Tíminn - 29.12.1981, Blaðsíða 8

8
utgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur
Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjuri: Sig-
urður Brynjólfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jóns-
son. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V. Ólafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon.
Umsjónarmaður Helgar-Timans: lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friðrik Indriðason,
Heiður Helgadóttir, Jónas Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin
Leifsdóttir, Ragnar Orn Pétursson (iþróttir), Skafti Jónsson. útlitsteiknun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
Róbert Agústsson, Elín Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Próf-
arkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, María Anna Þorsteins-
dóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavik. Simi:
M300. Auqlýsingasimi: 18300. Kvöklsimar: 88387, 8Ó392. — Verö i lausasölu
6.00. Askriftargjald á mánuði: kr. 100.00— Prentun: Blaðaprent hf. ,
flföfllWWíl’ Þriöjudagur 29. desember 1981.
á vettvangi dagsins
Skammsýni og þjóðar-
ógæfa ef menn gera sér
ekki grein fyrir að
lífsgæðin byggja
á verðmætasköpun
— segir Alexander Stefánsson, alþingismaður
„Ár aldraðra”
Ákveðið er að næsta ár, 1982, verði tileinkað
öldruðum og stjórnvöld hafa lýst yfir að það verði
,,ár aldraðra”. Undanfarið hefur hvert ár verið
tileinkað einhverju sérstöku baráttu eða rétt-
indamáli og yfirleitt gefið nokkuð góða raun.
Vakin er athygli á ýmsum vandamálum sem úr-
lausnar þurfa og hrint er i framkvæmd verkefn-
um sem horfa til framfara og heilla.
Ár fatlaðra er nú að liða. Árangur þeirrar við-
leitni að létta fötluðum byrðarnar er liklega sá
mestur að augu þeirra sem heilir eru hafa opnast
fyrir þvi, að lifsbarátta fatlaðra er ekki aðeins
þeirra einkamál, hún kemur öllum þjóðfélags-
þegnum þessa lands við. Auðvitað þurfa fatlaðir
á húsnæði og aðhlynningu að halda og hefur mikið
áunnist i þvi að byggja upp stofnanir sem þeim
eru ætlaðar þótt enn sé margt ógert i þeim efnum.
En mestu hefur ,,ár fatlaðra” varðað hagsmuni
þeirra og þar með þjóðarinnar allrar, að þeir sem
við fötlun búa eru lika þegnar þessa lands og eiga
fullan rétt á að taka þátt i þvi þjóðlifi sem hér er
lifað. Likamleg hömlun á ekki að verða til þess að
þeir séu útskúfaðir frá atvinnulifi eða taka þátt i
þvi menningarlifi sem hér er lifað og hafa aðgang
að öllum þeim stofnunum sem fólk sækir sér til
gleði og lifsfyllingar. Þótt ,,ár fatlaðra” sé senn á
enda runnið á það vonandi eftir að bera rikulegan
ávöxt og að það gleymist ekki sem áunnist hefur.
Byrði fatlaðs fólks er nógu þung þótt ekki sé á
hana aukið með afskiptaleysi af högum þess.
Það er ekki nóg að byggja yfir þetta fólk. Eins
og allir aðrir á það kröfu á að teljast fullgildir
þjóðfélagsþegnar og taka eins mikinn þátt i dag-
legu lifi og kostur er á.
Á sama hátt eru aldraðir enginn sérstakur
hópur sem hægt er að setja til hliðar og koma
fyrir á elliheimilum og skipta sér svo litið af.
Hver gömul kona og gamall maður eru nákvæm-
lega jafn einstakir einstaklingar og verið hafa
langa ævi. Kjör manna eru misjöfn og lifshlaupið
margs konar. Þegar liður að ævikvöldi hlýtur að
vera réttur hvers manns að velja og hafna
hvernig hann kýs að eyða þeirri ævi sem eftir er.
Elliheimili eru góð og sjálfsögð en það er ekki vist
að slikar stofnanir henti öllum.
Aldrað fólk sem á við vanheilsu að striða þarf
aðhlynningu á réttum stofnunum, en þeir sem
fullfriskir eru.sama hve aldurinn er hár, eiga að
fá að búa og starfa þar sem þeim sjálfum sýnist.
Yngra fólki ber skylda til að taka fullt tillit til
óska og þarfa aldraðra.
Það sem aldraðir þurfa á að halda er tillitssemi
og umfram allt, öryggi.
Öryggisleysi aldraðs fólks getur valdið hugar-
angri og ótimabærri hrörnun. Þeir sem byggt
hafa upp þann þjóðarauð sem íslendingar búa nú
að, eiga ótviræðan rétt á að þannig sé að þeim bú-
ið að þeir þurfi ekki að óttast um veraldlega vel-
ferð sina. Aldraðir þurfa að eiga greiðan aðgang
að húsnæði við þeirra hæfi, umönnun sem hægt er
að láta i té og búa við f járhagslegt öryggi.
Aldraðir ganga ekki við betlistaf og þurfa ekki
ölmusu. Þeir sem enn eru fullfriskir og vinnu-
færir eiga þeim skuld að gjalda.
OÓ
■ Alexander Stefánsson flutti
efnisrika ræBu viB aöra umræBu
fjárlagafrumvarpsins. Hann á
sæti i fjárveitinganefnd og fylgist
þvi vel meB fjárlagagerBinni. 1
byrjun máls sins vakti hann at-
hygli á nauösyn þess aB fjárveit-
inganefnd heföi meiri áhrif á
undirbúning fjárlagagerBarinnar
en nú er og tæki ýmsar opinberar
stofnanir til meöferöar, sem á aö
vera grundvallaratriBi viö fjár-
málastjórn rikisins.
Hann Itrekaöi þá skoBun sina aö
eölilegast væri aö rlkisendur-
skoöun heyröibeintundir Alþingi,
en ekki fjármálaráöherra eins og
nú er. Þetta setur rlkisendurskoö-
un miklar hömlur, sagöi Alexand-
er og torveldar i raun og veru
beinar upplýsingar eöa vinnutil-
högun viö öflun þeirra upplýsinga
sem Alþingi ætti aö fá að láta
rikisendurskoðun afla varöandi
opnberar stofnanir og fjárveit-
ingu þeirra og opinberra fram-
kvæmda. Það er nauösynlegt aö
rikisendurskoöun starfi viö hliö
hagsýslustofnunar. Þannig hlyti
aö fást miklu raunhæfari upplýs-
ingar um rikisfjármálin. Mitt
mat er þaö aö mikiö skorti á i dag
að rfkisendurskoöun og fjárlaga-
og hagsýslustofnun vinni saman.
Milli þessara mikilvægu stofnana
rikisfjármála eru mjög lausleg
tengsl I dag, svo ekki sé meira
sagt. Þessu þarf aö breyta, ég
minni á þetta nú viö afgr. fjár-
laga. Eg tel aö Alþingi og þá ekki
sistfjvn. þurfti á stofnun aö halda
eins og rikisendurskoöun á aö
vera viö fjárlagageröina og ekki
sist viö upplýsingaöflun um meö-
ferö fjárveitinga til opinberra
framkvæmda og stofnana sem
slikra.
Fjárlaga- og hagsýslustofnun
hefur vissulega unniö sifellt og
meö vaxandi þunga aö þvi aö
gera fjárlagageröina marktæk-
ari. Meö meiri kröfugerö á hend-
ur stofnuninni um nákvæmari
upplýsingar um fjárbeiönir, en
samt sem áöur er ljóst aö aökall-
andi er aö ýmsar stofnanir séu
teknar til sérstakrar úttektar.
Þaö blasir viö aö verkefni sumra
stofnana rekast á, fleiri aöilar eru
raunar aö vinna aö sama verk-
efninu. Þetta rekum viö okkur oft
og mörgum sinnum á viö fjár-
lagageröina. Þessu þarf að
breyta. Það er alltof mikil sjálf-
virkni i útþenslu I mörgum opin
berum stofnunum. Hér er verk aö
vinna, sem Alþingi meö stuöningi
rikisendurskoöunar þarf aö fara
rækilega ofan i. Þetta tekur aö
visu langan tima en eftir þvi sem
þetta er dregið veröur máliö
erfiöara i meöferö. Ég get nefnt
hér og gæti nefnt mörg dæmi um
hversu augljóst þaö viröist aö
fariö sé ofan i þessi mál. Eins og
fram kemur I fjárlagaf'rum-
mála 271 millj. kr. eöa yfir 207
milljaröar gamalla kr. sem er
fyrirferöarmest allra rikisút-
gjalda.
Gat ekki upp-
lýst fjár-
hagsstööuna
Forstjóri Tryggingarstofnunar
rlkisins, kom á fund fjárvn. og
óskaöi eftir hækkun til trygginga
uppá 303 millj. kr. sem hann taldi
aö vantaöi til þess aö hægt væri aö
reka tryggingarnar meö eölileg-
um hætti. En þaö sem var alvar-
legast viö þessa hækkunarbeiöni,
var sú blákalda staöreynd að for-
stj. Tryggingarstofnunar rikisins,
þessari stærstu stofnun I opinber-
um rekstri, viöurkenndi aö hann
heföi alls ekki möguleika á aö
upplýsa um raunverulega fjár-
hagsstööu tryggingakerfisins, t.d.
frá mánuöi til mánaöar. Þar sem
kerfiö væri þaö seinvirkt I upp-
gjöri m.a. væru öll sjúkrasamlög
I landinu á floti i þessu efni eins og
hann oröaöi þaö. Og hvaö haföi
hann til ráöa i sambandi viö þetta
stóra fyrirtæki. Þaö þurfti aö _
hans mati aö setja upp fullkomiö
tölvukerfi I þetta mikla bákn.
Leggja niöur sjúkrasamlögin i
landinu, breyta húsaskipan stofn-
unarinnar o.s.frv. Trygginga-
stofnun rikisins er ein þýöingar-
mesta stofnun i rikiskerfinu, en er
bákn er augljóst er að hefur vaxiö
sjálfkrafa yfir höfuö stjórnenda.
Fjvn. hækkaöi framlag rikisins til
rkestrar stofnunarinnar um 67
millj. kr. I staö 303 millj. sem
stofnunin telur sig þurfa. Þaö
væri vissulega freistandi aö nefna
ótal opinberar stofnanir i þjóö-
félagskerfi okkar sem augljós-
lega er þörf á aö séu teknar til
rækilegrar meöferöar. Skipu-
lagöar upp á nýtt, viö breyttar aö-
stæöur. Ég er ekki i vafa um aö
hægt væri aö ná fram miklum
sparnaöi og lækka útgjöld rikisins
stórlega ef þetta væri gert. Og ég
vil undirstrika aö ég tel nauösyn
bera til aö Alþingi taki þetta mál
fastari tökum. Þaö kemur vissu-
lega vel til greina aö fela fjvn.
ákveönara hlutverk og afstööu til
þessa verkefnis.
Árangur góörar
stjórnunar
Arangur af góöri stjórnun rikis-
stofnana lætur ekki á sér standa,
viö höfum fylgst meö hvernig
fjárhagsstaöa rikisútvarpsins
hefur stórbreyst á tiltölulega
stuttum tima. Þar hefur fariö
saman góö stjórnun og ákveðinn
vilji til aö bæta og hagræöa
rekstri. Stjórnendur þessarar
stofnunar ná yfir verkefnið, vita
hvernig fjárhagurinn stendur og
hvaö má gera, sem gerir þeim
kleift aö rökstyöja slnar áætlanir
og fjárþarfir á sannfærandi hátt.
Margar aörar B-hluta stofnanir
eru vissulega á réttri braut, hvað
varöar hagræöingu i rekstri. Ég
nefni Vegagerö rikisins, Póst og
sima, Rafmagnsveitu rikisins og
Orkustofnun. En samt sem áöur
hef ég þá skoöun aö i þessum
stofnunum sé þörf á aö gera bet-
ur, yfirbygging þeirra sé of stór.
Ég tel ástæöu til aö nefna þetta
hér, skeröingu fjárlaga til stofn-
ana og fjárfestingarsj. Eins og
kunnugter þarf árlega lagabreyt-
ingu, þaö er lánsfjárlög, vegna
þess aö gengiö er gegn lögum um
skyldu rikissjóös til fjárframlaga
til sjóöa og einstakra verkefna.
Þar sem ekki er taliö fært aö full-
nægja þessari fjárþörf. Þar
stendur upp á Alþingi aö taka
þessi mál til meöferðar. Þann 3.
júli 1980 skilaöi stjórnskipuö
nefnd áliti til fjmrh. um þessi mál
sem er um margt athyglisvert og
mér finnst fullkomin a'stæöa til
þess aö hér viö þessa 2. umr. fjár-
1. fyrir áriö 1982, aö lesa hér kafla
úr þessu nál., en ég geri þaö einn-
ig vegna þess aö þessi n. var
stjórnskipuö meö sérstökum
hætti. 1 n. áttu sæti fulltrúar frá
öllum stjórnmálaflokkunum, þ.e.
Halldór E. Sigurösson, Helgi Selj-
an, Matthias Á. Matthiesen og
Sighvatur Björgvinsson og þaö er
ekki verið aö geta þess aö hér eru
um 3 fyrrv. fjmrh. aö ræöa. En
þeir segja svo um þetta endur-
skoöunarverkefni:
„Þau sjónarmiö sem bjuggu að
baki gildandi 1,- fyrirmælum um
stofnlánasjóöi fólust einkum i þvi
aö lán stofnlánasjóöa skyldu vera
hagkvæmari en önnur fjárfest-
ingarlán. Aö þessum sökum var
taliö brýnt aö eigiö fé þeirra sjóöa
er stofnlán veittu, yröu aö
minnsta kosti verulegur hluti
þess fjármagns sem þeir lánuðu.
Én siöur aö um endurlán væri aö
ræöa. Samfara verðlagsþróun
undanfarinna ára hafa stofnlána-
sjóöir þrátt fyrir þaö sem aö
framan segir, oröiö aö taka veru-
legan hlut af ráðstöfunarfé sinu
að láni, og þó einkum hjá
Framkvæmdasjóði tslands. Þessi
lán sem ýmist eru verötryggð eöa
gengis tryggö hafa þeir siöan
endurlánaö. Akvaröanir á útlána-
kjörum sjóöanna hafa aö sjálf-
sögöu i æ rikari mæli tekiö miö af
þeim lánskjörum sem sjóöirnir
þurfa aö hlita sjálfir og er nú svo
komið aö útlán þeirra eru aö
fullu verö- og gengistryggð.
Þessar breytingar hafa leitt til
þess aö sjónarmið þau sem
bjuggu aö baki lágaákvæðum
um tekjur sjóðanna og þá einkum
óafturkræf framlög rikissjóös
hafa minna gildi en áöur. Þar
sem eigin fjárstaöa sjóöanna ætti
að vera aö miklu leyti tryggð meö
fullri verötryggingu útlána
þeirra. Þetta atriði ásamt þvi aö
æskilegt er að fjárveitingarvaldiö
hafi frjálsari hendur til fjárveit-
inga til sjóðanna en nú er, mæla
fyrst og fremst meö þvi aö breyt-
ingar veröi gerðar á gildandi lög-
gjöf um framlög rikissjóö til
stofnlánasjóöa. Og I niöurlagi á
þessu áliti segja þessir aöilar að i
meginatriöum felast brtt. n. I eft-
irfarandi atriöum: „Ákvæöi um
föst framlög rikissjóös til stofn-
lánasjóöa veröi i flestum tilfellum
felld niöur. Dregiö veröi út skyldu
rikissjóös til mótframlaga við
aöra aöila sem leggja fram fé til
sjóöanna, en þar er oftast um
beina hagsmunaaöila að ræða.
Ennfremur verði skert og afnum-
inn hluti sjóöanna i tekjum af
mörkuöum tekjustofnunum. Sé
um þá aö ræöa og þeir sem veiga-
litlu hlutverki gegna.” 1 þessu
sambandi skal á þaö bent aö gildi
hinna mörkuöu tekjustofna eru
mjög mismunandi. Margir þeirra
gefa af sér tiltölulega litlar tekjur
og skipta I raun ekki grundvallar-
máli fyrir þær stofnanir sem
þeirra þurfa að njóta. Þvi leggur
n. til aö mörkun sumra þeirra
veröi felld niöur en ákvöröun um
fjárframlög til þeirra stofnana
sem nú njóta m.a. tekna af þess-
um tekjustofnum veröi alfarið
faliö Alþingi viö afgr. fjárlaga
hverju sinni!
Raunhæf
fjárlagagerð
Ég vil endurtaka hér aö þaö
sem var merkilegt viö þetta
nefndarálit aö minu mati er fyrst
og fremst þaö að þaö eru fulltrúar
flokkanna sem vinna þetta verk
og gera á ályktun og þaö sem
meira er aö þaö eru þrir fyrrv.
fjmrh. sem skrifa undir þetta
nefndarálit, Halldór E. Sigurös-
son, Matthias A. Mattiesen og
Sighvatur Björgvinsson auk
Helga Seljan.
Þaö má vissulega deila um niöur-
stöðuna. En aö minu mati er aug-