Tíminn - 28.11.1980, Page 6

6
Föstudagur 28. nóvember 1980.
1:9 <$>
PMHM
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri:
Steingrímur Gíslason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdótt-
ir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson. —Ritstjórar: Þórar-
inn Þórarinsson, Jón Helgason, Jón Sigurðsson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur V. Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrimsson.
Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghildur
Stefánsdóttir, Elísabet Jökulsdóttir, Friörik Indriöason, Frfða
Björnsdóttir (Heimilis-Timinn), Heiður Helgadóttir, Jónas Guö-
mundsson, Jónas Guömundsson (Alþing), Kristfn Leifsdóttir,
Ragnar örn Pétursson (iþróttir). Ljósmyndir: Guðjón Einars-
son, Guðjón Róbert Ágústsson. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, Maria
Anna Þorsteinsdóttir. — Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Síðumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300. Auglýsingasimi: 18300.
Kvöldsimar: 86387,86392. — Verð í lausasölu : kr. 280. Askriftar-
gjald á mánuði: kr. 5500.— Prentun: Blaðaprent hf.
Því var sleppt
Varla liður nú svo dagur að ekki berist nýjar
fréttir af átökum frjálsra verkalýðsfélaga og
stjórnarvalda i Póllandi. Eins og við mátti búast
heldur reiptogið áfram þar i landi milli yfirstjórn-
ar kommúnista og þeirrar alþýðuhreyfingar sem
risin er i landinu og vefengir ,,alræði öreiganna”
með afdráttarlausari hætti en lengi hefur gerst.
Og það er ástæðulaus bjartsýni að gera ráð fyrir
þvi að þessari togstreitu linni enn um sinn. Úthald
stjórnarvaldanna og sá stuðningur sem þau finna
að baki sér frá nágrannarikjunum er meiri en svo
að þau láti undan réttmætum kröfum fólksins fyrr
en þá i fulla hnefana. Eins og margir gerðu ráð
fyrir hafa þau treyst á að smátt og smátt drægi úr
styrk og ákafa alþýðuhreyfingarinnar, eftir að
komið hefði verið til móts við grundvallarkröfur.
Stjórnarvöldin hafa þannig verið að biða færis
til að draga eitthvað aftur til sin, en afl hreyfingar-
innar hefur engan veginn þorrið svo að tækifæri
gæfist til að eyða árangrinum — enn sem komið er.
Það er auðvitað ekki vafamál að stjórnarvöldin
biða og munu nýta sér fyrsta tækifæri sem býðst,
og eru sliks dæmin fyrr og siðar úr sögu kommún-
ismans, en þrýstingurinn frá öðrum rikisstjórnum
austurþarvex með hverri vikunni sem líður, enda
telja þau kröfum fólksins einnig stefnt gegn sér
svo sem eðlilegt er.
Það væri glannaleg bjartsýni að halda þvi fram
að pólska þjóðin hefði sigrað i þvi þjóðfrelsisstriði
sem háð er um þessar mundir. Yfirvöldunum ligg-
ur ekki svo mjög á að bregðast til varnar, en meira
er i húfi en svo að þau gefist upp með öllu og þvi
siður munu sovésk stjórnvöld sitja hjá aðgerða-
laus ef þeim þykir horfa i ,,enn meira óefni” en
þegar er orðið.
Með visan til þeirrar reynslu sem varð hlutskipti
Tékka er enn allt of snemmt að óska Pólverjum til
hamingju eða telja að Rússar séu hættir tyftunar-
aðgerðum i Austur-Evrópu.
Nú er það ljóst að atburðirnir i Póllandi hafa
vakið ákaflega mikla athygli um viða veröld. Ef
marka má blaðaskrif hafa sósialistar viða um lönd
fylgst með framvindunni i Póllandi og margir
hverjir af miklum áhuga. En varla verður sagt að
þetta eigi við islenska sósialista ef dæma skal eftir
stjórnmálaályktun landsfundar Alþýðubandalags-
ins sem haldinn var fyrir nokkru. Lengsti og ýtar-
legasti kafli ályktunarinnar fjallar um eitthvað
sem kallast „sjálfstæðismál” og „friðarmál” á
tungu islenskra sósialista, og eftir þvi sem sagt
hefur verið frá landsfundinum hélt Ólafur Ragnar
Grimsson mikla framsöguræðu um þessi efni yfir
fulltrúum á fundinum.
í þessari ályktun vantar ekki venjulegar
skammir um heimsvaldasinna, og þá auðvitað
Bandarikjamenn. En þar er ekki minnst á Pól-
land, stöðu mannréttinda i heiminum, hvað þá Af-
ganistan. Slikt fellur sennilega ekki að „alþjóða-
hyggju öreiganna” i Alþýðubandalaginu.
JS
7f/y Balvanoi.
ialerno'
■ ■ l ■■ |
liiwa

9mmim
ÍOOkm
franhrkí
- HAver
iliANON
ALdÉRlET
Lieyew
Þórarinn Þórarinsson:
Erlent yfirlit
Afríka og Evrópa
að færast saman
Það var orsök jarðskjálftanna á ítalíu
JARÐSKJÁLFTARNIR
miklu á Suður-ttaliu á sunnu-
dagskvöldiö var þykja styöja þá
kenningu jaröfræöingsins Al-
freds Wegener, aö Evrópa og
Afríka séu aö færast saman,
sem svarar 1-5 sentimetrum ár-
lega.
Þessi samþjöppun viröist ger-
ast á belti, sem liggur frá
Marokkó um Alsir og Túnis,
þaöan yfir Sikiley til ttaliu, upp
alla ttaliu aö Alpafjöllum, en
þaöan noröan Adriahafs um
Júgóslaviu til Grikklands.
Áþessu belti hafa oröið mikiir
jaröskjálftar á þessari öld. Þaö
má til áréttingar nefna staöi
eins og Agadir i Marokkó, El-
Asnam i Alsir, Messina á Sikii-
ey, Friula á Noröur-ttaliu og
Skopje i Júgóslaviu.
Samkvæmt kenningum
Wegener er jörðin samansett af
eins konar plötum, ef oröa
mætti það þannig. Afrikuplatan
sækirtil noröurs og ýtir sér und-
ir Evrópuplötuna alla leiö til
Alpafjalla og veldur þannig
hækkun þeirra. Ekki er hraöinn
talinn meiri en 1 - 5 sentimetr-
ar á ári. Viö þetta skriö mynd-
ast þrýstingur, sem veldur jarö-
skjálftum.
Svipað fyrirbæri á sér staö
austan Miöjaröarhafs. bar sæk-
irplatan, sem Li'banon hvilir á,
til noröurs og ýtir þeirri tyrk-
nesku til vesturs. Þaö er orsök
jarðskjálftanna þar.
ENN ER ekki endanlega ljóst,
hversu mikiö manntjón hefur
hlotizt af jaröskjálftunum á
sunnudagskvöld. Þegar hefur
talan 5000 veriö nefnd. Jarð-
skjálftamir ollu miklu tjóni á
óvenjulega stóru svæöi, þar sem
eru mörg þorp og smábæir.
Auk þess náöu þeir til borg-
anna Napóli og Salerno, en urðu
ekki sterkastir þar. Þó hrundu
hús i Napóli, sem áttu að vera
vönduö, m.a. niu hæöa sam-
býlishús og fórust þar átta fjöl-
skyldur.
Það var lengi vel ekki ljóst,
hversu mikiö manntjóniö var og
er raunar ekki enn. Astæöan er
sú, aö björgunarstarfiö hefur
gengiö seint og veriö illa skipu-
lagt.
Taliö er, að það geti oröið
rikisstjórninni aö falli, en
innanri'kisráðherrann hefur
þegar sagt af sér. Þaö er ekki
nýtt, aö jarðskjálftar á ttaliu
hafi pólitiskar afleiöingar sök-
um sleifarlags hjá stjórnarvöld-
um.
Tiltölulega mest og eftir-
minnilegast varð tjóniö i smá-
bænum Balvano. Þar stóð yfir
Uppdráttur, sem sýnir jarðskjálftasvæöiö, en jaröskjálftarnir uröu
mestir í Campania og Basilicate.
messugerö, þegar skjálftarnir
uröu mestir, og hrundi mestöll
kirkjan, nema turninn. A.m.k.
sjötiu manns, aðallega konur og
börn, fórust i kirkjunni.
Þessir jaröskjálftar eru taldir
aörir hinir mestu, sem oröiö
hafa á Italiu á þessari öld.
Þeirra varö vart um mestalla
Evrópu, m.a. i Sviþjóö.
Mestu jaröskjálftar á ttaliu á
þessari öld urðu 1908, þegar
borgin Messina á Sikiley fór i
rúst.
Ólýsanlegt hörmungarástand
rikir nú á jarðskjálftasvæðinu,
sem nær aö mestu til héraðanna
Campania og Basilicate (sjá
meöfylgjandi landabréf). Tugir
þúsunda manna hafa slasazt
meira og minna. Fjöldi þorpa er
aö mestu leyti I rúst. Vafasamt
er aö þau byggist öll áftur.
Fréttamenn, sem hafa ferðazt
um þetta svæöi, segja aö viöa sé
þar aö sjá merki fyrri jarö-
skjálfta. Þorp, sem hafa hrunið
áöur fyrr, hafa ekki verið byggö
upp aftur. Eftir standa þvi
rústirnar einar.
Mikill ótti rikir enn á jarö-
skjálftasvæðinu. Napóli er sögð
óþekkjanleg borg. Allt léttlyndi
er horfiö, umferö er lítil á göt-
um, og fólk reynir aö halda sig
sem mest á þeim stöðum, sem
taldir eru öruggastir.
MESTU jarðskjálftar allra
tima eru taldir jaröskjálftarnir i
Shenzi iKina 1556. Gizkað hefur
veriö á, að þá hafi farizt rúm-
lega 800 þúsund manns. Mestu
jaröskjálftar á þessari öld, eru
taldir þessir:
Kansu i Kina 1920. Manntjón
180 þúsund.
Tókýó I Japan 1923. Manntjón
143 þúsund.
Messina á Sikiley 1908. Mann-
tjón 75 þúsund.
Kansu i Kina 1932. Manntjón
70 þúsund.
Quetta i Indlandi 1939. Mann-
tjón 60 þúsund.
Chillan i Chile 1939. Manntjön
30 þúsund.
Agadir i Marokkó 1960. Mann-
tjón 12.000.
Árið 1976 varð mikiö mann-
tjónvegna jaröskjálfta ITientsin
i Kina, en opinberar tölur um
manntjón hafa ekki veriö birtar.
Tölur um manntjón hafa veriö
nefndar allt frá hálfri milljón til
einnar milljónar.
Fyrr á þessu ári uröu miklir
jaröskjálftar i El-Asnam I Alsir
og fórust a.m.k. 3000 manns.
TvRKier
ZOO KM
Hringirnir sýna þá staöi, þar sem jaröskjálftar hafa oröiö mestir viö Miöjaröarhaf slöustu árin. Jarö-
skjálftabeltiö nær frá Marokkó, um Alstr, Sikiley og ttaliu til Alpafjalla, en þaöan til Júgósiaviu og
Grikklands.