Tíminn - 03.05.1981, Qupperneq 10

10
Sunnudagur 3. mai 1981
Jónas Guðmundsson blaðamaður:
Olíuævintýrið
spillir sambúð á
Norður-Kallottunni
Finnar óttast að missa fólkið til
Norður-Noregs
Samvinna Islands viö önnur
Noröurlönd ber sterkan svip af
hinni landfræöilegu fjarlægö milli
okkar lands og annarra norrænna
landa. Leiöum t.a.m. hugann að
þvi hversu slitrótt samvinna okk-
ar við þessar þjóðir er miöaö viö
samvinnu hinna noröurlanda-
þjóöanna siná milli. Og er ekki aö
furöa. Setji fjarlægöin svip á
samvinnutilraunir okkar, þá má
segja aö nálægöin setji álika svip
á samvinnu þeirra. Þar sem sam-
eiginleg landamæri, er lykkjast
óravegu um lendur Skandinaviu,
hafa aö miklu leyti veriö afmáö
með samningum Noröurlandanna
á milli, væri ef til vill réttara aö
tala um sambUÖ þjóöa frekar en
samvinnu.
En eins og á öörum vettvangi
getur sambúö þjóölanda valdiö
erfiöleikum. Svo viröist sem slik-
ir erfiöleikar séu nú i aösigi i
norðurhéruöum Noregs, Svi-
þjóöar og Finnlands. Þetta svæöi
hefur i heild gengiö undir nafninu
Noröur-Kallotta, og fylkin innan
þess, Finnmörk, Troms og Norr-
landen i Noregi, Norrbotten i Svi-
þjóö og Lappland i Finnlandi,
hafa haft meö sér sérstaklega
náiö samstarf. Liklega vegna
þess aö málefni þeirra eru inn-
byröis skyld og skyldleikinn þar
meiri en viö málefni hinna „rikj-
andi” fylkja i suöri.
Olían kemur
NU er hins vegar bUið aö boöa
ris sólarinnar i vestri. Fyrir utan
noröur-norsku ströndina var s.l.
sumar byrjaö aö bora eftir oliu,
og þó engin hafi enn fundist þá
eru yfirgnæfandi likur á aö þess
séskammtaö biöa þó enn sé óvist
hve stórt ævintýrið verður. Full-
vist má telja aö þetta dularfulla
jaröefni muni á þessum slóöum
hafa mikil áhrif á efnahags- og
atvinnulif, eins og það hefur gert
hvarsem það hefur fundist. Mikiö
mannlegt átak þarf til að beisla
oliuauðlindina. Jafnvel áætlunar-
bUskapur norskra krata hefur
heldur ekki nægt til að koma i veg
fyrir hin hvimleiðu áhrif af
svartagullsævintýri, eins og á-
standið i kringum Stavanger ber
meö sér.
Þó viss spennings gæti vafa-
laust vegna boöunar ævintýrisins,
þá hafa áhyggjur ráöamanna I
Norrbotten og Lapplandi farið
vaxandi. Allt Kallottusvæöiö er
oröiö einn stór atvinnumarkaöur,
og þvi mun þensla og eftirspurn i
Tromsfylki hafa mikil áhrif hjá
þeim. Sérstaklega á þetta viö um
Lappland, þar sem atvinnulif
hefur verið viökvæmt og atvinnu-
leysi fariö vaxandi. Ahyggjunum
er vel lýst meö oröum Heikko
Annanpolo, skipulagsstjóra i
Rovaniemi, höfuöstaöar Lapp-
lands:
„Hættan er sú”, segir Annan-
polo”, aö þegar oliuævintýrið
hefst I Norður Noregi, þá munum
viö missa fólkiö, vinnuaflið,
þangaö. Eftir sætum viö meö litiö
sem ekki neitt, nema veikari
byggö, skertan mannfjölda, og
yfirgefin mannvirki”.
Kuldi á
Lapplandi
Annanpolo þessi var einn af
þeim sem undirritaöur hitti aö
máli i snöggri ferö sem farin var
til nokkurra af stærri stööum
Noröur-Kallottunnar, I samfylgd
dansks blaöamanns frá Ritzau
fréttastofunni, fyrir nokkru siöan.
Fyrsti áfangastaÖur okkar var
einmitt Rovaniemi. Þegar okkur
bar aö garöi höföu vetrarvindar
tekiö aö leika um þennan 30 þús-
und manna bæ, og kuldalegur
svipur byggöarinnar duldist eng-
um. Þaö var hins vegar ekki fyrr
en viö höföum staöiö viö nokkra
stund i bænum, sem viö uröum
varir viö aöra napra vinda sem
einnig létu til sin taka og þaö
nokkuö inn Ur húöinni. Vindar at-
vinnudeyföar. Okkur var tjáð aö
allt frá árinu 1972 heföi atvinnu-
leysi fariö vaxandi i Lapplandi,
og var samkvæmt nýjustu
heildartölum, 13,4% aö meöaltali
áriö 1979.
Asko Oinas, landshöföingi
Lapplands, sem viö náöum skjót-
lega tali af, sagöi okkur aö hinar
heföbundnu atvinnugreinar i
Lapplandi heföu á undanförnum
árum átt I vök aö verjast. Af
heildarvinnuafli sem teldi rúm-
lega 70 þúsund manns, heföu á
milli sex og sjö þúsund misst at-
vinnuna viö skógarhögg og land-
búnaö vegna þess aö störfin heföu
veriö lögö niöur. 1 staöinn heföi
orðiö litils háttar uppbygging i
smáiðnaði, en þó nokkru meiri I
feröamannaiönaði. Nýju störfin
hafa þó alls ekki náö aö koma i
staö þeirra týndu, og þvi hafi at-
vinnuleysi aukist.
Kviöi Oinas af áhrifum norsku
oliunnar er raunverulegur: „Viö
getum ekki lengur hugsaö til þess
aö til dæmis Lappland leggi
Noröur-Noregi til vinnuafl. Viö
höfum séö þetta fólk vaxa hér úr
grasi, og stabiö straum af mennt-
un þess. Siöán ættum viö aö sjá á
eftir þvi I oliuiönaöinn. Viö viljum
aö störf þess komi heimabyggð
þess og föðurlandi einnig til
góöa”.
Finnar hafa bitra reynslu af þvl
aö missa fólkiö Ur landi, og má i
þvi sambandi minna á aö finnski
minnihlutinn i Sviþjóö telur nú 350
þúsund manns, og er orðinn mun
stærri en sænski minnihlutinn i
Finnlandi, sem aöeins telur 250
þúsund manns.
Kvíði og vœnting
En olian er á næsta leyti, og
Finnar fá varla nokkru breytt
meö komu hennar. Þaö fara þeir
heldur ekki fram á. Hins vegar
hafa þeir sett fram ákveönar ósk-
ir um skipulag framkvæmda i
kringum hana. Þeir eiga eins og
áöur er lýst við sin atvinnuvanda-
mál aö striöa, en olian er atvinnu-
skapandi kraftur. Þaö sem Finn-
ar fara i reynd fram á er aö losna
viö hæctuna á aö missa fólkiö meö
þvi að fá aö gerast þátttakendur i
oliuævintýrinu á heimaslóöum.
Að finnsk fyrirtæki fái oliuverk-
efni aö glima viö. Þeir hugsa þvi
til oliunnar bæöi meö kviöa og
væntingu. Meö oröum Annanpolo
skipulagsstjóra:
„,Ég geri mér grein fyrir aö aö-
eins nokkrir tugir Finna, eöa i
mesta lagi tvö til þrjú hundruö,
geta oröiö þátttakendur i sjálfri
oliuframleiöslunni. En ég vona aö
nokkur þúsund Finnar veröi á
einhvern hátt tengdir oliunni, og
þá vonandi á heimaslóöum”.
Þaö sem gefur slikum vonum
byr undir báöa vængi eru ýmsar
yfirlýsingar ráöandi Norðmanna
frá siðustu árum. Er þar ekki sist
um aö ræöa sjálfan Odvar
Nordly, sem aðeins nýlega lét af
embætti forsætisráöherra
Noregs. Nordly sagöi t.d. á
Kallott ráöstefnu i Tromsö i
nóvember 1979:
„Viö höfum látib þaö koma
Asko Oinas, landshöföingi á
Lapplandi, i fylgd meö Uro
Kekkonen, forseta: „Viö höfum
séö um menntun þessa fólks, og
viljum aö störf þess nýtist á
heimaslóöum.”
skýrt fram, aö umsvifin i kring-
um væntanlega fundi á oliu og
gasi á okkar landgrunni, ber aö
lita á sem sameiginlega auölind,
beint og óbeint ætlaöri aö koma
allri Noröur-Kallottunni til góöa,
með uppbyggingu atvinnulifs og
tryggingu jafnrar byggöar”.
Þannig hljóma yfirlýsingarnar.
Hvernig skyldu þær koma heim
og saman við raunverulegar
áætlanir Norömanna um nýtingu
oliunnar? Fylkisstjórnin i
Rovaniemi lét á siðasta ári gera
skýrslu um þessar áætlanir með
sérstöku tilliti til þátttöku Finna
og Svia. Skýrsluna unnu tveir
hagfræöingar i Bodö, og byggðu
þeir að mestu á skjölum frá orku-
ráöuneyti Norömanna. Rétt er að
Loforð Nordlgs
og efndir
Frá Tromseyju.
Tromsö tekur væntanlega stakkaskiptum á næstu árum. En ætla Norömenn sér um of?