösyn þess, aö fyllsta
aögæsla sé viöhöfö i meöferö
fjármuna, hvort heldur er hjá
þvi opinbera eöa einstaklingum
og öörum, svo lengi sem ekki er
fariö aö spara eyrinn og kasta
krónunni. En oft hefur mér
fundist litill greinarmunur
geröur á sparnaöi og lækkun út-
gjalda.
Sumir viröast lita á þaö sem
eitt og hiö sama, aö halda vel á,
fella niöur eöa draga úr útgjöld-
um til hinna ýmsu rekstrarþátta
rikisins og draga úr fram-
kvæmdum á vegum þess, og
kalla þaö allt sparnaö. Ég vil
heldur flokka þetta undir hug-
takiö „lækkun útgjalda”.
Sparnaöarhugtakiö hefur
heldur ekki sömu merkingu I
rikisrekstrinum og I venjuleg-
um fyrirtækisrekstri eöa t.d.
heimilishaldi. Ég tel aö þaö hafi
viöari merkingu almennt séö
heldur en hjá rikinu. Þannig
gæti t.d. fyrirtæki hugsanlega
fellt niður einn þjónustuþátt viö
sina viöskiptavini, án þess aö
þaö kæmi niöur á „viöskipta-
gúddwillinu”. Fyrirtækiö héldi
sinum hlut, en sparaði I til-
kostnaöi.
Ef slikt gerist hins vegar i
rikisrekstrinum, þá er þaö ekki
sparnaður. Þá er einungis verið
aö fella niður eða hætta við
þjónustu viö borgarana eöa
draga úr henni eftir atvikum.
Mér vitanlega veitir rikiö ekki
neina þjónustu, sem ekki höföar
til einhverra einstaklinga og eöa
þjóöfélagshópa, meira og
minna, og margir þættir I
rikisrekstrinum snerta hvern
einasta þegn beint og annað
óbeint og sumt suma. t þessum
dæmum er auövitað gengiö út
frá jafnri aögæslu I meöferö
fjármunanna.
Grundvallarmunurinn er sá,
aö rikissjóöur er sameiginlegur
sjóöur allra landsmanna, en hitt
ekki.
Að „spara”
hjá rikinu
Um þaö má svo deila, hvaöa
þjónustu rikiö á aö veita og
hvaöa þjónusta á að vera háö
duttlungum einstaklingsfram-
taksins o.s.frv. Til þess aö vera
ekki aö fara út I smáatriði og
gera þaö, sem gæti veriö langt
mál stutt, þá er þaö sparnaður I
opinberum útgjöldum, ef hægt
er aö veita sömu þjónustu og
framkvæma meira án meiri til-
kostnaöar, getum viö kallaö
betri nýtingu. Þvi er niður-
skuröur á fjárveitingum, aö
öðru jöfnu, niöurskuröur á þjón-
ustu og framkvæmdum.
Þvi hefur veriö haldiö fram,
aö t.d. i heilbrigðismálum mætti
ýmislegt betur fara, en ekki
skal um það dæmt hér. Þvi
hefur einnig veriö haldiö fram,
að mikiö mætti spara I þeim
efnum með fyrirbyggjandi heil-
brigðisþjónustu, þ.e.a.s. aö
beita sér aö þvi aö koma I veg
fyrir sjúkdóma og draga úr
hættunni á slysum. Sá annmarki
er þó á þessu, aö um einhvern
tima myndu útgjöld til heil-
brigðismála stóraukast, þvi nú-
verandi heilbrigöisþjónustu er
ekkifærtaðleggjaniðurum leið
og nýskipanin tæki við. Kerfis-
breytingar lækna engan, sem
þegar er sjúkur.
Menntakerfið er aftur á móti
starfrækt á fyrirbyggjandi
grundvelli. Þvi er ætlað aö
fyrirbyggja fáræöi. Og þá er
dæmiö viösnúið, boriö saman
viö heilbrigöismálin. Hér væri
hægt aö „spara” aldeilis helling
I marga áratugi meö þvi, aö
hreinlega loka skólunum og
leggja niöur Menntamálaráöu-
neytið. Þaö er ljóst, aö lögum
samkvæmt hefur rikiö skyldum
aö gegna, hvaö almenna
menntun varðar, svo þaö má
ekki dragast lengur en fram
undir miöja næstu öld, aö opna
skólana á ný. Búast má viö, aö
hver nemandi veröi rikinu dýr-
ari þá, þvi námshæfileikar eru
sagðir minnka meö aldrinum,
en þaö ætti aö vera i lagi. Þá
veröur búiö aö kippa efnahags-
málunum i lag og komin ný
rikisstjórn. Ef ekki, er varla
annaö til ráöa en aö skera heil-
brigðisþjónustuna niöur eða,
sem væri mun fljótvirkara, aö
taka upp fyrirbyggjandi heil-
brigðisþjónustu. Sú heföi þaö aö
markmiöi aö fyrirbyggja heil-
brigði. Siöan, þegar Island
finnst aftur, getur hafist ný
landnámsöld.
Nýja aðferðin
A siöustu fjárlögum voru f jár-
veitingar til menntamála
skornar niöur, miöað viö til-
lögurog áætlanir ráöuneytisins.
Þar á bæ var gripið til þess ráös
m.a., aö gengiö var til atlögu viö
stundaskrána og skoriö af
henni. Etv. var þaö fyrsta
skrefiö aö þvi aö loka skólunum.
Skólamenn kalla þaö ekki
sparnaö og ég efast um, aö
starfsmenn ráöuneytisins liti I x
raun þannig á máliö. Niöur-
skuröur Utgjalda á fjárlögum er
ekki vandalaus (enginn ,leiftur-
sóknarhókupókus”), en þó eru
áhrif niðurskuröar misjöfn, á
hina ýmsu þætti. RekstrarUt-
gjöld rikisins vegna grunnskól-
anna eru að langstærstum hluta
launakostnaður og vandséö,
hvernig ætti aö koma viö raun-
verulegum sparnaöi. Annars
konar sparnaður kemur þvi
óhjákvæmilega niöur á þvi
starfi, sem I þeim skólum er
unnið, sem sagt þvr sem slst
skyldi, þar sem grunnurinn er
lagður.
Þrátt fyrir alla viöleitni til
raunverulegs sparnaöar viö frá-
gang og framkvæmd siöustu
fjárlaga, aö viöbættum plat-

Jón G.
Guðbjörnsson
Lindarhvoli
i—■■■
sparnaði, þá náöu endar vist
ekki saman. Þvi er bjargaö
fyrir horn meö enn einni
„sparnaöarleiö”, sem sé aö
borgaekki gjaldfallinn kostnað.
I sliku felst auövitaö visst hag-
ræöi, amk. fyrir skuldarana,
en fjármálaráðherra viröist
telja þetta allvænlega
sparnaöarleið.
En til aö ná árangri til fram-
búöar meö svona sparnaöi, þá
þarf á þessu ári aö færa tvo
mánuöi yfir árið 1981, þrjá mán-
uöi af þvi áriyfir á þar næsta ár
o.s.frv.
Hugsum okkur aö sparnaöur
af þessu tagi, þ.e. ellefumán-
aöagjaldár, veröi látinn ná til
allra útgjalda rikissjóös. Þá
veröur hann oröinn heilu ári á
eftir meö greiöslur i bk næsta
áratugar (1990-91). Þá veröa
t.d. opinberir starfsmenn aö
vinna í heilt ár, áöur en þeir fá
útborgaö, og er nú verulegur
munur á eöa aö fá kaupiö sitt
greitt fyrirfram.
Eins konar
afhjúpun
Þaö þykir ekki frumlega
ályktaö, aö núverandi rikis-
stjórn sé fáum fagnaðarefni. En
fátt er svo með öllu illt, aö ekki
boöi nokkuö gott. Hún er eins
konar afhjúpun. Nú eru stóru
oröin um siöleysiö, spillinguna,
samtrygginguna o.fl. gleymd og
kjallaragreinarnar týndar. Og
sé litiö til vinstri stjórnarinnar
sálugu og þess starfsfriöar sem
hún haföi, þá sýnir þaö sig sem
oftar, aö aftursætisbilstjórar
eru sjaldnast neinir sérstakir
ökumenn. Tal fjármálaráö-
herraum sparnaö erhjákátlegt,
þvi þessi rikisstjórn er hreint og
beint sóun, sem Alþýöufbkkur-
inn hefur sjálfur stofnaö til.
I viösjárþætti um daginn var
fjármálaráöherra i viötali og
nefndi auövitaö þá m.a.
sparnaö, þennan sem mér finnst
svo skringilegur. Þá minntist
hannlika á „fagráöuneytin” og
átti vlst viö önnur ráöuneyti en
sitt. Mér var þetta nýyröi og
kunni ekki sérlega viö viö þaö.
Þó veltist meira fyrir mér, hvaö
þaö var sem ráöherrann sagði,
þegar hann þagöi. Þaö er nú
reyndar ekki sérlega faglegt
allt, sem frá hans ráðuneyti hef-
ur komiö upp á siðkastiö, en þaö
er þaö bara ekki heldur t.d. frá
dómsmálaráöherra, svo ég ér
liklega á rangri leiö meö skil-
greiningu á þessu orö „fagráöu-
neyti”, en:
Fagráöuneytin spara „spes”
og spila á ellefumánaöaáriö.
Og ráöherra — hann les og les,
Ljúfsætar tölur, en skilur
ei fáriö.
16. janúar 1980.
Meirihluti Islendinga
vill fá vinstri stjóm
Alóþarfar alþingiskosningar
fóru fram I svartasta skamm-
degi. Samtaka foringjar ihalds
og krata ollu þeirri furöulegu
flónsku. Þó tókust kosningar
þannig, aö allir mega vel viö
una. Flestir sem vildu komust á
kjörstaö og enginnn flokkur
hlaut færri atkvæöi en hann
mátti vænta.
Sjálfstæðisflokkur stendur á
gömlum merg. Elsta merg alls
mergjar þjóöfélagsins: thaldi
og vanafestu. Hann hlaut nú 35
af hundraöi, eöa rúmlega þriöja
hvert greitt atkvæöi og þing-
mannatölu I samræmi viö þaö.
Ennþá er fylgi þess flokks of
mikiö, en hlýtur aö minnka á
komandi árum, ef aörir flokkar
haga sér eigi eins og alger flón.
Framsóknarflokkur stendur
einnig á gömlum og góöum
merg: Þúsund ára bændamenn-
ingu og hundraö ára heiöarlegri
samhjálp samvinnumanna.
Hann hlaut nú um 25 af hundr-
aöi, eöa hér um bil fjóröa hvert
atkvæöi, og alheimti fylgiö sem
fannst ekki i fyrravor. Hann
fullheimti einnig þingmanna-
fjölda frá 1974. Hins vegar vann
hann eiginlega engan kosninga-
sigur. En lfklega mun hann á
komandi árum mjatla fylgi af
ihaldinu, nema flokksforystan
bregöist honum.
f
Helgi
Hannesson

Alþýöubandalagiö stendur
ekki á gömlum merg. Þaö
stendur einkum á innfluttri hug-
sjón örbjarga byltingarlýös
undir ihaldsharöstjórn. Þaö hef-
ur þvi litla rótfestu hér á landi.
Þaö hlaut nú nær 20 af hundraöi,
eöa næstum fimmta hvert greitt
atkvæöi, sem má þykja furöu-
legt fylgi. Þaöá hér varla vaxt-
arskilyröi, nema Alþýöufbkkur
og Framsókn temji sér ómann-
leg fhaldsvinnubrögö.
Alþýöuflokkur óx hér upp af
erlendri jafnaöarhugsjón, sem
hér átti miklu fylgi aö fagna,
meöan örbirgö var algeng. Und-
ir fórystu góöra manna: Jóns
prentara Baldvinssonar, Olafs
ritstjóra Friörikssonar og ým-
issa annarra ágætra mannvina,
dafnaöi flokkurinn fljótt I kaup-
stööunum, ogfékk þá oft 16-20 af
hundraði, eöa 5.- 6. hvert gilt at-
kvæöi. Undir formennsku
ihaldskratanna Emils og Gylfa
Þorsteinssonar, hrapaöi fylgi
flokksins niöur i 9 af hundraöi,
eöa ellefta hvert greitt atkvæöi.
Þaö var mikiö vatn á myllu Al-
þýöubandalagsins og jafnframt t
stuöningur viö ihaldiö.
Núna hlaut flokkurinn 17 af
hundraöi eöa rúmlega sjötta
hvert gilt atkvæöi.Hann er nú
tæplega hálfur aö vexti, miöaö
viö Sjálfstæöisflokkinn. Hefur
þó sjaldan áöur slagaö svo hátt
upp 1 hann. Hörmulegt er þaö
auönuleysi Islenskra jafnaöar-
manna.
A öllum öörum Noröurlöndum
hafa jafnaðarmannaflokkar
lengi veriö fjölmennastir allra
stjórnmálaflokka, og fhalds-
flokkar þeirra landa eigi náö
þeim nema i buxnastreng. En
þar hefur forustan lika löngum
veriö stórum viröulegri, en hjá
Alþýöuflokknum hér á landi.
Alþýöuflokkur Islendinga
virðist nú Ieiddur af litilmögn-
um, tröllriönum af ihaldinu.
Þaö er ástæöa til aö óttast, aö
þeir litlu kjánar geti vUlst I op-
inn fhaldsfaöminn, allri alþýöu
til ófarnaöar.Sliks má vænta af
vesalingum, sem miöa flest viö
sina eiginsmásál. En þá misstu
þeir aöra fjóra þingmenn, þegar
næst veröur kosiö, og ættu eigi
annaö betra skiliö.
Þó má enn vona, aö þar i
flokki finnist margir menn, sem
eygja hærra markmið fyrir sig
og flokk sinn og foröi honum
fráþeim ósköpum.
Vinnufrið umfram allt
Þrátt fyrir skafbyl og
skammdegismyrkur, mátti
segja aö alþingiskosningar
heppnuöust heldur vel aö
þessu sinni. Um þaö bU tveir
þriöju alþingiskjósend höfn-
uöu ihaldsforsjá algerlega.
Flest þaö fólk og fjöldi
hinna, sem kusu ihald af
vondum vana, væntir þess,
aö þingflokkarnir myndi fljót-
lega sterka Vinstristjórn.
Samhenta stjórn og heiö-
arlega, sem þorir aö nota þau
ráö, sem duga, til þess aö afmá
veröbolguna og útrýma launa-
djöfnuöi, sem raunverulega er
aö rföa slig á þjóöfélagiö. Hún
veröur aö lækka þau laun, sem
eru oröin of há.
Þeirri stjórn mætti gefa gott
nafn. Kalla hana Þjóöheilla-
stjórn eöa Þjóöarbræöralagiö.
Og hróöur hennar yröi lengi
uppi.
Þrír fjórðu hlutar þjóöfélags-
ins krefjast þess, aö þingflokk-
arnir semji sátt og setji þjóöat-
heill ofar öllum erjum og
flokkadráttum, en troöi tuskum
uppi alla varga i þeim véum.
Þar á meðal ritstjóra Alþýöu-
blaösins.
Hér veröur varla vinnufriöur
ööruvisi en undir Vinstristjórn.
Helgi Hannesson.
Eins og lesendur hafa sjálf-
sagt oröið varir, viö lestur þess-
arar greinar, hefur birting
hennar dregist nokkuö. Er höf-
undur beöinn velviröingar á
þeim mistökum.