Tíminn - 18.03.1980, Blaðsíða 6

6
Þriðjudagur 18. mars 1980
(Jtgefandi Framsóknarfloltkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson, Jón Helgason og Jón Sigurðsson. Ritstjórnarfuil-
trúi: Oddur Ólafsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur G'slason.
Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmdastjórn og auglýsingar Siðu-
múla 15. Simi 86300. — Kvöldsimar blaðamanna: 86562, 86495.
Eftir kl. 20.00: 86387. Verð i iausasöiu kr. 230.- Áskriftargjald kr.
4.500 á mánuði. Blaðaprent.
V_____________________________________\ _________J
Erlent yfirlit
Youssef M. Ibrahim:
Saudi-Arabar reyna að
halda Bandarikjamönnum
í öruggri fjarlægð
Iðnaðinn
verður
að efla
Það viðfangsefni i Islenskum atvinnumálum
sem hlýtur að teljast mikilvægast og vænlegast til
þess að leggja grunn farsældar i framtiðinni er
framkvæmd eindreginnar iðnþróunar i landinu.
Enda þótt talsvert hafi verið unnið að þessum
málum á undan förnum árum þarf meira til að
koma. Aðstaða iðnaðarins hefur ekki verið jöfnuð
á við aðra atvinnuvegi. Möguleikar iðnaðarins til
að keppa á jafnréttisgrundvelli við innflutning
hafa ekki verið tryggðir til fulls. Aðstaða iðnaðar-
ins i lánastofnunum gefur honum ekki þau skil-
yrði, sem nauðsynleg eru.
Þegar rætt er um þróun iðnaðarins verða menn
að gera sér það ljóst sérstaklega, að iðnþróun er
ekki einvörðungu vöxtur og fjölgun stórfyrirtækja
i þéttbýlinu við Faxaflóann. Miklu fremur felur
framþróun iðnaðarins i sér mikla fjölbreytni og
dreifingu fyrirtækja, smárra sem meðalstórra,
um allt landið, hvarvetna þar sem á annað borð er
að finna arðvænleg skilyrði.
Og þegar talað er um arðvænleg skilyrði verða
menn að skilja að arður og hagnaður fyrirtækis er
ekki endilega hið sama og óheftur einkagróði
spekúlanta, heldur fyrst og fremst grundvöllur
þess að fyrirtæki geti lagt tU hliðar fyrir áföllum,
fyrir aukinni starfsemi, til að greiða mannsæm-
andi laun, veita betra starfsumhverfi og leggja fé
til sameiginlegra þarfa þjóðfélagsins.
Það liggur fyrir að iðnaður og þjónustustarfsemi
verða að eflast til að taka við fjölgun vinnandi
handa i landinu á komandi árum. Það liggur fyrir
að aukin framleiðni er skilyrði þess að lífskjör geti
batnað i landinu til frambúðar. Það liggur fyrir að
vaxandi fjölbreytni i atvinnulifinu yfirleitt er for-
senda þess að fslendingar hafi möguleika hver og
einn til að velja sér starfsvettvang sambærilega á
við það sem annars1 staðar þekkist.
Og menn eru einnig sammála um það að viðs
vegar um landið verði að renna nýjum stoðum
undir atvinnulifið til þess að tryggja byggðina.
Enda þótt vandi landbúnaðarins sé timabundinn,
fiskstofnar geti náð sér ef aðgát er höfð og þarfir
heimsins fyrir matvæli vaxi ár frá ári, þá breytir
það i sjálfu sér ekki þeirri staðreynd að stórefling
iðnaðarins og eðlileg framvinda þjónustustarf-
seminnar er skilyrði þess að 1 slendingar geti fagn-
að batnandi hag á komandi árum.
Iðnaður íslendinga er nú á viðkvæmu vaxtar-
stigi og þolir ekki áföll. Um þessar mundir herðir
mjög að ýmsum greinum iðnaðarins, og forráða-
menn þeirra hafa vakið athygli á vandamálunum.
Vitanlega er staða fyrirtækjanna misjöfn innbyrð-
is, enda starfa þau við ólik viðfangsefni, við mis-
munandi aðstæður og eru misvel rekin. Þrátt fyrir
það fer ekki á milli mála, að stjómvöld verða að
bregðast við til þess að treysta iðnaðinn i sessi og
efla hann að mun. JS
Vlsbendingarnar eru óljósar
en jafnvel innan um leyndar-
dóma utanrlkisþjónustu
Saudi-Arablu fer ekki á milli
mála aö sambúöin viö Banda-
rikin hefur fariö „kólnandi”, en
hún hefur verið meö eindæmum
góö um 50 ára skeiö.
Charles W. Duncan, ritari
orkumálaráöuneytis Bandarikj-
anna, kom siöastur nokkurra
háttsettra bandarlskra embætt-
ismanna i pflagrímsför til Riy-
adh og fór ekki varhluta af kuld-
anum. Jafnvel áöur en hann var
kominn til landsins var honum
gert þaö ljóst af hálfu stjórnar
Saudi-Arabíu, aö þess væri ósk-
aö aö hann léti ekki mikið á sér
bera. Aöstoöarmenn, sem hon-
um voru fengnir, gengu og
furöulangt til þess aö sjá um aö
svo yröi. Saudi-Arabar „lögöu
og til”, aö hann léti engar yfir-
lýsingar frá sér fara. Skýrt kom
fram, aö best færi á þvl að allar
yfirlýsingar kæmu frá
Saudi-Aröbum sjálfum. Yfir-
lýstur tilgangur farar Duncan
var aö „kynnast” skoöunum
Saudi-Araba. 1 raun var hann
kominn til aö biöja þá greiða.
Hann bar upp þá ósk, að
Saudi-Arabla seldi næga ollu
fyrir utan samninga til aö tappa
á ollubirgöageyma hersins I
salthellum Texas og Louisiana.
Svariö sem hann fékk var — nei.
Hann óskaöi þess einnig, aö
Saudi-Arabar héldu áfram aö
dæla upp 9,5 milljón tunna af
oliu á dag til þess aö hindra um-
frameftirspurn af olíu á mark-
aönum, sem leiöir stööugt til
veröhækkana. Svariö sem hann
fékk var — kannski.
Fyrir ári kom Zibigniew
Brzezinski, öryggismálaráö-
gjafi Carters, til Saudi-Arabíu
til aö leita stuönings viö Camp
David friöarsáttmálann.
Umleitunum hans var þá meö
öllu hafnaö. Fyrir nokkrum vik-
um kom Sol M. Linowitz,
Miö-Austurlandasérfræöingur
Carters, til Saudi-Arablu I þvl
skyni aö reyna aö telja
Saudi-Araba á aö veita aöstoö
og stuöning I viöræöum um
sjálfstjórn Palestínuaraba.
Hann hvarf aftur frá
Saudi-Arablu degi áöur en ráö
var fyrir gert og heföi hlotið
eftirtakanlega kaldar viötökur.
Spurningin er hvernig öryggi
Saudi-Arablu til langtlma verö-
ur best borgiö. I heföbundnu
bandalagi viö Bandarlkin eöa I
náinni samvinnu viö Araba-
heiminn og hina breiöari fylk-
ingu Islamskra rlkja? Partur af
svarinu virðist vera, aö hags-
munir og sjónarmiö
Saudi-Arablu og Bandarlkjanna
stangast I æ rlkari mæli á.
„Bandarlkjamenn gera
Saudi Aröbuni lifið leitt um
þessar mundir. Þeir biöja þá
um aö dæla upp ollu til útflutn-
ings langt umfram þarfir lands-
ins fyrir gjaldeyri”, sagöi einn
talsmaöur OPEC nýlega. „Þeir
biöja þá aö halda niöri veröi á
ollu til aö halda öörum
OPEC-rlkjum viö efniö. Þeir
biöja um herstöövar. Og um
stuöning viö Camp David sátt-
málann, sem er óaögengilegur
fyrir flesta Araba. Auðvitað
vilja Saudi-Arabar halda góöri
sambúö viö Bandarlkin, en
veröiö sem greiöa þarf fyrir þá
góöu sambúö er aö veröa æriö
mikiö”.
Þessi upimæli eru nokkuö ýkt.
Ein ástæöan fyrir þvl aö
Saudi-Arabar dæla upp meiri
ollu en þeir annars þurfa er sú,
aö þeir vilja vernda fjárfesting-
ar slnar á Vesturlöndum frá
þeirri ógnun sem stafar af
kreppuástandi. Enn telja þeir
hagsmuni slna fara saman meö
hagsmunum Vesturlanda, en þó
er ekki fyrir þaö aö synja aö á-
herslan á aöra hagsmuni and-
snúnari Vesturlöndum og
tengdari staösetningu landsins
menningarlega og landfræöi-
lega fer vaxandi.
Frá sjónarmiöi Saudi-Araba
hefur enginn einn atburöur ráö-
iö úrslitum, heldur hefur marg-
þætt atburöarrás flækt málin.
* Stuöningur Bandarlkjanna
viö Israel og þar af leiöandi viö
landnám þeirra á herteknum
svæöum veldur stööugt vaxandi
ugg og spennu meöal Palestlnu-
manna og gæti hvenær sem er
leitt til nýrra átaka Arabarikj-
anna viö Israel.
¥ Saudi-Arabar óttast aö þró-
un mála leiöi til skiptingar á-
hrifasvæöa stórveldanna um
Persaflóa.
* Efnahagssamvinna þróaöra
rlkja meö Bandarlkin I broddi
fylkingar viö Saudi-Araba og
nágrannaríkin viröist engu ætla
aö koma til leiöar né yfirleitt
vaxa upp úr umræðunni.
* Iranska byltingin, sem
nýtur samúöar Saudi-Arabíu,
hefur leitt til áróöursstrlös viö
Bandarikin. Þá hlýtur Islamska
vakningin yfirleitt aö hafa sin á-
hrif I Saudi-Arablu sem geymir
helgustu borgir tslams, Mekku
og Medinu.
Elnn sem komiö er állta
Saudi-Arabar þó aö þegar allt
komi til alls eigi þeir öryggis-
hagsmuna aö gæta þar sem
Bandarikin eru. En þvi aöeins
aö gert sé ráö fyrir sovéskri inn-
rás sem Saudi-Arabar jafn-
framt telja fremur óllklega.
Hins vegar óttast þeir ná-
grannarlki sitt, hiö marxlska
S-Yemen en telja aö best sé aö
verjast þeirri ógnun án stór-
veldaafskipta. Saudi-Arabar
telja aö viöleitni Bandarlkja-
manna til þess aö koma sér upp
fleiri herstöövum á svæöinu sé
best til þess fallín aö ýta undir
afskiptasemi Sovétmanna. „Viö
leitumst viö aö fá Sovétmenn til
aö yfirgefa S-Yemen og einnig
Afríku. Viö slikar aöstæður
teljum viö ekki aövlfandi
bandarlskt herliö hjálpa til”,
var nýlega haft eftir öryggis-
málafulltrúa I Saudi-Arablu. En
I einkaviöræöum viöurkenna
margir saudi-arablskir stjórn-
málamenn aö þeim sé nærvera
bandarisks herliðs mjög kær en
vilja þar hvergi eiga hlut aö
máli né yfirleitt styggja Sovét-
menn.
Af öllu saman leiöir aö
Saudi-Arabíu er mjög aö bæta
sambúö slna viö hiö marxlska
trak eftir margra ára kuldalega
sambúö á svæöinu. Sá ásetning-
ur Irak aö halda stórveldunum i
öruggri fjarlægö frá
Miö-Austurlöndum þykir
Saudi-Aröbum æ fýsilegri kost-
ur og viröast ekki setja fyrir sig
nána samvinnu Baghdadstjórn-
arinnar viö Sovétrikin I þeim
efnum. Þaö hefur einnig fært
Saudi-Araba og Iraki saman, aö
bæöi rlkin hafa slitiö vináttu-
bönd við Egyptaland síöan I
Camp David. Góö sambúö viö
trak ætti ennfremur aö auka ör-
yggi Saudi-Arablu gagnvart
hinu marxíska S-Yemen og
hjálpa til aö hindra sameiningu
S- og N-Yemen. Saudi-Aröbum
sýnist oröiö vænlegast aö halda
sambúö allra þessara rlkja I
innbyröis jafnvægi og án ihlut-
unar Bandarlkjanna eöa Sovét-
rikjanna I málefni þeirra.
Þar af leiöir aö Saudi-Arabía
viröist nú vera aö losa böndin
sem binda ríkiö viö Bandarlkin,
Tiu ára þróun, sem leitt hefur til
þess aö Saudi-Arabla er nú
mesti olíuútflytjandi heims og
vaxandi fjármagnsveldi viröist
og ýta undir þennan ásetning
Saudi-Araba. Þeim er ljóst, aö
olluvopniö er oröiö geigvænlegt
I höndum þeirra, og aö þeir hafa
þar sérstööu meöal Arabarlkja.
Nú vilja þeir hins vegar reyna
aö tryggja aö þeir veröi ekki
neyddir til aö beita þessu vopni
sjálfviljugir eöa ekki.
Eins og hikandi statisti er
Saudi-Arabla nú óvænt á leiö inn
á leiksviöiö i hlutverki aöalleik-
ara og reynir nú aö aölaga hlut-
verkiö aö persónuleika slnum og
hagsmunum. Þetta er krefjandi
viöfangsefni og þeim er aö
veröa ljóst, aö þeir geta ekki
lengur látiö hagsmuni Banda-
rlkjanna ráöa leikaraskipan i
Miö-Austurlandasjónleiknum
mikla.
Þýöing: Kjartan Jónasson