Tíminn - 18.10.1981, Qupperneq 14

14
Sunnudagur 18. október 1981
Sunnudagur 18. október 1981
15
'• ^tiún kom inn f lif mitt á örvhendu vori,
fylgdi mérbjartsumar og fór aö hausti eins
og irskt þjóðlag.
Ég hafði leigt mér litið hús við hafið,
skammt utan við höfnina, þar voru ein-
mana trillur á ferli út og inn og stundum
stoltariegir fiskibátar í glæstum litum, ein-
stöku sinnum drungalegir togarar með Ut-
hafsseltuna i dapurlegum kýraugum og þar
komu risavaxin oliuskip sem gnæfðu upp
úr sjónum eins og hátimbruð hús og á skut
þeirra voru letruð framandi tákn.
t lautunum i kringum litla hUsið óx
gamburmosi og þjófagras, mariulykill og
jaröarberjalyng og þar var grasigróin rUst
af litilli fjárrétt. Auövitað gjálfraði alda við
fjöruborðið og mótorskellirnir i fiskibátun-
um voru itaktvið hjartað i brjóstinu á mér.
Máfageriö hélt sig tiöast i nánd viö fisk-
verkunarhUsiö innar með ströndinni, þar
var sifellt nóg æti handa þessum afætum
þjóðfélagsins.hrafnarnirlögðu aftur á móti
leið sina allar götur i klettana kringum hús-
ið mitt og voru i heimspekilegum hugleið-
ingum og fóru með spaklegar tölur.
Stundum kom hundur i heimsókn
snuðraði dálitið kringum húsið en skokkaði
siðan i burtu án þess að taka kveöju minni.
Ég vissi aldrei hvaöa erindi hann átti, ef til
vill hafði hann einhvemtima þekkt ein-
hvern sem þarna bjó. Ég vissi litið um fyrri
ibúa hússins og enn siður um nágranna
mfna. Þeir virtust hverfa til vinnu snemma
á morgnana og koma heim seint á kvöldin,
um helgar voru þeir að dedúa viö bátskæn-
ursinar, dytta að húsunum, pæla i kálgör-
unum. Þeir voru hljóölátir og hógværir i
bragði þegar ég hitti þá á förnum vegi og
spurðu mig stundum hvernig ég kynni við
mig.
Og ég sagði þeim ég kynni vel við mig.
Hann getur blásið hér hressilega, sögðu
þeir.
Já. Ég gæti trúað hann gæti blásiö he'r,
sagði ég.
Hann getur rokið upp að vestan, svo er
opiö fyrir útsynningnum . Og austanáttin er
andskotaleg.
Jahá, sagði ég.
Eftir dálitla þögn sögðu þeir: En hann er
góður í norðanátt.
Það þykir mér skemmtilegt að heyra,
sagði ég ogþá var ekki sagt fleira viö mig,
kinkað kolli og haldið leiðar sinnar. Ég hef
aldrei kunnað að tala við fólk, ég hafði alla
tið átt fullt i fangi með að tala við sjálfan
mig án þess þó að komast að neinni raun-
hæfri niðurstöðu. Tungumál hafa alltaf vaf-
ist fyrir mér og þó sérstaklega mitt eigið
tungumál, einkum og sér i lagi allra ein-
földustu orð tungunnar og þau sem algeng-
ust eru: hús, hestur, ást, prósenta.
Húseigandinn, vinur minn, sem haföi léð
mér húskofann þennan sumartima, hann
sagði þetta væri raungott fólk og heilbrigt
fólk og nálægtuppruna sinum.Ég vissi ekki
nákvæmlega hvaöhann átti við, hinsvegar
lá oft rauðmagi á tröppunumhjá mér.Þegar
ég vaknaði einu sinni var búið að gera víö
brotinn gluggapóst meðan ég hafði brugðið
mér inn i borgina i menningarlegum er-
indum, seinna um sumarið birtist maður og
sló grasið i hvamminum og hirti heyið.
Húsmæðurnar urðu að ganga æðispöl inn
ikaupstaðinneftir nauðþurftum og stundum
þegar ég ók fram á þær i gamla Vólkswag-
énskriflinu bauð ég þeim far með mér til að
sýna að ég gæti lika verið raungóður og
heilbrigðurog nálægt uppruna minum. Þær
voru sumar þungar á fæti og pinklarnir sigu
i, en mér virtist þær gera það af vingjarn-
legri greiðasemi við mig að hlaða i aftur-
sætið og tyllasér hjá mér og sögðu það væri
hreinn óþarfi að ég legði á mig krók. Ég
reyndi lika að vera vingjarnlegur og heil-
brigður og sagði:
Hánn er góður hér i norðanátt.
Þá horfði hún á mig útundan sér og
svaraði:
Það er indælt hér i logni þegar sólin skin.
Svo ókum við bugðóttan þröngan malar-
veginn áfram þögul og prúð þangað til hún
sagði:
Þú vilt vera út úr.
Þessu jánkaði ég auðvitað þvi þeir sem
telja það köllun sina að vera sifellt með
puttann á slagæð þjóðlifsins, fylgjast sem
gerst með erlendum menningarstraumum,
skyggnast inn i hulda heima fortiðarinnar
og spá i' óviss örlög framtiðarinnar, þeir
telja það jafnan forsendu alls þessa að vera
út úr.
Já, hér er gott að vera, sagði gamla kon-
an og klöngraöist út úrbjöllulaga farartæk-
inu og axlaöi byrðar si'nar á ný og gekk
þungfættstfginn heim að örlitlum burstabæ
’meö bárujárnsþili og fáein hænsni’
kroppuöu i hlaðvarpanum og undir bæjar-
veggnym stóö aflóga hverfisteinn.
Ég varð aö smokra Volkswagenbeygl-
unni aftur á bak upp á aðalveginn þar sem
ég gat snúið við og ekið aftur heim að hús-
kofanum sem ég hafði fengið léöan til að
vera út úr.
Og Sandra kom inn í lff m itt á þessu örv-
henda vori.
Hún átti að elda ofan i m ig á þessu bjarta
sumri.
Éghafðidregiömig út úrskarkalanum til
að semja handritum Snorra Sturluson fyrir
Italska kvikmyndafélagið. Það átti aö vera
snilldarverk og ég ætlaði aö verða bæði
frægur og rikur. Nógu frægur og rikur til
þess ég gætidregiðmig enn lengra út úr og
siðan oröið enn frægari og rikari. í þessu
skyni hafði ég viöað að mér miklum bóka-
kosti og var með nýtt form á döfinni og
nýstárlegar kenningar. Þær áttu aö ganga i
berhögg viö hefðbundna söguskoðun og
varpa nýju ljósi á samtimann og stöðu
mannsins i heiminum.
Og Sandra átti semsagt að elda matinn
meðan ég væri að þessu, þrifa húsið, bægja
burt gestum og gangandi, kveikja upp i
kaminunni og ganga hljóðlega um gólf.
Hún birtist daginn eftir aö ég kom, með
Ijóst slegið hár, skær blá augu, i skósiðum
indverskum kirtli með indlánaband um
ennið og aleiguna i axlartösku úr leðri og
stóð þannig á þröskuldinum og sagði:
Hæ.
Ég sagði lika hæ og spurði hvort hún væri
Sandra og hún sagðist vera Sandra og gekk
siðan innfyrir, litaöist um og sagði svo án
þess að lita á mig:
Veistu aö Elvis er dáinn.
Ha? sagði ég og mér brá dálitiö eins og
alltaf þegar ég heyri dauðsfiíl ókunnugra.
Hann dó úr hjartaslagi i Memphis og lög-
in hans voru spiluð i Lúxemborgarútvarp-,
inu i alla nótt og það voru engar aug-
lýsingar.
Jæja, sagði ég. Svo Elvis er dáinn.
Ég helt hann væri þin kynslóð, sagði
Sandra dálitið ásakandi og var ekki farin að
lita á mig og ég gat ekki varist þvi að hugsa
um hvað hún væri næm að skynja að við
Elvis værum sama kynslóð og þó var hún
ekki einusinni farin að viröa mig viðlits,
hún hélt bara áfram að skoöa spjöldin á
veggjunum, blómin i gluggunum, bókahill-
una, sófann og undarlegu tréskurðar-
myndirnar sem vinur minn, húseigandinn,
safnaöi af sjúklegri áráttu. Þegar hún hafði
lokið við að skoða þetta, þá leit hún loks á
mig og sagði þýölega og dapurlega:
Love me tender.
Eins og venjulega jafnan varö mér orð-
fátt og ég tók það til bragðs að bjóða Söndru
sæti og snerpa á könnunni og spyrja hana
hvort hún væri ekki þreytt aöganga þessa
löngu leið á sandölum, þaö væri verst ég
heföi ekki vitað hvernær hún kæmi svo ég
hefði getað sótt hana á bilnum.
Hún sagðist hafa komið eftir fjörunni og
það væri gaman að stikla á fjörugrjótinu og
hún hefði komið auga á ýmislegt skritið
rekið, sem hún þyrfti að gefa nánari gaum
að seinna.
Veistu hversvegna er svona mikið af
skóm? spurði hún.
Skóm? sagöi ég.
Fjaran er full af sjóreknum skóm,
gúmmiskóm, töfflum, tréskóm, vaðstigvél-
um, lika hælaháum kvenskóm, sagði hún.
Merkilegt. Hvaðan koma allir þessir skór.
Þarna voru lika barnaskór.
Kannski hefur sokkið skip með skóparti,
sagði ég gáfulega.
Vitleysa, sagöi húm, þó veist það er allt
flutt i gámum. Og skip hætt að sökkva.
Þetta var allt sitt úr hverri áttinni og litið
eftir af sumum. En barnaskór.
Svo varð Sandra hugsi dálitla stund og ég
fór að bardúsa við kaffikönnuna, eina
heimilisáhaldið sem ég kunni nokkurn veg-
inn meö að fara.
I Ég drekk ekki kaffi, sagði Sandra, svo
þegar ég var hálfnaður að hella upp á.
Jæja, sagöi ég. Ég er mikill kaffisvelgur.
Get helst ekki opnað augun á morgnana
fyrren ég er búinn að svolgra i mig liter af
lútsterku kaffi. Svart, sykurlaust.
Sandra var sest i sófann og horfði niður
grænmálaðar tærnar á sér:
Bara te, sagði hún. Jasminte!
Kaffilyktin barst utan úr eldhúsinu og
fyllti stofuna. Utan af firöinum heyrðust
mótorskellir, þeir voru á leiðinni út.
Úr postulinsbolla.
Hún sýndi engin svipbrigði þegar ég út-
skýrði fyrir henni að innkaupin hefðu verið
gerð i hasti og með frumbýlingsbrag og auk
þess efaðist ég um að vinur minn, hús-
eigandinn, hefðihaft rænu á að bera mikið
Skila-
boð til
Söndru
— Kafli úr óbirtri
skáldsögu
Jökuls
Jakobssonar
■ Hér birtist kafli úr skáldsögu eftir Jökul heitinn Jakobsson sem kemur út hjá Skuggsjá
innan skamms. Bókin heitir „Skilaboö til Söndru” en Jökull lauk við hana aðeins örfáum
mánuðum áður en hann lést, i april áriö 1978. Bókin mun ekki síst vera skemmtisaga og
kemur höfundur viða við. Birtist hér fyrsti kafli bókarinnar.
Myndirnar iopnunni eru af kápu bókarinnar, en hana geröi Kristján Steingrlmur Jóns-
son, myndlistarmaður.
postulin inn i húsið, þó mætti athuga máliö
og bæta úr þeirri þörf ef i ljós kæmi, sem
mig grunaði, að flest matarilát væru úr
réttum og sléttum leir. Þvi miður.
Bara blávatn, sagðiSandra þýðum mjúk-
um rómi: blávatn i krús.
Allir þessir skór...
OgElvisdáinn. Varstu virkilega ekki bú-
inn aö frétta það. I nótt i Memphis.Orðinn
svo ægilega feitur aö hann var hættur að
geta andaö. Konanfarin frá honum og hann
einn innan um alla þessa lifverði, svona ó-
skaplega feitur og safnaði Biblium og
bangsum. Love me tender... Hann var þó
þin kynslóð. Þetta er gott vatn.
Má bjóöa þér meira.
Nei takk.
Hún horföi út um gluggann úr sófanum
þar sem hún sat yfir klettana og lygnan
fjörðinn og fjöllin hinumegin, hrimguð i
efstu tindum. Þeir voru enn á leiðinni út.
Ég fann svepp hérna i lautinni sem ég
þekkti ekki, sagði hún svo. Svo er hvönn
og mariulykill.
Já ,sagði ég fékk mér iseinni bollann, það
er skömmhvaðmaður þekkir litið af öllum
þessum jurtum. En þaö
er friösælt hér.
Svo bætti ég við:
Og út úr.
Sandra sagði:
Það hlýtur aö vera gott að komast i sam-
band hérna.
Já, sagði ég og vissi nógu mikið um sam-
bandið sem Sandra var að tala um til að
spyrja ekki nánar um það. Það heföi verið
álika goðgá og segja ekki frá böndum min-
um við ftalska kvikmyndafélagið sem ég
var ákaflega stoltur af eða sambandsleysi
minu við löglega eiginkonu mina sem ég
var ekkert stoltur af.
Það er lika staður við rætur Snæfellsjök-
uls þar sem er gott samband, hélt Sandra
áfram og horfði enn út á fjörðinn. Þangað
koma jafnvel útlendingar sem hafa verið i
Tibet og sumir koma ár eftir ár svo nú er
þar dálitil nýlenda. Þeir standa fyrir henni
tveir, annar lærði heimspeki i Indlandi og
yrkir ljóð og hefur aldrei fengið styrk frá
hinu opinbera og hinn
var ráðuneytistjóri
og hætti iráðuneytinuog leggur núna stund
á jóga.
Ég sagðist hafa séð einhvern þátt um
þetta i sjónvarpinu. Ég sagðist lika hafa
heyrt þeir yrðu að standa undir húshaldinu
með þvi að selja ferðamönnum bensín og
kókakóla og pulsur og prinspóló i Shell-
sjoppunni.
Ertu á móti pulsum og bensini? spurði
Sandra og var nú farin úr öðrum sandalan-
um og tekin til viðað nudda á sér grænlakk-
aðar tærnar, sjálfsagt aumar eftir skokkið i
fjörunni, innan um alla þessa dularfullu
skó.
Ég flýtti mér að mótmæla: siður en svo,
þvertá móti gerði ég mér ljóst að pulsur og
bensín, greiðasala við ferðamenn væru
hluti af hagkerfinu, sem aftur á móti væri
ekki annað en beinabygging þjóðlifsins og
bak við þjóðlifið væru leyndardómsfullir
straumarog uppsprettur ókunnra afla. Það
væri einmitt þetta sem væri svo spennandi
við lifið: samhengi hlutanna. Dulrænt sam-
band við óræð öfl sem hafa tekið sér ból-
festu við jökulrætur á útskaga og svo
bensintankurinn við veginn og pulsurnar og
kókið i sjoppunni. Og ráðuneytisstjórinn
sem sagði skilið við kerfið og fór út i jóga.
Svo hló ég dálitiö af þvi Sandra var enn
ekki farin að sýna á sér nein svipbrigði og
sagði við hana:
Hver veit, kannski íaum við bráðum
jógamálaráðuneyti.
Sandra svaraði engu svo ég bætti við:
Til þess, skilurðu, að enginn þurfi að
draga sig út úr.
Hvað er þaðsem ég á að gera hér? spuröi
Sandra eins og hún hefði ekki skilið þessa
tilraun mina til að sýna fram á samhengi
allra hluta eða hvort hún leiddi þetta hjal
mitt hjá sér sem hverja aðra aulafyndni
þeirrar kynslóðar sem átt hefði Elvis
Presley að leiðarljósi og hefði að réttu lagi
átt að fylgja goöinu i dauðann.
Það er allt ósköp einfalt og viðráðanlegt,
sagöi ég. Eins og um var samið áttu að sjá
um að ég tærist ekki upp af næringarskorti
meðan ég er hér að vinna að þessu verkefni.
Það er dálitið verkefni sem ég hef dregist á
að gera fyrir ítalska kvikmyndafélagið.
Einfalt i sjálfu sér en krefst einbeitni og
þolinmæði. Ég geri mér ekki neinar grillur
um aö ég sé einhver stórbrotinn listamað-
ur. Ég legg metnað minn i vandað hand-
verk, klárar linur. Ég trúi ekki á guðlegan
innblástur^ en ég veit ég þarf að gæöa verk-
ið sérstökum anda. Anda sem ég vek upp i
huga mér. Og meðan á þessu stendur þykir
mér gott að vera út af fyrir mig, lifa reglu-
bundnu lifi, fara snemma á fætur, fá mér
göngutúr, borða kjarngóðan og undir-
stöðugóðan mat, fjöreínarikan af þvi ég
trúi ekki á pillur, mikið grænmeti skilurðu
og f jölbreytt, súpukjöt finnst mér til dæmis
mjög gott, nýjan fisk i karrisósu með hæfi-
legu bragði, gúllas stöku sinnum en ég er
ekki hrifinn af miklum steikum. Ekki með-
an svona stendur á. Á morgnana, þegar ég
er búinn að svolgra i mig þennan liter af
kaffi, þá er bara þessi venjulegi brekkfast-
ur: spælegg, ristað brauð, ostur og
marmelaði. Ég er semsagt enginn mein-.
lætamaður, siður en svo, matur er manns-
ins megin, hehe, en hinsvegar þykir mér
gott að hafa næði og ró og þessvegna hef ég
ekki einu sinni haft með transistortæki,
hvað þá plötuspilara. Auðvitað er þér
frjálst að hafa litið tæki inn i skonsunni
þinni, það ætti ekki að truíla mig, þú mátt
ekki halda ég sé einhver siöapostuli. Þvert-
á móti kannski lifsnautnarmaður að svo
miklu leyti sem ég hef likamsburði og hug-
myndaflug til, en allt hefur sinn tima. Ég
vona bara þér leiðist ekki. Og eins og þú
veist get ég lofaö góðu kaupi þvi italska
kvikmyndafélagið er engin prjónastofa.
Sandra hlustaði á með athygli og mér
létti stórum. Ég var íarinn að imynda mér
hún hefði ekki nokkurn áhuga á þessum
nýja starfa sinum ellegar þá hún væri þeg-
ar komin I svo djúpt samband að hún yröi
ekki að neinu liði i eldhúsi.
Love me tender, sagði hún bara. Ég hef
auðvitað ekki komist hjá þvi aö heyra þetta
væl hans Presleys i rútubilum og diskótek-
um handa gömlu fólki og villst inn á
Stjörnubió og séð eina af þessum milljón
biómyndum hans frá Hawaii þar sem hann
situr undir pálma meö gitarinn sinn og
lokkinn fram á ennið og hafgúurnar taka
undir sönginn um ástina sem deyr aldrei
meðan stjörnurnar skina svo ég skil ósköp
vel að þin kynslóð skuli þurfa kjötsúpu og
fjörefnarika fæðu með morgunleikfimi eftir
velheppnaðar samfarir kvöldið áður og
auðvitað skal ég reyna að vinna fyrir kaup-
inu minu en mér verður bara stundum
hugsað til Leonards Cohens sem ekki er
dauður eins og Presley og ætti þó löngu að
' vera dauður með heróínsprautuna i hand-
leggnum og augun gljáandi af spidi og
syngur með drafandi röddu um börnin i
Vietnam og heríoringjastjórnina i Chile og
ástarsöngvarnir hans íjalla um einmana
sálir sem leysa niður um sig og gera það
sjálfir fyrir framan þrettán ára stelpur bak
við öskutunnur i húsaportum i New York.
Svo þagnaði hún án þess að hafa nokkurn
tima litið i áttina til min, fór með þetta ein-
!tal þessum þýöa ljúfa rómi sem fór svo vel
við skær blá augun og sitt slegið hárið og
horfði i sifellu út á ljörðinn á meðan, þeir
voru enn að tinast út og mótorskellirnir
fóru þægilega saman við heimspekilegt
gargið i krummunum.
Þannig kom hún inn i lif mitt sólskinsdag
þetta örvhenta vor, og daginn eftir kom i
ljós hún kunni ekki að elda hafragraut og
gat ekki einu sinni hellt upp á könnuna en
hún fylgdi mér samt þetta bjarta sumar.
Kór ekki fyrr en um haustið, likt og irskt
jijóölag.
Það var um sama leyti og ég fékk skeytið
frá Italska kvikmyndafélaginu þess efnis
að handrit mitt um Snorra Sturluson væri
byggt á vankunnáttu og misskilningi og
væri með öllu íorkastanlegt.
i