Tíminn - 26.06.1981, Blaðsíða 7

7
Föstudagur 26. }úd{ 1981
erlent yfirlit
erlendar fréttir
■ Hashemi Rafsanjani
Montazeri er 58 ára gamall.
Faöir hans var ayatolli i Isfahan.
Hann létson sinn hefjafastar trii-
ariökanir, þegar hann var tólf ára
gamall, því aö honum var ætlaö,
aö erfa sæti fööur slns. Síöan var
hann sendur til náms viö guö-
fræöisktíla í Qum, en þá var
Khomeini einn þekktasti læri-
meistarinn þar. Montazeri gerö-
ist þá strax aödáandi hans og hef-
ur þaö haldizt slöan.
Montazeri var einn fyrsti aya-
tdlinn til aö koma til liös viö
Khomeini, þegar hann var fang-
eisaöur 1963 vegna uppreisnar
gegn keisaravaldinu. A þessu
sama ári var Khomeini visaö Ur
landi og dvaldi hann i Utlegö til
1979, þegar keisaradæmiö var aö
liöa undir lok.
Þegar Khomeini var handtek-
inn 1963, mótmælti Montazeri þvi
svo rækilega, aö þaö leiddi til
mtítmælaverkfalls I heimaborg
hans, Nejafabad. Siöan hélt hann
til Teheran tii aö tUlka málstaö
Khomeinis þar. Þá var hann
fangelsaöur og haföur nokkra
mánuöi i haldi.
Ariö 1964 tókst Montazeri aö
komast Ur landi og heimsækja
Khomeini I Utlegöinni. Eftir
skamma dvöl hjá Khomeini hélt
hann heim aftur og túlkaöi óhikaö
boöskap Khomeinis. Aftur var
hann tekinn fastur og var ýmist I
fangelsi eöa I Utlegö i afskekktum
héruöum. A árunum 1974-1978 var
hann samfleytt I fangeisi og sætti
illri meöferö.
Hver tekur við
af Khomeini?
Ali Montazeri þykir líklegastur
■ ÞAÐ hefur komiöglöggt I ijós i
sambandi viö deilur þeirra Bani--
Sadr og Beheshti, aö Khomeini er
enn valdamesti leiötogi Irans.
Lengi vel reyndi hann aö komast
I Hussein AIi Montazeri
hjá þvi aö taka afstööu I deilunni
og hvatti til málamiölunar.
Þaö mun aö lokum hafa ráöiö
úrslitum, aö biskuparnir eöa aya-
tollarnir, sem dveljast meö
Khomeini I Qum, hinni helgu borg
mUhameöstrUarmanna i Iran,
voru flestir eöa allir á bandi Be-
heshti.
Khomeini hefur annars fylgt
þeirri reglu siöustu misserin aö
hlutast ekki til um stjtírnmál,
nema hann væri sérstaklega
kvaddur til ráöa eöa óskaö eftir
úrskuröi hans.
Einkum hefur hann gætt þessa
siöan njíja stjtírnarskráin gekk I
gildi, en samkvæmt henni er
æösti tniarleiötoginn valdamesti
maöur landsins, en hann hefur þó
enga daglega stjtírn meö höndum.
Hkitverk hans er aö fylgjast meö
þvi aö Islamskar kenningar séu
haföar I heiöri. Hann gripur þvi
aöeins inn I stjtírn landsins, aö
honum þyki þess sérstaklega
þurfa. En þd getur hann vikiö for-
setanum frá völdum, leyst upp
þingiö, fyst yfir styrjöld, tilnefnt
yfirmenn hersins, skipaö I helztu
dtímaraembætti o.s.frv.
KHOMEINI er oröinn 81 árs og
ekki heilsuhraustur. Ef til vill
dregur hann sig meira I hlé sök-
um þess en ella.
Þaö þykir ljóst, aö Khomeini
hafi þegar ákveöiö hver skuli
veröa eftirmaöur hans sem æösti
trUarleiötoginn i landinu. Þaö er
ayatollinn Hussein Ali Montazeri.
Þetta er m.a. dregiö af þvi, aö
Khomeini hefur hvaö eftir annaö
fengiö Montazeri til Qum, þegar
hann hefur taliö sig of lasinn eöa
of þreyttan tilaö g'egna starfi sinu
fullkomlega. Montazeri er bUsett-
ur i Teheran, þar sem hann er
eins konar yfirbiskup.
MONTAZERI hefur opinber-
lega haft litil afskipti af stjtírn-
málum. Hann hefur fyrst og
fremst starfaö sem trUarleiötogi
og bUiö sig á þann hátt undir aö
taka viö af Khomeini.
Málflutningur hans þykir benda
til, aö hann sé mikill strangtrUar-
maöur. Khomeini myndi heldur
ekki gera Montazeri aö eftir-
manni slnum, ef hann treysti ekki
á strangtrUnaö hans.
Montazeri heldur þvi fram, aö
trUnni veröi ekki fylgt og boöum
dcki breytt, nema vald sé á bak
viö. Eftir byltinguna hefur hann
aldrei komiö svo fram opinber-
lega aö hann haldi ekki á riffli og
noti hann sem eins konar göngu-
staf.
Þaö er taliö, aö Montazeri hafi
bak viö tjöldin eindregiö stutt Be-
heshti i deilunni viö Bani-Sadr.
Þeireru taldir liklegir til aö veröa
nánari samherjar I framtlöinni.
Líklegt þykir, aö þeir skipti þann-
ig meö sér verkum, aö Montazeri
veröi æösti tnlarleiötoginn, en
Beheshti helzti stjórnmálaleiö-
toginn.
Beheshti er nU formaöur Isl-
amska fyöveldisflokksins, sem
hefur meirihluta á þingi, og for-
seti hæstaréttar. Hann er þannig
talinn hafa bæöi löggjafarvald og
dtímsvald i höndum sér. Fram-
kvæmdavaldiöhefur hann I reynd
llka, þvi aö Rajai forsætisráö-
herra er talinn verkfæri hans.
A.m.k. hélt Bani-Sadr þvl fram.
Þiriöjiayatollinn, sem talinn er
valdamikill, eöa samherji þeirra
Montazeris og Bdieshtis, er Has-
hemi Rafsanjani, sem er forseti
þingsins. Hann kom verulega viö
sögu gislamálsins eftir aö Khom-
eini fól þinginu aö taka endanlega
ákvöröun um þaö.
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar
Thatcher sparar
við herinn og BBC
■ Varnarmálaráöherra Bret-
lands skýröi i gær frá niður-
stööum endurskoðunar bresku
rikisstjórnarinnar á framlög-
um breska rikisins til varnar-
mála. Skýrði ráðherrann
breska þinginu frá þvi i gær,
aðrikisstjórnin hygðist halda
heit sitt viö NATO, um
þriggja prósenta hækkun um-
fram veröbólgu á fjárfram-
lögum til varnarmála, allt til
ársins 1986.
Ráöherrann tilkynnti hins-
vegar einnig, að samdráttur
yrði i breska flotanum, bæði
hvað varðar mannafla og
fjölda skipa. Akveðið hefði
veriö aö loka einni af flota-
höfnum Breta heima fyrir inn-
an þriggja ára, svo og að
hugsanlega yrði flotahöfninni
á Gibraltar lokað.
Ráðherrann sagði þó, að
kjarnorkuknúnum kafbátum
yrði fjölgað. Hvað varðar
landher Breta sagði ráðherr-
ann að styrkur hans yrði
minnkaður og að höfuðstöðvar
svæðisstjórnar breska land-
hersins i Vestur-Þýskalandi,
yrðu lagðar niður.
Flugher Breta verður
styrktur og búist er við að inn-
an tiðar geri Bretar og Banda-
rikjamenn með sér samning
um sameiginlega framleiðslu
herflugvéla.
Þrátt fyrir samdrátt i sjóher
Breta, svo og nokkurn i land-
hernum, er niðurskurður þessi
ekki eins mikill og taliö var aö
yröi.
Breski varnarmálaráðherr-
ann afneitaði með öllu i gær
þeirri kenningu, að sparnaö-
aráætlanir þessar væru til
komnar vegna þeirra Trident-
eldflauga, sem Bretar hafa
skuldbundið sig til að kaupa af
Bandarikjamönnum.
Þá var i gær tilkynnt, að
sparnaðarráöstafanir breskra
stjórnvalda myndu koma
verulega niður á þjónustu
breska útvarpsins BBC er-
lendis. Otvarpssendingar þess
á sjö, af þrjátiu og niu tungu-
málum sem nú er útvarpað á,
verða lagðar niður. Eru það
sendingar BBC á frönsku fyrir
Evrópu, spönsku fyrir
Evrópu, itölsku, portúgölsku
fyrir Brasiliu, maltnesku, einu
Afrikumáli og einu A.iiumáli
Þá verður einnig lögð niður
svonelnd áskriftarþjónusta
BBC, þar er framleiðsla á efni
á segulbandsspólur, sem siðan
hafa verið sendar útvarps-
stöövum I yfir hundrað lönd-
um.
Aætlaö er að með þessu
sparist um þrjár milljónir
sterlingspund á ári og verði
fénu varið til þess að endur-
bæta útvarpssenda og endur-
varpsstöövar BBC.

r^}Ay\

■
. - - •

■ Breskum herskipum veröur fækkaö eitthvaö, auk þess sem
sjóliöum veröur fækkaö um tlu þúsund og hermönnum I landher
um sjö þúsund.
Fjölþjóða
gæslulid
á Sinai
■ Bandarikjamenn, Israelar
og Egyptar hafa gert með sér
samkomulag um stofnun fjöl-
þjóðlegs gæsluliðs, sem gæta á
friðar á Sinai-landamærum
Egyptalands og Israel. Samn-
ingurinn hefur verið sendur
rikisstjórnum landanna
þriggja til umfjöllunar og
samþykkis.
Ekki var tilkynnt um sam-
setningu herliðs þessa, en talið
eraöþaö muni verða léttvopn-
að og telja um tvö þúsund
manns.
Egypskt dagblað skýrði frá
þvi i gær aö Bandarikjamenn
hefðusagtaö Argentina, Nýja-
Sjáland, Astralia, Uruguai og
Equador hefðu þegar lýst sig
reiöubúin til þátttöku i mynd-
un sliks gæsluliðs.
Fulltrúar Bandarikjanna,
Nýja-Sjálands og Astraliu,
sem funduðu fyrr I þessari
viku, náöu hins vegar ekki
samkomulagi um samsetn-
ingu gæsluliðs. Talið er að
Bandarikjamenn séu reiðu-
búnir til þess að senda um 1700
manna lið til gæslu á landa-
mærunum.
Pólverjar fá
nú frest
■ Fregnir frá Paris herma,
að bankastjórar ýmissa landa
á Vesturlöndum, sem þar
funda um þessar mundir, hafi
samþykkt að gefa Pólverjum
lengri frest til þess að endur-
greiða hluta erlendra skulda
sinna. Pólverjar höfðu farið
fram á aukið svigrúm til end-
urgreiðslu á skuldum sem
nema tvö þúsund og fimm
hundruð milljónum Banda-
rikjadala, sem þeir áttu aö
greiöa á þessu ári.
I tilkynningu, sem gefin var
út aö afloknum fundi banka-
stjóranna i Paris I gær, sagði
aö tillögur þeirra yröu nú
sendar til athugunar i bönkum
hvers lands fyrir sig.
Fréttaskýrendur telja að
gengið verði frá endanlegu
samkomulagi um breytingar á
gjalddögum skuldanna, á
fundi bankastjóranna, sem
áætlaður er i næsta mánuði.
ÍSRAEL: Begin, forsætisráðherra Israels, og Perez, leiötogi
stjórnarandstöðunnar i landinu, áttust við i sjónvarpseinvigi I
gær, en það er liður i kosningabaráttunni fyrir þingkosningarnar
I landinu i næstu viku. Gagnrýndi Perez Begin harðlega fyrir
árásina á kjarnorkuverið i trak fyrir nokkru.
TYRKLAND: Yfirmenn tyrkneskra herdómstóla hafa ákveöiö
að krefjast dauöarefsingar yfir fimmtiu og tveim vinstri sinnuö-
um leiötogum verkalýðshreyfingarinnar I landinu. Þeir eru sak-
aðir um aögerðir til þess að hnekkja stjórnarskrá landsins með
valdi.
SPANN: Mennirnir niu, sem i siðasta mánuöi tóku um tvö
hundruö manns igislingu i banka I Barcelona á Spáni, komu fyr-
ir rétt i gær og eru sakaðir um rán, mannrán, ólöglegan vopna-
burö og að hafa valdiðmeiðslum og skaða.