Tíminn - 03.05.1981, Blaðsíða 7

Sunnudagur 3. mai 1981
7
Jón Sigurðsson:
NÆSTI ÁFANGI
Um þessar mundir skiptir
mestu að sii stefna, sem fylgt
hefur verið um hrið i baráttunni
við verðbólguna, verði ekki felld
niður heldur haldið til streitu af
einbeitni á næstu mánuðum. Ef
fallið verður frá þeirri stefnu,
sem ríkisstjórnin mótaði i upp-
hafi og kom til framkvæmda
með bráðabirgðalögunum um
sl. áramót, er tvöfaldur skaði
orðinn. í fyrsta lagi hefur ein
markvisasta tilraunin til að
vinna bug á verðbólgunni mis-
tdcist, en i öðru lagi má búast
við þvi að viðbrögð almennings
verði ekki svo jákvæð sem þau
nú eru — um langa stund fram
undan.
Deila má um stefnu rikis-
stjórnarinnar, satt er það, en
um hitt verður ekki deilt: — að
almenningur hefur tekið að-
gerðum stjórnvalda af sjald-
gætum skiiningi og velvild.
Þessi viðbrögð almennings
verða ekki skýrð með neinum
flokksböndum eða hollustu við
stjórnmálamenn, enda vægast
sagt óljóst hvar forsætisráð-
herra sjálfur t.d. hefur að leita
fyÍgdarTiðs 'heldur verða þau
skyro meö þvi einlaldlega að
fólk hræðist óðaverðbólguna og
þykist sjá að hugur fylgi máli i
athöfnum og málflutningi tals-
manna rikisstjórnarinnar.
Að sönnu hefur nUverandi rik-
isstjórn af þessum sökum hlotið
sjaldgæft tækifæri til að knýja
stefnu sina fram, þrátt fyrir
margháttaða andstööu hags-
munaaðilja. Henni er ljóst að
stuðningur alþýðu er fyrir hendi
og starfar f þvi svigrUmi sem
fólkið veitir henni.
Óveniuleg
tiltrú
Eni þessu felst einnig sérstök
og einstök ábyrgð rikisstjórnar-
innar. Þjóðin sýnir henni meira
traust — og meiri tiltrU — en al-
gengast er um rikisstjórnir sem
þjóðin hefur á milli tannanna.
Um þessar mundir er fyrsta á-
fanganum að ljUka og hinn næsti
er fram undan. Einmitt um
þessar mundir biður þjóðin þess
vegna eftir frumkvæði stjórnar-
valdanna um það sem gerast á
og gerast skal á næstu mánuð-
um.
í þessu efni er nauðsynlegt að
hafaþaði huga að á hausti kom-
anda eru almennir kjarasamn-
ingar lausir, og enginn þarf að
ætla að launþegahreyfingin sýni
biblund áfram ef hUn telur sig
ekki hafa ástæðu til að festa
traust á stjórnvöldunum.
Hið sama á við um hina
gleymdu bræður okkar: Þá sem
enn leggja sig i að taka áhættu
og veðja eignum sinum til þess
að halda uppi atvinnufyrirtækj-
um i landinu — þráttfyrir skiln-
ingsleysi opinberra aðilja og
rógsherferðina sem staðið hefur
árum saman gegn framtaki ein-
staklinga og félaga i atvinnu-
málum. Auðvitað er það 1 jóst að
mjög er hert að fyrirtækjunum
með verðstöövun, skattaálög-
um, reglum um afskriftir
o.s.frv. — og ýmsar af þessum
reglum eru beinlinis andstæðar
eðlilegri og nauðsynlegri hag-
þróun og viögangi þjóðarhags.
En aðgerðir stjórnvaldanna
miðast við það að eitthvað veröi
undan að láta ef takast á að
stemma stigu við stöðugri óða-
verðbólgu.
Skýrir kostir
1 þessu efni hefur þjóðin um
skýra kosti að velja.
Vitanlega kemur „leiftur-
sóknin” til greina. Auövitað er
unntaðtaka uppóbreytta stefnu
Miltons Friedmans. HUn er al-
veg ljós og afdráttarlaus. Sam-
kvæmt henni verða svo og svo
margir atvinnulausir, og svo og
svo mörg fyrirtæki fara á haus-
inn, sem hérlendis merkir t.d.
að svo og svo mörg byggðarlög
fara i eyði og svo og svo margir
fslendingar bætast i þann hóp
sem óðaverðbólgan hrekur nU
þegar til Utlanda.
NUverandi rikisstjórn telur
réttilega að þessi leið „leiftur-
sóknar” komi ekki til greina, að
hUn sé andstæð þeim hugsjónum
sem þjóðarheimilið á þessu
landi hvilir á. Rikisstjórnin hef-
ur þess vegna valið aðra leið,
leið niðurtalningar i áföngum.
Þesi niðurtalning byggist á
þvi að lausn veröi fundin á til-
tölulega löngum tima, en án
þessmikla félagslega kostnaðar
sem „leiftursóknin” felur i sér
og leiðir til. „Leiftursókn” Milt-
ons Friedmans er peningakenn-
ing og rétt samkvæmt þvi, en
niðurtalningarleiðin er mann-
gildiskenning og flókin og erfið
samkvæmt þvi.
Þaö er alveg sama hvor leiðin
verður farin, að þolinmæði og
Uthald þarf i öllu falli. Hvorug
leiðin er auðveld. Þar sem vald-
inu er þannig háttaö i samfélag-
inu að rikisvaldið getur i raun
og veru knUið vilja sinn fram
með ofbeldi eða öðru er unnt að
hefja „leiftursókn” en þar sem
fær. 1 þessu felast mistök for-
ystumanna Sjálfstæðisflokksins
fyrir siðustu kosningar. Þeir
héldu að almenningur væri ekki
aðeins óttasleginn yfir verð-
bólgunni, heldur angistarfullur.
Þeir héldu að einn flokkur gæti
þar af leiðandi fengið hreinan
meirihluta og knUið fram
„hreina” stefnu.
Þetta reyndist rangt, og kosn-
ingaUrslitin komu i veg fyrir
einhverja kostnaðarsömustu og
hroðalegustu stjórnmálatilraun
sem til álita hefur komið i um-
ræðum á landi hér.
Fólkið kaus
málamiðlun
Fólkið sýndi að það vildi hóf-
samlega og skynsamlega mála-
miðlun. Það kaus þá leiðsögn
sem Framsóknarflokkurinn
hafði boðað með niðurtalningar-
stefnunni. En eins og margsinn-
is hefur verið bent á felur þessi
stefna i sér áralangt Uthald,
stöðuga árvekni og linnulausa
viðleitni. 1 þessu er niðurtaln-
ingin að nokkru erfiðari og
þyngri en „leiftursóknin” en
um leið er hUn óendanlega létt-
ari þjóðfélagslega, mannlega og
þjóðernislega séð.
Innan tveggja ára hefðu sam-
einuð launþegasamtök með
dyggum stuðningi atvinnuveg-
anna brotið sérhverja „leiftur-
sókn” á bak aftur. Mikilvæg
atriði þeirrar efnahagsstefnu
sem „Viðreisnarstjórnin” mót-
aði höfðu verið brotin á bak aft-
ur innan fimm ára og þá hófst
það tímabil „félagsmálapakk-
anna” sem enn stendur og hefur
gengið sér til hUðar.
NU vilja áhrifaöfl meðal
vinnuveitenda brjóta niðurtaln-
inguna niður með dyggum
stuðningi Ur röðum launþega.
Þessi leikur er hættulegur.
Tilraun rikisstjórnarinnar verft
ur aft takast. Arangur nU er ó-
endanlega miklu mikilvægari
fyrirþjóðina og islenska samfé-
lagið en fræðilegar vangaveltur
um forsendur stjórnvaldaað-
gerða. Það sem er i hUfi er tiltrU
fólksins til stofnanalýðveldisins.
Af öllum þessum ástæðum
verður rfkisstjórnin að halda
frumkvæði sinu. HUn verður nU
sérstaklega að huga að þeim
grunni sem peningamálastefn-
an er i efnahagslegum athöfn-
um. Það er erfitt að greina hvað
er orsök og hvað afleiðing i þvi
efni, og fræðimenn deila um
hvort umsvif og verðbólga
koma á undan peningamagni
eða á eftir. Milton Friedman
bendir á eina lausn og aðrir
hagfræðingar á aðra. Um hitter
ekki deilt að vaxandi peninga-
magn er olia á eldinn, er elds-
neyti verðbólgunnar. A sama
hátteru menná einu máli um að
snar samdrá.ttur i peninga-
magni og þar af leiðandi aftur-
kippur i' fjármögnun og lána-
starfsemi elur af sér kreppu.
Halda verður
áfram
Þarna verður rikisst jórnin að
finna millileiðina, niöurtalning-
arleiðina. Við erum nU stödd i
brimgarðinum miðjum. NU má
enginn láta undan. NU verður
t.d. Alþýðubandalagið að skynja
að þaö hefur tdcið á sig ábyrgð á
þvi að skila árangri með þeim
aðilum öðrum sem rikisstjórn-
ina mynda. NU duga engin slag-
orð fyrir sósialista, aðeins það
að áfram verði haldið á mark-
aðri braut.
Framsóknarmenn hafa nU
sem fyrr sett markið hátt og
gertharðar kröfur um athafnir,
en ekki aðeins orð. Enn sem
fyrr veltur á harðfylgi Fram-
sóknarmanna og festu þeirra að
ekki verði slakað á. Það verður
að veita atvinnuvegunum and-
rUmsloft með brýnustu verð-
hækkunum, en þessar hækkanir
verða þó að lUta almennum
markmiðum og miðast við að
ekki verði atvinnuleysi, gjald-
þrot og byggðaflótti. Vitanlega
mun hagþróunin bíða hnekki af
þessu um stund, en baráttan
gegn verðbólgunni hefur for-
gang sem stendur.
Þegar sigur er unninn og
verðbólga er komin á það stig
sem almennt gerist umhverfis
okkur verður fyrst svigrúm til
aðhefja hagsóknina af fullu afli.
Meðan óðaverðbólgan ræður
rikjum verður sóknin i átt til
bættra lífskjara ævinlega skert
og takmörkuð, eins og við höf-
um séð nU um nokkurra ára bil.
Þetta verða allir að skilja.
Menn verða að skera sér stakk-
inn eftirþessum vexti. Um ann-
að er ekki að ræða aö sinni. Tal
um annað er villandi. Laun-
þegahreyfingin verður að sætta
sig við skerðingar, og atvinnu-
vegirnir verða að sætta sig viö
haröindi.
Um fram allt verður rlkis-
stjórnin að halda áfram á leiö-
inni og taka hiklaus skref inn I
næsta áfanga.
Það frumvarp til frekari að-
gerða í efnahagsmálum sem Al-
þingi haföi til umfjöllunar i vik-
unni lýtur aö þessu. Fram-
kvæmd þeirrar stefnu sem þar
er mörkuð skiptir öllu á næst-
unni.
JS