Tíminn - 14.10.1981, Qupperneq 7

Mi&vikudagur 14. október 1981
erlent yfirlit 1
■ Haig og Gromiko
Risaveldin hef ja
viðræður á ný
Hvað raeddu Gromiko og Shamir?
■ HINN 30. nóvember næstkom-
andi hefjast f Genf vi&ræður sem
búið er aö biða eftir í næstum tvö
ár. Hér er um aö ræða viðræður
fulltnla Bandarlkjanna og Sovét-
rikjanna um takmörkun meðal-
drægra eldflauga i Evrópu.
Viðræöur þessar rekja upptök
sin til ákvörðunar sem tekin var á
fundi varnarmálaráðherra Nató-
rikjanna I desember 1979. Sam-
kvæmt henni skyldi komiö fyrir i
Vestur-Evrópu 572 meðaldrægum
kjarnaeldflaugum til mótvægis
við nýja gerö meðaldrægra
kjarnaeldflauga, 55-70, sem RUss-
ar voru byrjaðir að setja upp i
Sovétrikjunum.
Þessi áætlun Nató skyldi ekki
koma til framkvæmda fyrr en
1983, en timinn þangaö til notaöur
til viðræðna viö Sovétrikin um
takmörkun kjarnaeldflauga i
Evrópu, þ.e.a.s. bæöi i Vestur--
Evrópu og Sovétrikjunum.
Það var ákveðið, aö þessar við-
ræður skyldu fara fram milli full-
triia risaveldanna tveggja,
Bandarikjanna og Sovétrikjanna,
þar sem Bandarikin munu leggja
til hinar nýju eldflaugar, sem
ráðgert er að staösetja i Vestur-
Evrópu.
Af ýmsum ástæðum hefur það
dregizt, að þessar viðræður hæf-
ust fyrr en 30. nóvember næst-
komandi. Hvor aöilinn um sig
kennir hinum um dráttinn. Óneit-
anlega hefur Rilssum veitt betur I
þessum áróðri og það álit þvi
skapazt i Vestur-Evrópu, að
Bandarikjastjórn ætti meiri sök.
Þetta hefur mjög ýtt undir hinar
svokölluðu friöarhreyfingar, sem
berjast gegn staðsetningu nýrra
eldflauga á meginlandi Vestur-
Evrópif og á Bretlandseyjum.
ÞESSAR viðræður voru endan-
lega ákveðnar á fundi þeirra
Haigs utanrikisráðherra Banda-
rikjanna og Gromikos utanrikis-
ráöherra Sovétrikjanna, sem þeir
héldu 23. september iNew York á
skrifstofu sendiherra Bandarikj-
anna hjá Sameinuðu þjóðunum.
Þessi fundur stóö i fjóra tima og
mun þar aðallega hafa verið rætt
um kjarnorkumálin.
Að honum loknum var ttrt
sameiginleg yfirlýsing, þar sem
skýrt var frá þvi, að viðræðurnar
myndu hefjast i Genf 30. nóvem-
ber og hef6 i veriö ákveðið hverjir
yrðu formenn sendinefndanna.
Formaður bandarísku sendi-
nefndarinnar verður Paul Nitze,
sem lengi hefur komið viö sögu
þessara mála i Bandarikjunum
og þótt tortrygginn i garð Sovét-
manna. Formaður rússnesku
sendinefndarinnar verður U.A.
■ Shamir
Kvitsinky sendiherra, sem er
einn hinna yngri manna, sem eru
að koma til sögu hjá Sovétrikjun-
um.
Þótt veruleg athygli beindist aö
þessum fundi þeirra Haigs og
Gromikos, vakti siðari fundur
þeirra öllu meira umtal. Hann
var haldinn 28. september i sendi-
ráöi Sovétrikjanna i New York.
Þá ræddust þeir við i fimm
klukkustundir og alllanga stund
einslega.
A þessum fundi mun hafa veriö
rættum hin ýmsu ágreiningsmál
rikjanna, en án þess áróðurs, sem
einkennir umræður um þau á op-
inberum vettvangi. A6 sjálfsögðu
mun litið hafa þokastí samkomu-
lagsátt, enda mun þurfa meira til.
Þrátt fyrir það, hafa flestir
fagnaö þessum viðræöum og talið
það góðs vita, að æðstu menn
þessara rilcja eru aftur farnir aö
ræöast við, þvl aö án vissrar sam-
vinnu þeirra verður heimsfriður-
inn ekki tryggöur.
Ni&urstaða þessa fundar mun
hafa oröiö sú, aö þeir Haig og
Gromiko hittist aftur bráðlega
eftirdramótin. Sennilegaster tal-
ið, að þeir hittist i Genf.
Áður en fyrri fundur þeirra
hófst, haföi Haig birt Utdrátt Ur
bréfi, sem Reagan forseti hafði
sent Brésnjéf forseta Sovétrikj-
anna 22. september. I bréfi þessu
koma fram ýmsar ásakaniri' garð
Sovétrlkjanna, sem bersýnilega
eru ætlaðar til heimanotkunar i
Bandaríkjunum. Aö þvi slepptu
er tónninn í bréfinu frekar vin-
samlegur. Reagan segir stjórn
sina fúsa til viðræðna við stjórn
Sovétrikjanna um afvopnunar-
mál innan þess ramma, að öryggi
Bandarikjanna veröi tryggt.
Hann lýkur bréfinu með þeirri
ósk, aðsambUÖBandarikjanna og
Sovétrikjanna geti batnað.
Nokkur merki i þá dttgetur það
veriö að nýlega samdist um það
milli ríkisstjórnanna, aö Sovét-
rikin gætu fengiö keypt 23 mill-
jónir tonna af korni i Bandarikj-
unum á næsta ári, en sennilegt er
talið, a& þeir þurfi ekki a& kaupa
nema 18 milljónir tonna. Þaö yrðu
stærstu kornkaup þeirra í Banda-
rikjunum á einu ári, enda upp-
skerubrestur sjaldan orðið meiri i
Sovétrikjunum en nú.
Eins og eftirminnilegt er,
stöövaði Carter kornsölu til
Sovétrikjanna, þegar Rússarréö-
ust inn i Afganistan, umfram á-
kveöiðlágmark.Þetta bann hefur
Reagan afnumiö.
ÞAÐ mun von allra, þrátt fyrir
mismunandi viðhorf að ööru leyti,
að viðræöurnar sem hefjast i
Genf 30. nóvember, leiði til góðs
árangurs. 1 kjölfarþess gætifariö
samdráttur vigbúnaöar á fleiri
sviöum. I þeim efnum mun Is-
lendingum einkum hugsað til
Norður-Atlantshafsins.
I þessu sambandi er ástæða til
að geta þess, aö i sambandi viö
allsherjarþing Sameinuðu þjóð-
anna, ræddust þeir viö Gromiko
og Shamir utanrikisráðherra
Israels. Þetta er i fyrsta sinn I séx
ár, sem utanrikisráðherrar þess-
ara rikja hittast. Ýmsir hafa taliö
þaö góös vita. Palestinumáliö
verður vart leyst, nema Sovétrik-
in og Bandarikin taki höndum
saman um að ábyrgjast það sam-
komulag, sem kann aö nást.
Þórarinn Þórarinsson, P
ritstjóri skrifar
.____________________________7
erlendar fréttir
nýtir
krafta
fyrrum
Banda-
ríkja-
forseta
Reaga u
Carter
■ Þaö hefur vakið athygli i
Bandarikjunum og viöar að
þrir fyrrverandi forsetar
Bandarikjanna, þeir Nbcon,
Ford og Carter, láta æ meir tií
sin taka i bandarisku stjórn-
málah'fi.
Hafa menn látið að þvi
liggja aö Reagan, Bandarikja-
forseti hafi faiið þessum
mönnum, sem allir fóru til út-
farar Sadats Egyptálandsfor-
seta i' boði Reagans, að kynna
stjórnvöldum þar i landi
óopinbera stefnu stjórnarinn-
ar varðandi málefni Miö-
Austurlanda.
1 Washington er svo litið á
að þetta sé mjög snjöll stjórn-
málaleg brella af hálfu
Reagans. Er nefnt sem dæmi i
þvi sambandi aö Carter lét
það veröa sitt fyrsta verk,
þegar hann kom aftur tií
Washington frá Kairó aö lýsa
þvi yfir að Bandarikjamönn-
um bæri tvimælalaust aö selja
Saudi-Aröbum AWAC ratsjár-
vélarnar og sagði hann i þvi
sambandi aö þarna væri ekki
um þaö að ræða hvort
■ Nixon
arabarnir fengju slikar vélar,
heldur hverjir yrðu til þess að
selja þeim þær.
Sprengjur sprungu
á alþjóðaflugvellin-
um við Kairó
■ Tvær bögglasprengjur
sprungu með mjög skömmu
millibili á alþjó&aflugvellinum
viö Kairó i gærdag. Höfðu
bögglasprengjurnar komiö
meö flugvél frá Möltu. Þegar
sprengjurnar sprungu lést
einn maður og þrir slösuöust. i
Kairó var taliö i gær aö þessar
sprengjur hefðu getað valdið
stórslysi ef ekki hefði orðiö
seinkun á vélinni. Töldu tals-.
menn innanrikisráöuneytisins
i Kairó aö sprengjunum hefði
verið ætlað aö springa inni i
flugstöövarbyggingunni, en
þær sprungu utandyra, vegna
þess hve vélinni seinkaöi.
Igær voru viöhafðar miklar
öryggisráðstafanir i Egypta-
landi vegna þjóöaratkvæöa-
greiöslunnar um eftirmann
Sadats. Hermdu fregnir frá
Kairó i' gær, aö að mestu leyti,
heföi allt veriö með kyrrum
kjörum á kjörstööum i
Egyptalandi.
Sólarhríngsverk-
fall í Póllandi
■ Verkamenn i fjölmörgum
borgum Mið-Póllands hófu i
gærmorgun sólarhrings verk-
fall til þess aö mótmæla mat-
vælaskorti i landinu. Var
greint frá þessum aögerðum
verkamannanna i Varsjárút-
varpinu f gærmorgun og kom
þar fram að mikil óánægja
væri viða i landinu vegna
matarskorts og litils vöruúr-
vals. Eining stendur ekki á
bak viö þessi skyndiverkföll
og hefur verkalýöshreyfingin
skoraö á félaga sina að láta af
skæruverkföllum á meðan að
samningaleiöin er reynd til
þrautar.
Vextir lækka enn
í Bandarikjunum
■ 1 gær lækkuðu margir
bandariskir stórbankar vexti
sina úr 19% i 18%. Vextir hafa
ekki verið jafn lágir i Banda-
rikjunum i hálft ár. Hávaxta-
stefna Bandarikjamanna
hefur verið gagnrýnd mjög
annarsstaðar og þá einkum I
helstu viðskiptalöndum
Bandarikjanna, sem hafa sagt
þessa stefnu
valda miklum efnahagsörðug-
leikum f viðkomandi löndum.