Fréttablaðið - 26.03.2008, Blaðsíða 9

H A U S
MARKAÐURINN 9MIÐVIKUDAGUR 26. MARS 2008
Ú T T E K T
Niðurstöður samanburðarrannsóknar Þórarins
G. Péturssonar, hagfræðings og lektors við Há-
skólann í Reykjavík, benda til að Íslendingar
kunni að þurfa að sætta sig við verðbólgusveifl-
ur umfram þau ríki sem við berum okkur helst
saman við. Hann segir þó rúm til framfara með
opnari og trúverðugri peningamálastefnu sem
nyti meiri stuðnings ríkisins og stofnana þess.
Um leið segir hann niðurstöðurnar benda til að
með aðild að Myntbandalagi Evrópu mætti ná
betri tökum á verðbólgu hér en vænta mætti með
umbótum í peningamálastefnunni.
Þórarinn, sem jafnframt er forstöðumaður
rannsóknar- og spádeildar hagfræðisviðs Seðla-
banka Íslands og staðgengill aðalhagfræðings
bankans, áréttaði í upphafi kynningar rannsókna
hans á ráðstefnu Rannsóknarstofnunar í fjármál-
um við Háskólann í Reykjavík fyrir helgina, að
hann lýsti þar einungis eigin skoðunum en talaði
ekki fyrir hönd Seðlabankans.
ÁKVEÐNUM ÞJÓÐUM GENGUR VERR
Rótin að rannsókn Þórarins, sem ber heitið How
hard can it be? Inflation control around the
world, segir hann vera leitina að orsök ólíkr-
ar verðbólguþróunar í löndum heims. Sér í lagi
horfir hann til þess hvers vegna verðbólgusveifl-
ur eru meiri í litlum opnum hagkerfum og í ný-
markaðs- og þróunarríkjum en gerist hjá stærri
og þróaðri löndum. Í kynningunni hans í Háskól-
anum í Reykjavík lagði Þórarinn áherslu á þýð-
ingu niðurstaðnanna fyrir stjórn peningamála
hér.
„Ég horfi til þess hvað það kostar að fórna
sjálfstæðri stjórn peningamála og hvort í því
felst í raun og veru kostnaður,“ segir Þórarinn.
Um leið bendir hann á að ríki heims séu mislagin
við að halda úti sjálfstæðri peningamálastefnu.
„Sumum ferst það vel, ...og öðrum síður.“ Hann
segir að tveimur hópum þjóða virðist ganga verr
í stjórn peningamála, annars vegar séu það mjög
lítil hagkerfi og hins vegar nýmarkaðs- og þró-
unarríki. „Samanburður á árangri þessara þjóða
í baráttu við verðbólgu við stærri og þróaðri hag-
kerfi er þeim í óhag.“
Þórarinn segir hins vegar þróunina í heiminum
síðustu tvo áratugi hafa verið í þá átt að stjórn
peningamála hafi batnað og meiri árangur náðst
í verðbólguslagnum. „Ef hins vegar er rýnt í
gögnin kemur fram að löndum sem farnaðist vel
áður heldur áfram að farnast vel. Í löndum þar
sem illa gekk hafa orðið framfarir, en þær reka
samt enn lestina í samanburðinum. Því er at-
hyglisvert að velta fyrir sér af hverju það er að
þótt löndum á borð við Ísland gangi nú betur, eru
þau með slökustu niðurstöðuna í samanburði við
aðrar vestrænar þjóðir.“ Þórarinn veltir fyrir sér
hvort þar spili inn í þættir á borð við slaka stjórn
peningamála, veikt stofnanakerfi, tíðari sérhæfð
áföll, skipulag hagkerfisins, eða jafnvel hrein og
klár óheppni.
MEIRI SVEIFLUR EÐA EVRA
Smæð landsins þýðir að hér verða áhrif efna-
hagsáfalla hlutfallslega meiri en í stærri ríkjum,
segir Þórarinn og vitnar meðal annars til rann-
sókna Bens Hunts, sérfræðings Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins. Niðurstöður rannsóknar hans vísa
einnig til sterkra áhrifa af sveiflum gjaldmiðils-
ins. Hann bendir reyndar á að í sögulegu sam-
hengi sé gengissveifla krónunnar sú sama og
dollarsins, þótt áhrifin séu önnur á hagkerfið hér
en vestra. „Ef gengi krónunnar breytist um eitt
prósent má merkja það tveimur árum síðar í 0,4
prósenta áhrifum á stýrivexti. Í Bandaríkjunum
eru áhrifin næstum engin.“
Þórarinn segir krónuna, líkt og mynt annarra
smárra opinna hagkerfa, auk nýmarkaðs- og þró-
unarlanda, bera áhættugjald sem auki sveifl-
ur hennar. Hann bendir á að í löndum þar sem
verðbólga sveiflast meira, sé tilhneigingin sú að
hærra áhættuálag sé á gjaldmiðlum. Með gagn-
særri og skilvirkari stjórn peningamála segir
Þórarinn hins vegar hægt að draga úr vægi krón-
unnar á hagsveifluna, þótt hér verði landinn trú-
legast að sætta sig við að búa við meiri verð-
bólgusveiflur en annars staðar gerist. „Úr grein-
ingunni má líka lesa að hægt væri að ná meiri
árangri við að hemja verðbólgu við það eitt að
taka hér upp evru og ganga í Myntbandalag Evr-
ópu. Við slíka breytingu væri úr sögunni vandinn
sem fylgir grunnum og smáum fjármálamark-
aði sem að öllum líkindum getur af sér meira og
sveiflukenndara áhættuálag á gjaldmiðilinn.“
Smáríki búa við
meiri gengissveiflur
Verðbólgusveiflur myndu líkast til hjaðna við inngöngu í stærra mynt-
bandalag. Smáríki og nýmarkaðsríki gætu líka náð meiri árangri í baráttu
við verðbólgu með gagnsærri og trúverðugri peningamálastefnu.
BÍÐA ÞESS AÐ TAKA TIL MÁLS Francis Breedon (til vinstri) var síðastur á mælendaskrá ráðstefnunnar í HR fyrir helgi. Hann og
Þórarinn G. Pétursson, sem flutti miðerindi ráðstefnunnar, hlýða hér á Andrew Rose fjalla um Myntbandalag Evrópu. MARKAÐURINN/VILHELM
eigin myntar
egt er að aukningin yrði mun meiri til langs tíma
ór í Háskólanum í Reykjavík í dymbilviku. Óli Kristján
ursson, staðgengil aðalhagfræðings Seðlabanka Íslands,
segist hann líta svo á að þessi áhrif til aukningar séu tiltölu-
lega hóflega metin og séu líkleg til að aukast þegar frá líður.
Þrátt fyrir ungan aldur Myntbandalags Evrópu og ákveð-
inn skort á rannsóknargögnum og fordæmum kveðst Andrew
Rose vera bjartsýnn fyrir hönd myntsamstarfsins. „Að mínu
mati hefur Myntbandalagið orðið til þess að viðskipti hafa
aukist á evrusvæðinu og um leið einsleitni hagsveiflunnar í
þeim löndum. Þessi umræða er hins vegar í gangi og skiptar
skoðanir um málið.“ Hann bendir á að vissulega þurfi að horfa
til fleiri þátta við mat á áhrifum þess hversu mikið viðskipti
kunna að aukast, svo sem skilvirkni fjármálamarkaða, gæða
peningamálastefnunnar og fleiri þátta. Um leið kveðst Rose
þeirrar skoðunar að áhrif inngöngu í myntbandalag kunni að
vera meiri á minni ríki en stærri, enda hafi þau mun meira að
græða á auknum viðskiptum. Ólíkt nóbelsverðlaunahafanum
Robert Mundell kveðst hann ekki telja heiminn munu enda
með einn gjaldmiðil, þótt þróunin sé tvímælalaust sú að gjald-
miðlum í heimunum muni fækka. „En það er munur á svæð-
um heims sem hættulegt er að horfa fram hjá,“ segir hann,
en telur til mun lengri tíma litið ekki útlokað að Evrópa hafi
eina mynt, Ameríka
aðra og svo aftur
Suðaustur-Asía.
„Framvinda þess-
arra mála ræðst
hins vegar mjög af
því hvernig þróunin verður í
Myntbandalagi Evrópu næsta
áratuginn. Ef reynslan verð-
ur góð þá fara önnur lönd
líklega að taka þetta alvar-
lega.“ Næsta myntsam-
runa utan Evrópu gisk-
ar Rose á að gæti orðið
hjá Banda ríkjunum,
Kanada og Mexíkó.
S A M A N B U R Ð U R Þ J Ó Ð A 1 9 8 5 - 2 0 0 5 *
Meðal- Verðbólgu- gengis- stýrivaxta-
Land verðbólga sveiflur** sveiflur*** sveiflur****
Ísland 7,7 8,3 11,0 3,8
Bandaríkin 3,0 1,4 11,0 1,1
Öll lönd 3,9 3,1 9,1 1,3
Nýmarkaðs- og þróunarríki***** 9,3 8,1 10,2 2,5
Lítil opin ríki****** 6,4 3,6 3,6 1,2
Fyrstu 12 ríki ESB 2,3 1,7 5,5 1,0
G6 ******* 2,6 1,7 10,4 1,0
*1 Rannsókn Þórarins G. Péturssonar á þróun hagstærða valinna ríkja 1985 til 2005.
** Verðbólga og sveiflur hennar eru tilteknar í prósentuhlutfalli á ársfjórðungsgrunni.
*** Prósentusveifla á ársfjórðungsgildum.
**** Frávik í prósentum frá reglulegum þætti skammtímavaxta.
***** Lönd á borð við Chile, Tékkland, Eystrasaltsríkin, Ungverjaland, Möltu, Mexíkó, Pólland, Tyrkland og fleiri.
****** Samantekt sjö lítilla opinna hagkerfa: Kýpur, Eistland, Ísland, Lettland, Lúxemborg, Malta og Slóvenía.
******* Bandaríkin, Evrópusambandið, Ástralía, Japan, Indland og Kína.