Tíminn - 10.06.1980, Side 7

Þribjudagur 10. júnl 1980.
7
Gamlabúð tekin 1 notk
un sem byggðasafn
Austur Skaftfellinga á Höfn f Homafirði
Gamlabúð. Til hægri má sjá bátinn Höfrung.
FRI — Föstudaginn 6. júni var
opnaö á Höfn i Hornafirði
bvggðasafn Austur-Skaftafells-
sýslu I húsinu Gömlubúð, sem
stendur skammt fyrir utan bæ-
inn. Húsið stóð áður við höfnina
I Höfn en var komið á núverandi
stað i ágúst 1977.
Upphaflega mun húsið hafa
verið reist á Papós 1865 en
þegar sá staður lagðist af sem
verslunarstaður skömmu fyrir
siðustu aldamót var húsið flutt
til Hafnar I Hornafirði og notað
þar sem verslun og siðar
geymsla fram á sjötta
áratuginn.
Friðjón Guðröðarson sýslu-
maður í Austur-Skaftafellssýslu
flutti ávarp við opnun byggða-
safnsins, en hann er formaður
byggðasafnsnefndar. I máli
hans kom m.a. fram að sýslu-
sjóður hefur frá árinu 1974 lagt
fram til byggðasafnsins upphæð
sem nemur um 50 millj. kr., en
opinberir sjóðir hafa lagt fram
4.5 millj. kr., Húsfriðunarsjóður
3. millj. og Þjóðhátiðarsjóður
1.5 millj. kr. Gamlabúð var
áður i eigu KASK en 1964 ákvað
KASK að gefa byggðasafninu
húsið og yrði það eign Austur-
Skaftafellssýslu með þeim
skilyrðum að það yrði flutt af
hafnarsvæðinu og notað sem að-
setur byggðasafns sýslunnar, en
formlega var gengið frá þessu
1974.
Á þessu timabili hefur mikið
og gott starf verið unnið að
stofnun muna og öörum málefn
um byggðasafnsins, en munir á
safninu munu nú vera um
2200—2400 talsins.
Friðjón Guðröðarson veitir þeim sem lið hafa lagt vift uppbyggingu
byggðasafnsins vifturkenningu.
Frá opnunarathöfninni. Á miðri mynd má sjá Þór Magnússon
þjóðminjavörð en hann flutti ávarp viðþetta tækifæri.
— Ég hef sannfærst um það
s.l. tvö ár að hús þetta er mikið
og gott mannvirki, vandað að
allri gerð, og mun þjóna miklu
hlutverki hér i sýslu, jafnt til
ánægju og fróðleiks, sagði
Friðjón. — Húsiðá m.a. að vera
kennslustaður skólanna og
fundahús fyrir starfsemi sýslu-
félagsins sem er mikil og fer
vaxandi. Ég legg áherslu á það
að starfsemi og líf i húsinu er
forsenda fyrir uppbyggingu
þess. Söfn þurfa ekki að vera
dauð og aðeins fyrir túrista. Ég
heiti á sýslubúa, að nota húsið,
njóta þess og sannfærast i
leiðinni um að sennilega sé
þetta ódýrasta mannvirki hér i
sýslu — miðaö við gæði þess I
ýmsum myndum, sagði Friðjón.
Auk Friðjóns tóku til máls við
opnunarathöfnina þeir óskar
Helgason oddviti Hafnarhrepps,
Þór Magnússon þjóðminja-
vöröur, Guömundur Þorsteins-
son frá Lundi og Stefán örn
Stefánsson arkitekt, sem
umsjón hafði með endurreisn
hússins og skipulagöi á lóð þess.
Þór Magnússon þjóðminja-
vörður notaði tækifærið til aö
óska Austur-Skaftfellingum til
hamingju með þennan áfanga
og hann kvaöst sannfæröur um
að safnið mundi verða komandi
kynslóðum fróðleikur og
ánægja, en Þór átti stóran þátt i
þvi að þetta safn komst á lagg-
irnar.
Guðmundur frá Lundi sagði I
ávarpi sinu að menn eins og
hann væru að verða hálfgerð
nátttröll i kerfinu, þar sem
menn vilja núna meira vinna
með vélum en höndum, en
Guðmundur hefur unnið
ómetanlegt starf fyrir safnið við
að gera við og gæta gamla muni
þess sem illa voru á sig komnir.
— Ég er fyrst og fremst
feginn þvi að þessum áfanga er
lokið, sagöi Friðjón Guöröðar-
son sýslumaður I stuttu spjalli
viö Timann eftir að hann haföi
Myndir og texti:
Friörik Indriöason
formlega opnað safnið. — Munir
safnsins eru nú fyrst komnir af
þeim vergangi sem þeir hafa
veriðá á undanförnum árum, en
vegna staðhátta hér og oft sér-
kennilegra atvinnuhátta þá er
margt merkra muna að finna i
safninu. Hér lifðu og störfuðu
margir hagleiksmenn áöur fyrr
sem vegna einangrunar sýsl-
unnar þurftu að bjargast sem
mest af eigin rammleik, en
heimasmiðuð verkfæri þeirra
og bátar hafa til að bera sér-
stakan stil.
— Byggðasafnið hefur tekið
obbann af fjármagni sýslusjóðs
á siðustu tveim árum en nú
getum við farið að sinna öðrum
ekki siður brýnum verkefnum,
svo sem elli- og hjúkrunar-
heimili sem þarf að stækka og
bæta, sagði Friðjón.
Safnvörður byggðasafnsins er
GIsli Arason, en hann fór með
blaðamenn i skoðunarferð um
safnið. Of langt mál yrði að telja
upp alla þá muni sem athyglis-
verðir eru I safninu en nefna má
22 útskorna spæni sem Sigur-'
björg Jónsdóttir, Hoffelli, gaf
safninu, lýsismaga úr selmög-
um, nautajárn, en þau voru sett
á þarfanaut ef flytja þurfti þau
yfir Is á vetrum, og bátinn
Höfrung sem stendur fyrir utan
safnið, en hann var notaður sem
uppskipunarbátur i öræfum,
smiðaður af Erlendi Einarssyni
á árunum 1920—30. Hann var I
notkun til 1950. 1 kjallara
hússins eru tveir aðrir bátar,
Dvergur og sandabáturinn
Báran, auk þess em þar má
finna ma. túrbinu, sem Helgi á
Fagurhólsmýri smiöaði, og
fyrstu vélina sem kom I sýsluna.
1 veislu sem haldin var um
kvöldið á Hótel Höfn voru marg-
ar snjallar ræður fluttar undir
borðum. Meðal þeirra sem tóku
til máls voru Þórður Tómasson
safnvörður á Skógum, en hann
hefur unniö mikið og gott starf
við safnið. Sem dæmi um það
starf má nefna að 3.—16. júni
1971 fór hann um sýsluna og
safnaði 643 munum. Þorsteinn
Þorsteinsson fjallaði um nýút-
komið hefti af Skaftfeliingi og
greindi frá efni hans og Þór
Magnússon ávarpaöi gesti.
Hann sagði m.a. um byggða-
safnið og uppbyggingu þess aö
„Þegar frá liður er ekki spurt
hve lengi var verið að yrkja
kvæðið, heldur hve vel var ort”.
Fjöldi annarra gesta tók tii
máls, en I veislunni voru afhent
viöurkenningarskjöl til 32
manna og kvenna sem stuölað
hafa að framgangi byggða-
safnsins.
Friðjón Guðröðarson sýslu-
maður fiytur ávarp sitt.
Gestir skoða safnið
Skaftfelling-
ur kominn út
Út er kominn 2. árangur rits-
ins Skaftfellingur, þættir úr
Austur-Skaftafellssýslu. Meðal
efnis I ritinu eru ljóð eftir
Laufeyju Sigursveinsdóttur frá
Vik, grein um umhverfis- og
náttúruverndarmál eftir
Friðjón Guðröðarson, Höfn, Frá
Papósi til Hafnar i Hornafirði
eftir Einar Braga, Skaftfell-
ingafélagið i Reykjavik 40 ára
eftir Hauk Þorleifsson frá Hól-
um, Skessan i Skaftafelli eftir
Þorstein Guömundsson frá
Reynivöllum, Búnaðarfélag
Mýrahrepps 70 ára eftir Ellas
Jónsson frá Ruðabergi, Hjá
Austur-Skaftfellingum eftir
Þórð Tómasson, Skógum,
Upphaf Papósverslunar eftir
Sigurð Björnsson, Kviskerjum,
Jón Eiríksson I Volaseli eftir
Kristbjörgu Guðmundsdóttur,
Höfn, Skaftafellsfjara og nytjar
af henni eftir Ragnar Stefáns-
son Skaftafelli. Veldi guðs á
engin takmörk eftir Torfa
Þorsteinsson, H.aga,
kaupfélagsstofnun 1920 grund-
völluö á félagshugsjón eftir
Friðjón Guðröðarson, Höfn,
Slminn kemur i Austur-Skafta-
fellssýslu eftir Gisla Björnsson,
Höfn, og síðan eru annálar
hreppa.
Ritstjóri og ábyrgöarmaður
er Friöjón Guðrööarson.
SKAFTFELLINGUR
I>iTUjr úr A«stúr-Sk4ftáíélíssvslu
Sveinn Snorri Höskuldsson:
Stutt athugasemd
Nýlega las ég ævifrásögn
gamals vinar mins, Hannesar
Pálssonar frá Undirfelli,
Vopnaskipti og vinakynni, sem
Andrés Kristjánsson rithöfund-
ur hefur skráð.
Bókin var mér til ánægju, þó
að hana lýti meinlegar prent-
villur, eins og sú, að miðkona
Hannesar, Katrin Þorsteins-
dóttir, er I myndatexta nefnd
Hannesdóttir.
Ein er sú missögn I þessari
bók, sem ég vildi samt mega
leiörétta.
A aftari kápusiðu bókarinnar
segir svo, væntanlega i auglýs-
ingaskyni:
„Hann (þ.e. Hannes) var einn
af höfuðköppum hinnar orð-
frægu Guðlaugsstaðaættar, sem
ónefndur húnvetningur sendi
eitt sinn þetta visuskeyti, sem
Hannes kunni vel að meta:
Með óstöövandi orðadyn
öslar á hundavaði
þetta djöfuis kjaftakyn
kennt við Guðlaugsstaði.”
Þessi visa er tilfærð eins á 71.
bls. bókarinnar, og segir þar um
tilefni hennar:
„Það hefur vist löngum verið
haft á orði, að Guðlaugsstaða-
ættin hefði munninn fyrir neðan
nefið og væri nokkuð orðská.
Það er llklega ekki alveg út I
hött, og ég hef vafalaust fengið
minn skerf af þeirri ættarfylgju,
og á mina sneið i þeirri visu,
sem komst á kreik i sveitinni
einhvern tima eftir að við bræð-
ur vorum orðnir kjaftfærir.
Ekki veit ég,hver höfundurinn
er.enda eru slikir sveitarkveðl-
ingar jafngóðir eða betri ófeðr-
aðir. Visan komst aðeins á flot
eöa flug eins og háttur er slikra
visna, og menn skemmtu sér við
hana. Mér hefur ætið þótt gam-
an að þessari visu, og ég veit, að
hún var og er i mesta uppáhaldi
hjá Guðlaugsstaðafólki. Visan
er llka húnvetnsk i besta lagi”.
Siðan er bætt við:
„Visan mun stundum hafa
verið á ferli með öftru orðalagi á
fyrstu hendingunni.”
Hér er málum blandað. Þessi
visa er eftir föður minn,
Höskuld Einarsson, sem lengi
bjó I Vatnshorni i Skorradal.
Hann var fæddur I Suður-Þing-
eyjarsýslu og þaðan ættaður i
marga liðu á báða vegu. Visan
er ekki aðeins rangfeðruð,
heldur og rangfærð. Rétt er hún
svona:
Óstöðvandi orðadyn
öslar á hundavaði
þetta fræga kjaftakyn
kennt við Guðlaugsstaði.
Visan er ekki ýkjagömul.
Faðir minn kastaði henni fram,
að hann minnir, einhvern tlma
skömmu eftir 1950. Þetta er ein
margra visna, er fóru milli hans
og Sigurðar Jónssonar frá Brún,
en Sigurður var náfrændi Guð-
laugsstaðabræðra.
Tilefni visunnar má að sinni
liggja á milli hluta.