Tíminn - 22.12.1981, Blaðsíða 23

22
Þriftjudagur 22. desember 1981
■ Mývatn. Eigandi Stefán Edelstein.
sérstakan dagamun — hann ferft-
aöist um landiö þvert og endi-
langt og myndaöi þaö i griö og erg
meö litilli og fornfálegri kassa-
myndavél. Sjálfur sagöi Isleifur
aö hann haföi komiö á svo til alla
staöi á landinu, nema i Borgar-
fjörö eystri. Þessi feröalög, djúp-
ar upplifanir hans á náttúru
landsins, og ljósmyndirnar uröu
honum svo drjúg innistæöa þeg-
ar hann fór aö mála á gamals
aldri.
begar Isleifur fær siöasta
launaumslagiö viö höfnina stend-
ur hann einn uppi einu sinni enn —
átti sama og ekkert eftir sextiu
ára þrældóm fyrir aöra, enga
konu, engin börn, enga ættingja.
Og hann byrjar aö mála. Hann
haföi aö visu skrifaö upp ljóö alla
tiö og skreytt -bækurnar meö
hringum og krúsidúllum sem
koma kunnuglega fyrir sjónir úr
myndum hans. Þessar ljóöabæk-
ur Isleifs skipta tugum og hafa
veriö til sýningar hér I Reykjavik.
En hann byrjar aö mála fyrir
alvöru og málar upp frá þessu á
hverjum degi. Sjálfur sagöi hann
svo frá, viö látum sannleiksgildiö
liggja milli hluta, aö einhverju
sinni heföi hann átt leiö upp
Bankastrætiö^og hitt þar Kjarval
á gangi. Hann hafi sagt eitthvaö á
þessa leiö viö meistarann: ,,mik-
iö asskoti væri gaman aö geta
málaö eins og þú”. Þá hafi Kjar-
val sagt aö þaö væri hreint ekkert
mál, tsleifur þyrfti bara aö drifa
sig inn i Málara og kaupa liti og
pensla.
tsleifur leigöi þá hjá ungum
hjónum sem blessunarlega ömuö-
ust ekki viö þvi þó oftastnær væri
römm terpentinulykt i húsinu.
Hann málaöi alltaf á sóffanum,
útafliggjandi, og breiddi plast
undir. Þar er máski ástæöan fyrir
þvi hvaö hann málaöi undarlega
smágert og finlega, hann gat setiö
viö heilu dagana og dundaöi sér
viö alls konar dúllur og munstur,
likt og sést glöggt á málverkinu af
Rifi á Snæfellsnesi hér á siöunni.
1962 setur Björn Th. Björnsson
upp sýningu á verkum Isleifs,
sem vekur talsveröa eftirtekt og
viö Isleif eru tekin viötöl bæöi i
blöö og útvarp. Allt frá fyrstu tiö
virkar list hans eins og fullsköp-
uö, hann var aldrei I neinum vafa
um hvaö hann ætti aö mála né
hvernig. List naivista er sjálfs-
sprottin, hún tekur ekki neinum
breytingum fyrir ytri áhrif, þaö
er sameinkenni þeirra, og þar er
frægast dæmi franska naivistans
Rousseaus sem málaöi i fjörutiu
ár, aö myndir þeirra hafa hinn
sama barnslega og einiæga svip
allt frá hinni^ fyrstu til hinnar
siöustu. Naivismi er ekki hreinn
nema hann eigi öll sin upptök i
málaranum sjálfum. Þótt Isleifur
hefði gaman af aö skoöa myndir
annarra ,t.d. Asgrims og Kjar-
vals létu þær hann allsendis ó-
snortinn þegar hann tók sjálfur
upp pensilinn. List hann stökk
fullsköpuð úr haus gyöjunnar og
breyttist ekki aö marki upp frá
þvi.
Isleifur málaöi þaö sem honum
var hugstæöast, landiö, heima-
byggðina á Ströndum, og studdist
þá einkum viö þá mynd sem hann
geröi sér af stööunum i huganum,
stundum haföi hann ljósmyndirn-
ar til hliðsjónar og stöku sinnum
braust hann á staöina, þó hann
væri fótfúinn og gengi viö hækjur.
Þannig gekk hann t.d. langleiöina
upp að fossinum Glym I Hval-
fjarðarbotni til aö sjá hann af eig-
in raun, þótt sú ganga sé erfið,
jafnvel fyrir fullfriska menn.
Siðan hélt Isleifur sýningar á
um tveggja ára fresti, en alls
uröu einkasýningar hans átta.
Hróöur hans barst viöa sem ekta
naivista, myndirhans urðu m.a.s.
eftirsóttar erlendis frá, af þekkt-
um söfnum þar. Og nú tæpum tiu
árum eftir andlát Isleifs, eru
myndir hans ekki á hverju strái
og seljast dýrum dómum þá
sjaldan þær eru i boöi.
Siöustu ár sin dvaldi Isleifur
Konráösson á Hrafnistu. Sagt er
að þar hafi hann orðið fyrir
nokkru áreiti frá hendi samvist-
manna sinna, sem áttu bágt meö
að skilja list Isleifs. Raunveruleg
hlutföll og stærðir skipta minnstu
máli i myndum Isleifs, hann velur
sér sjónarhorn eftir hentugleika,
oft mörg i hverri mynd, og þaö
var jafnan stærst sem honum
fannst skipta mestu máli i mynd-
efninu. Fuglarnir i bjarginu i
fjarska gátu allt eins verið stærri
en mótorbátar, blómin i túninu
stærri en bærinn. Þetta þótti köll-
unum á Hrafnistu kyndugt. ísleifi
var fyrirmunaö aö láta þetta sem
vind um eyru þjóta og haföi
nokkrar áhyggjur af. Einu breyt-
ingarnar sem verða á myndlist
hans þau rúmu tiu ár sem hann
málaöi má likast til rekja til
þessa.
En þaö voru önnur vandamál
■ Grimsey á Steingrímsfiröi. Eigandi Listasafn alþýöu.
og merkilegri sem vöföust fyrir
Isleifi. Kannski hin raunverulegu
vandamál listarinnar, a.m.k.
engar afstrakt vangaveltur um
formfræði. Isleifur málaöi t.d.
eitt sinn mynd af kirkju fyrir
vestan þar sem hann haföi veriö
viö messu. Hann haföi oröiö þess
var aö mikill hörgull var á bila-
stæðum viö kirkjuna. Þegar Is-
leifur málar siöan myndina bætir
hann við stóru malbikuöu bila-
stæöi á kirkjuhlaöiö. I augum
hans var landslag ekki bara fall-
egt, þaö þurfti lika aö vera hag-
fellt. Oöru sinni málaöi Isleifur
mynd, þar sem meðal annars
rann árspræna og var brú þar
yfir. Isleifur velti lengi vöngum
yfir brúnni, hvort hann ætti aö
hafa fyrir þvi að breikka hana.
Hann hugsaöi sem svo — ef nú
kæmi ungur bóndi og fengi sér
traktor, væri brúin þá ekki of
mjó?
isleifur andaöist 9da júni 1972
og var þá nýlega búinn aö halda
siöustu málverkasýningu sina á
Hrafnistu. Að eigin ósk var hann
jarösettur fyrir vestan, I Selvik
viö Steingrimsfjörö.
En hvaö er þaö sem gerir
myndir Isleifs svo einstæöar? Orö
hrökkva vitaskuld skammt þegar
myndlist er annars vegar og best
aö láta litmyndunum hér á siö-
unni um aö gefa töfra tsleifs i
skyn. Þó má reyna. Isleifur er
sannur og hreinræktaöur naivisti,
eins og kallaö er. Hann er ákaf-
lega næmur á hiö myndræna i
náttúrunni og upplifir þaö með ó-
spilltum barnsaugum. Hann mál-
ar staöina eins og þeir koma hon-
um fyrir hugskotssjónir og hiröir
litt um náttúrulögmálin eöa hefð-
bundnar reglur um myndbygg-
ingu. List hans er tengd fjöllum,
vogum og vikum heimahaganna
órjúfanlegum böndum og um leiö
þvi lifi sem sveitafólk gæddi land-
iö i aldanna rás — þjóösögum og
hindurvitnum. Or klettabeltum
Isleifs gægjast oft góöiátlegir
bergþrusar, myndirnar eru
sprottnar af upplifun hans á land-
inu eins og hún leggur sig,
draumum hans, minningum,
sögusögnum sem hann hefur
heyrt. Einnig má segja aö list
hans sé runnin áf sjáifsögöu viö-
horfi sveitamannsins til náttúr-
unnar, þar sem hagsæld og fegurö
veröa ekki skilin aö, myndir Is-
leifs eru allar iöandi af búsæld og
grænum litum.
Margir málarar hafa reynt aö
mála eins og naivistar, meö
barnsaugum en útkoman reynist
heldur máttvana þegar upplagið
er ekki fyrir hendi, þaö er ekki
hægt fyrir menn með venju-
bundna lifsskoðun aö sjá heiminn
allt i einu likt og börn. Þvi eru
menn á borö viö Isleif einstakir.
Og sumlr segja aö hann komi til
meö aö veröa nafn i heimslista-
sögunni.
eh.
■ Drangaskörð á Ströndum. Eigandi Gisli B. Björnsson.
■■