Tíminn - 01.10.1980, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 1. oktöber 1980.
7
sök
ins. Það skal samkvæmt þvi
ekki láta börnin alast upp innan
um fullorðiö fólk. Hver móðir
skal svo fljótt sem unnt er henda
afkvæminu inn á dagvistunar-
stofnun og storma út á hinn al-
menna vinnumarkað. Heima-
vinnandi kona er litán hornauga.
Siðan tekur skólinn við uppeld-
inu, með sfna oft misvitru
uppalendur. Foreldrar og börn
sjástþá aðeins ákvöldum og um
helgar, það er aö segja ef
foreldrarnir eru ekki úti á lifinu
um helgar. Þvi hvaða fólk er
það sem fyllir alla bari og
stendur i biðröðum viö öldurhús
höfuöborgarinnar allar helgar?
Ekki eru það unglingarnir, þvi
þeir eru útlægir af skemmti-
stööunum til fulloröinsára.
Foreldrarnir vilja djamma þar
óáreittir. Inngöngualdur á
veitingahús er fáránlegur. Hér
er þvi upp skoriö eins og til var
sáð.
Engin
vorkunn
Unga fólkið segir sig vanta
húsnæði til að drekka siti
brennivin, eins og pabbi og
mamma og hitt fulloröna fólkið
fái að gera. En til þes þarf bara
lagabreytingu, svo hægt sé að
rýja það inn að skyrtunni á
opinberri vinstúku.
Var einhver aö tala um aura-
leysi? Nei, skólafólk vort viröist
ekki skorta fé nú, þótt siöar i
haust sé i vændum hinn árlegi
betli- og kröfugerðarsirkus
skólafólks á hendur mennta-
málaráðherra, þar sem að
vanda verður krafist meiri pen-
inga þeim til handa úr höndum
okkar sem verömætanna öflum,
til aö spreða I vetur.
En hver er sá réttur sem að
baki liggur? Nánast enginn.
Nám á ekki að vera neinn alls-
herjar lúxus á rikisframfæri.
Kerfið á aö gefa þessu fólki svig
rúm til þess að afla sér brauös
fyrir námi. Þvi er engin vork-
unn. Skrilsæöi um nætur og
skemmdarverk á eignum blá-
saklauss fólks veitir ungu fólki
engan kröfurétt, þvert á móti.
Hvaö skyldu margir úr hópi
hinna galvösku skemmdar-
varga haustnóttanna, standa
Ég
I Dagblaöinu birtist fyrir
skömmu grein eftir Ingu Huld
Hákonardóttur um hið svo-
kallaða unglingavandamál
Reykvikinga, þar sem hún
sagðist sjálf bera ábyrgð á
þrem unglingum á aldrinum 14-
22 ára. Mikið þroskast börnin
seint i hennar heimabyggð. 22
ára manneskja er talin fullorðin
útiá landsbyggðinni þar sem ég
þekki til. Enda hæpið að fölk
sem er á 23. aldursári og ekki
hefur fullorðnast, geri það úr
þvi.
Sú vitlausa almenna venja, aö
flokka fólk í börn til 12 ára
aldurs, unglinga þar frá til hátt i
þrltugsaldur og siöan fullorðið
fólk og slðar gamalmenni, á ein-
hverju vissu aldursári, speglast
hér vel. Með þessu eru sköpuð
þessi svokölluöu aldurshópa-
vandamál. Þau eru heimatilbú-
in af bóklærðum sérfræðingum
okkar furðulega menntakerfis,
þar sem hinir langskólagengnu
segja við lýðinn: „Viö einir vit-
um”. og veifa skrautlegum
prófgráðum útbúnum af sér llk-
um sálufélögum. Þetta er þvl
atvinnuspursmál þessa hóps að
sáldra þeirri speki yfir lýöinn,
hvernig ala skal upp börn I anda
hópsálar og hinnar sigildu
meðalmennsku eins og nú gild-
ir.
En menntun og skólaganga er
núekki það sama. Þaö ættu þeir
að festa sér i minni, sem á
hverju ári standa fyrir þeirri
andlegu hópnauðgun islenskrar
skólaæsku, sem framin er i
formi allt of langrar skólasetu,
oft stórfurðulegs námsefnis og
fáránlegra stundaskráa ásamt
itroðslum með ýmsu móti, sem
oftast er til litils gagns annars
en að vekja námsleiða. Það aö
gera einfalda hluti sem
flóknasta, svo sem nú tiðkast, er
stór hluti af atvinnu margra I
uppfræðslumaskinu vorri I dag.
Takmarkiö virðist vera aö slita
unga fólkiö endanlega úr tengsl-
um við atvinnullfið fram á
fimmtugsaldurinn, en kenna
störfin af blöðum I rikisstofnun
sem nefnd er „skóli” og gera
þetta fólk þannig aö hálfgerðum
utangarösmönnum I Islensku
atvinnullfi meöan innrætingar-
timabil kerfisins stendur yfir.
íýsi
Heynslan
ólygnust
Þegar þetta sama fólk stend-
ur svo allt i' einu utan skóladyra
andspænis ísköldum raunveru-
leika tilverunnar, á fslenskum
vinnumarkaöi, kemur berlega I
ljós að verkþjálfun og þekkingu
á raunveruleikanum er stórlega
ábótavant. Mennfinna sig ekki I
starfi. Afleiðingin er oft brott-
hlaup til ýmissa vlmugjafa og
gleðskapar sem slðan leiða til
upplausnar heimila. Það er
mörgum ofraun að axla svo
snöggfengna ábyrgð.
Unga fólkiö þarf að fá að
vinna við hliö hinna eldri, og
læra þannig að vinna að brátt
standi það þeim jafnfætis eða
framar. Það á að erfa landiö og
þarf þvi' snemma að ná tökum á
arfleifðinni. Og reynslan er
ólygnust.
Allt það jafnréttiskjaftæöi
sem yfir okkur hefur dunið á
liðnum árum — okkur til
ómælds tjóns — á stóran þátt I
þessari einangrun unga fólks-
undir kröfuspjöldum I vetur og
heimta meiri lifeyri frá okkur
hinum? Krafan um fleiri og
stærri pisserí er rétt. En hún
réttlætir ekki slik úrkynjun-
areinkenni á gjörvilegri æsku
Reykjavikur.
Of langt frá
veruleikanum
Ég lýsi sök á hendur stjórn-
endum núverandi uppeldis-
hátta. Þetta er vonlaust svona.
Þjóð, sem býr við þá innrætingu
aö atvinnurekendur séu þjófar
og illmenni, landbúnaöur og
sjávarútvegur séu atvinnuvegir
annars flokks fólks og er hætt að
þola lykt af fiski, sjálfri lifs-
gæðaundirstöðunni, er komiö
fulllangt frá raunveruleikanum.
Allt jafnréttisblaörið er að-
eins til ills, með sliku hugarfari
að það nær aöeins til hlýlegri og
svonefndra finni starfa I kerf-
inu. Ekki slást þessar valkyrj-
ur við okkur um störf á sjónum
eöa i' skitmokstri og þrældóms-
vinnu. Var ekki lalað um fullt
jafnrétti kynjanna á öllum
starfssviöum? Þaö var vlst lög-
boðið að fólk a'.neitaði kyngrein-
ingu fræðingarlæknis við um-
sóknir um störf. Fáránlegt en
satt
Og að lokum: Er ekki annars
kominn timi tU að karlkyn þessa
lands taki höndum saman og
verji rétt sinn af hörku og reyni
aðráða málum tilbetri vegar en
nú er? Já, þvi ekki karlréttinda-
samtök, þvi það á að .vera fullt
jafnrétti, eöa hvaö?
Lager er orðinn eins og
tímasprengj a
— sem allir forðast að hafa
i fórum sinum
Hérna um árið skaut upp koll-
inum fyrirbrigði sem kallaðist
keöjubréf. Þar voru peningar
notaðir sem agn til að menn
slitu ekki keðjuna og sendu
bréfin áfram. Þetta var að sjálf-
sögðu ólöglegt, að sögn yfir-
valda. Margir myndu tapa og
þetta væri bara fjárplógsstarf-
semi. Þetta viðgekkst samt
nokkurn tlma, en var um siðir
stöövað af þessum sömu yfir-
völdum. Þá höfðu þessi bréf náð
verulegri útbreiðslu, þannig að
margir einstaklingar sátu uppi
með mikið tap, þvi þeir voru of
seinir aö selja bréf sin. Þetta
rifjast stundum upp fyrir mér,
þegar ég heyri hljóma I rikisút-
varpinu auglýsingar frá versl-
unum um vörur á „gamla verð-
inu”. Munurinn á þeim sem sátu
uppi með bréfin sin og okkur
sem er gert að selja vörur á
gamla verðinu, (en þá er átt við
undir markaðsverði), er sára
litill. Þeir keyptu of seint, við of
mikið. Þvi er okkur i raun refs-
að með tapi fyrir að selja ekki á
réttum tima.
Er þessi löggjöf sett
til að hún sé brotin?
Við sem erum siðasti hlekkur-
inn I framleiðslukeðjunni búum
við þá ranglátu löggjöf, að mega
ekki ávaxta okkar sparifé á
raunhæfan hátt. Okkur er gert
skylt að horfa upp á að það rýrni
viðhvert gengissigið (gengisað-
lögunina, gengisfellinguna) af
öðru, jafnvel tvisvar á dag.
Verðbólgan rænir nefnilega
kaupmanninn alveg eins og
sparifjáreigandann, en kaup-
maðurinn getur þó ekki dregiö
úr skaðanum með þvi að geyma
lagerinn á vaxtaaukareikningi.
Fyrir mánuði keypti ég 100
pör af skóm á 20.000,- kr. parið,
samtals 2.000.000,- kr. Ég á von
á annarri sendingu eftir tvo
mánuöi, önnur 100 pör, hún
verður að sjálfsögðu dýrari, það
vita allir. Segjum sem svo, aö
ég eigi þá eftir 10 pör af fyrri
sendingunni öll númer 44. Þá á
ég að selja skóna númer 38 til 43
á 22.000,-. eöa 10% dýrari en
þessi 10 pör, sem ég á eftir, þau
á ég að selja á gamla verðinu.
Hækkunin er vegna þess, að is-
lenska krónan er á markaðs-
verði (gengissig). Samkvæmt
löggjöfinni má ég ekki selja
mina vöru á markaðsverði. Það
er bannað að hækka gamlar
vörubirgðir. Er þessi löggjöf
sett til að hún sé brotin?
Verslanir sem flytja inn sinar
vörur milliliðalaust, hljóta að
Sveinn Grétar
Jónsson:
kappkosta að fá sendingar sem
örast og þar af leiöandi minna i
hvert sinn svo ekki sé verið að
selja undir raunvirði. Þetta er
eitt af þeim atriðum sem veldur
þvi sem kallað er „óeðlilega
hátt vöruverð”, þvi ef keypt er
undir einhverju ákveönu marki
frá framleiðanda fæst ekki sá
afsláttur sem gefinn er ef
magnið er meira. Allir gera sér
ljóst, að þaö er mun hagkvæm-
ara að flytja meira magn en
minna meö flutningsaöilum til
dæmis vegna lágmarksgjalda.
Ef leyft væri að veröleggja vör-
una eftir markaðsverði hverju
sinni, má öruggt telja að keypt-
ar yrðu færri og stærri, frekar
en minni og fleiri sendingar, til
landsins. 1 framhaldi af þvi
kæmi lækkað vöruverö, — öllum
til hagsbóta.
Við, sem störfum að verslun
sækjumst ávallt eftir þvi að geta
haft á boðstólum þá vöru er viö-
skiptavininn vanhagar um
hverju sinni. Það er okkar hag-
ur. En við verðum að fá að sitja
við sama borð og aðrir við verö-
lagningu. Hefur þú heyrt um
iðnaðarmann, sem selur sina
vinnu eftir gamla taxtanum,
bflstjóra, sem keyrir á gamla
ökugjaldinu, ibúðareiganda,
sem selur eign sama verði og
hann keypti hana, löngu áður,
eða þá launþega, sem tekur
lægri laun en umsamið er? —
Ekki ég.
Skattgreiðandi i
búðarleik
Það sem I skólabókardæminu
er kallaö „gróði kaupmanns-
ins” er nefnilega ekkert annað
en launin hans. Þegar innkaups-
verð hefur veriö dregiö frá út-
söluveröi, á eftir að greiða sölu-
skatt, húsaleigu, rafmagn, hita,
sima, laun, skatta, umbúðir,
svo eitthvað sé nefnt. Það sem
þá er eftir eru laun kaupmanns-
ins, en vegna stööugs gengis-
sigs, þarf aö nota þau sem við-
bót viö áðurnefnt innkaupsverð,
til aö kaupa inn nýjar vöru-
birgðir. Ef viö svo stöndum
okkur ekki nógu vel og getum
ekki sýnt fram á nógan lifeyri i
skattskýrslunni hleypur skatt-
urinn til og hækkar hann (i orði
en ekki á boröi), svo hann fái
rétt verð miðað við aðra. Þar
má hafa markaösverð. Já, það
er munur að vera rlkið, en ekki
bara skattgreiöandi I búðarleik.
Framhald á bls. 23