Fréttablaðið - 28.05.2008, Blaðsíða 8

MARKAÐURINN 28. MAÍ 2008 MIÐVIKUDAGUR8
Ú T T E K T
Á K V Ö R Ð U N A R F E R L I S T Ý R I V A X T A
Í aðdraganda vaxtaákvörðunar efnir Seðlabanki Íslands til þriggja peningastefnufunda.
Fundur Hvað er gert á hverjum fundi
Á fyrsta peningastefnufundi
Um það bil viku fyrir vaxtaákvörðunardag efnir bankastjórn til
fundar þar sem ítarlega er farið yfir þróun og horfur í efnahags- og
peningamálum.
Á öðrum peningastefnufundi
Á öðrum fundi er kynnt mat á samræmi peningastefnunnar og verð-
bólgumarkmiðs og rætt hvernig rétt sé að bregðast við í ljósi grein-
ingarinnar sem var kynnt og rædd á fyrri fundi. Lögð skulu fram til
umfjöllunar drög að stefnuyfirlýsingu bankastjórnar.
Vaxtaákvörðunarfundur
Á ákvörðunarfundi bankastjórnar leggur formaður bankastjórnar
fram tillögu um vexti og bankastjórarnir þrír ákveða hvort breyta eigi
vöxtum. Einungis bankastjórarnir þrír hafa aðgang að loka fundinum
þar sem vextir eru ákvarðaðir. Bankastjórn hefur heimild til að kalla
aðila á sinn fund.
Á þriðja peningastefnufundi
Vaxtaákvörðun kynnt og lokahönd lögð á stefnuyfirlýsingu banka-
stjórnarinnar.
H V E R N I G Á K V A R Ð A R B A N K A S T J Ó R N
S E Ð L A B A N K A Í S L A N D S V E X T I ?
Vextir eru ákvarðaðir af bankastjórn Seðlabankans. Í bankastjórninni sitja þrír menn:
Davíð Oddsson, sem jafnframt er formaður bankastjórnar, Eiríkur Guðnason og Ingimundur
Friðriksson. Ferli vaxtaákvörðunar hefst um viku fyrir vaxtaákvörðunardag. Haldnir eru þrír
svokallaðir peningastefnufundir þar sem farið er yfir stöðu mála. Á fyrsta peningastefnufundi
leggja sérfræðingar bankans fyrir bankastjórnina ýmsa hagvísa. Á öðrum fundi eru hagvís-
arnir ræddir í samanburði við núverandi vaxtastig. Eftir þann fund hittast bankastjórarnir þrír
á vaxtaákvörðunarfundi og ákveða hvort breyta eigi vöxtum. Loks er efnt til þriðja og síðasta
peningastefnufundarins þar sem ákvörðun bankastjórnar er kynnt þeim sem sitja peninga-
stefnufundi og gengið endanlega frá stefnuyfirlýsingu bankastjórnar.
P E N I N G A S T E F N U F U N D I R
Um það bil viku fyrir vaxtaákvörðunardag efnir bankastjórn til peningastefnufundar þar
sem ítarlega er farið yfir þróun og horfur í efnahags- og peningamálum. Á þessum fundi
skal leggja fram öll tiltæk gögn sem máli skipta við greiningu á framvindu efnahagsmála og
við mat bankans á samræmi peningastefnu og verðbólgumarkmiðs. Meðal þessa efnis eru
Hagvísar og frekari vísbendingar um þróun.
H V E R J I R S I T J A P E N I N G A S T E F N U F U N D I ?
Peningastefnufundi sitja auk bankastjórnar aðalhagfræðingur og staðgengill hans, fram-
kvæmdastjórar alþjóða- og markaðssviðs, fjármálasviðs, og tölfræðisviðs og aðrir sérfræð-
ingar eftir því sem bankastjórn ákveður hverju sinni. Aðrir hafa ekki aðgang að þessum
fundum.
H V A Ð E R B I R T Í F U N D A R G E R Ð U M
F R Á V A X T A Á K V Ö R Ð U N A R F U N D U M ?
Seðlabankar víðs vegar um heiminn birta gjarnan fundargerð frá vaxtaákvörðunum. Í fund-
argerðinni má finna niðurstöðu atkvæðagreiðslu seðlabanka, umræður innan bankastjórnar
og hvernig atkvæði falla um vaxtaákvarðanir. Ef ágreiningur er um framvindu mála má sjá
sjónarmið hvers meðlims bankastjórnar og umræður sem eru innan bankastjórnarinnar.
F U N D A R G E R Ð I R S E Ð L A B A N K A Í S L A N D S
Engin fundargerð er skrifuð á vaxtaákvörðunarfundinum en á peningastefnufundum er gerð
fundargerð en hún er ekki birt opinberlega.
H
elsta röksemdafærslan
gegn því að birta
fundar gerðir frá
vaxtaákvörðunarfundi
er að það muni draga
úr umræðum á fundinum sjálfum
ef menn þyrftu að standa frammi
fyrir alþjóð með fundargerð. Um-
ræður væri ekki jafnskilvirkar á
fundinum og líkur á verri ákvarð-
anatöku, segir Þorvarður Tjörvi
Ólafsson, hagfræðingur hjá Seðla-
banka Íslands.
Þorvarður Tjörvi segir það mjög
misjafnt milli seðlabanka hve
langt þeir gangi í því að birta upp-
lýsingar um niðurstöðu kosninga
um vexti. Hann bendir á að ólíkt
sé milli landa hvort fundargerðir
eru skrifaðar og ef þær eru skrif-
aðar hvort þær eru gerðar opin-
berar. Sem dæmi nefnir hann að
engin fundargerð er gerð á Nýja-
Sjálandi en þar er einungis einn
bankastjóri sem er einráður, líkt
og í Ísrael. Þar tekur einn banka-
stjóri endanlega ákvörðun en hins
vegar eru haldnir peningastefnu-
fundir líkt og á Íslandi en þar eru
fundargerðir birtar. Þorvarður
Tjörvi bendir á nýlegt dæmi frá
Ísrael þar sem aðalhagfræðingur
bankans var ósammála banka-
stjóranum, sem kom í ljós þegar
fundargerð var birt skömmu eftir
vaxtaákvörðun.
GAGNSÆISBYLTING
Þorvarður segir að gagnsæis-
bylting hafi átt sér stað á síð-
ustu árum meðal seðlabanka og
ákaflega stutt síðan þeir gáfu
ekki upp hvert væri stýritæki
þeirra eða markmið bankans.
Þorvarður bendir á að einungis
séu um fimmtán ár síðan Seðla-
banki Bandaríkjanna hóf að auka
gagnsæi peningamálastefnunnar
og bæta upplýsingagjöf til mark-
aðarins.
Verðbólgumarkmið er ákveðið
samskiptaform milli seðlabanka,
almennings og markaðsaðila.
Seðlabankar með verðbólgumark-
mið hafa verið mjög opinskáir og
gagnsæir. „Gagnsæi hefur fylgt
því að seðlabönkum hefur verið
fengin aukin völd og aukið sjálf-
stæði. Þá er gerð ákveðin krafa
til seðlabanka um að greina skil-
merkilega frá hvernig þeir fara
með þetta vald sem almenningur
hefur gefið þeim.“
VAXTASPÁ Í STAÐ FUNDARGERÐAR
Þorvarður Tjörvi segir að erfitt sé
að segja til um hvort skortur á upp-
lýsingum um vaxtaákvörðunina
hafi áhrif á trúverðugleika seðla-
banka. Þorvarður Tjörvi telur
mikilvægast að bankar greini skil-
merkilega frá því hvaða ákvörðun
hann tekur og hvernig hann sjái
framtíðina fyrir sér. Þorvarður
bendir á að þegar kemur í ljós að
það er ágreiningur er um vaxta-
ákvörðun er hægt að reyna að
lesa út úr því hvert vextir muni
þróast á næstu misserum. Seðla-
banki Íslands hefur farið þá leið
að birta einfaldega spá um þróun
vaxta. „Spá Seðlabanka Íslands er
spá sérfræðinga en ekki banka-
stjórnarinnar sjálfrar líkt og hjá
Seðlabanka Nýja-Sjálands, Sví-
þjóðar og Noregs. Bankastjórn
Seðlabanka Íslands hefur sagt
þetta eina bestu vísbendingu um
þróun næstu misseri. Að mörgu
leyti er Seðlabanki Íslands einn
sá gagnsæasti í heimi eins og pen-
ingastefna hans er núna. Seðla-
banki Íslands er einn af fjórum
seðlabönkum í heimi sem gefa út
stýrivaxtaferil. Í hvert skipti sem
Peningamál eru gefin út er gefin
út spá um þróun stýrivaxta næstu
þrjú árin,“ segir Þorvarður.
FRUMKVÆÐI KOMI FRÁ ÞINGHEIMI
Spurður hvort hann telur rétt
að fulltrúar Seðlabankans komi
fram fyrir þingnefndum bendir
Þorvarður á að fulltrúar Seðla-
banka Íslands koma fram fyrir
þingnefndum en ekki opinber-
lega líkt og tíðkast víðs vegar er-
lendis. Hann bendir einnig á að
Ben Bernanke, formaður banka-
stjórnar Seðlabanka Bandaríkj-
anna, er aldrei með blaðamanna-
fundi eftir stýrivaxtaákvarðanir
og Alan Greenspan var aldrei með
sjónvarpsviðtöl. Spurður hvort
eðlilegt sé að auka samvinnu þing-
heims og Seðlabankans segir Þor-
varður eðlilegt að frumkvæðið
komi frá þingheimi. „Öll umræða
um peningastefnuna er að gagni
og ég get ekki ímyndað mér að
það standi á Seðlabankanum að
veita þessar upplýsingar og við
fögnum hverju tækifæri til að út-
skýra sýn okkar á peningastefn-
una og efnahagsmálin,“ segir Þor-
varður.
Úr reykfylltu
bakherbergjunum
Gagnsæisbylting hefur átt sér stað undanfarin ár meðal seðlabanka heimsins.
Margir sérfræðingar telja næsta skref að auka gagnsæi vaxtaákvarðana
Seðlabanka Íslands. Björn Þór Arnarson ræðir við sérfræðinga og fer yfir málið.
GAGNSÆISBYLTING Þorvarður Tjörvi
Ólafsson segir að gagnsæisbylting hafi átt
sér stað undanfarin ár.
Þ
FRIÐJÓ
Situr í
ban
Mark
MARKAÐ
V I N N U T I L H Ö G U N S E Ð L A B A N K A V E G N A S T Ý R I V A X T A Á K V Ö R Ð U N A R
Birtir seðlabanki fundargerð frá stýrivaxtafundi? Birtir seðlabanki stýrivaxtaspá?
Ísland Nei Já
Bandaríkin Já Nei
Nýja-Sjáland Nei, einráður Já
England Já Nei
Evrópa Nei Nei
Japan Já Nei
Ísrael Já Nei
Svíþjóð Já Já
Noregur Já Já