Fréttablaðið - 04.06.2008, Qupperneq 10

MARKAÐURINN 4. JÚNÍ 2008 MIÐVIKUDAGUR10
S K O Ð U N
ÚT GÁFU FÉ LAG: 365 – prentmiðlar RIT STJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson RITSTJÓRN: Annas Sigmundsson, Björn Þór Arnarson, Hólmfríður Helga Sigurðardóttir, Ingimar
Karl Helgason, Jón Aðalsteinn Bergsveinsson, Sindri Sindrason AUGLÝSINGASTJÓRI: Jón Laufdal RIT STJÓRN OG AUGLÝSING AR: Skaftahlíð 24, 105 Reykja vík AÐ AL SÍMI: 512 5000 SÍMBRÉF:
512 5301 NETFÖNG: rit stjorn@markadurinn.is og aug lys ing ar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UM BROT: 365 – prentmiðlar PRENT VINNSLA: Ísa fold arprent smiðja ehf. DREIFING:
Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Markaðinum er dreift ókeyp is með Fréttablaðinu á heim ili á höf uðborg ar svæð inu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum
verslunum á lands byggðinni. Markaðurinn áskil ur sér rétt til að birta allt efni blaðs ins í staf rænu formi og í gagna bönk um án end ur gjalds.
annas@markadurinn.is l bjorn.ingi@markadurinn.is l bjornthor@markadurinn.is l holmfridur@
markadurinn.is l ingimar@markadurinn.is l jonab@markadurinn.is l olikr@markadurinn.is
l sindri@markadurinn.is
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
O R Ð S K Ý R I N G I N
Undanfarna mánuði hefur Ísland
verið töluvert í kastljósi erlendra
fjölmiðla. Umfjöllunin hefur
raunar verið langt umfram það
sem ætla mætti miðað við títt-
nefnda höfðatölu og smæð lands-
ins. Í flestum tilfellum kemur
þetta ekki til af góðu.
Efasemdir hafa verið uppi
um styrk hagkerfisins og fjár-
málageirans, einkum vegna ein-
kenna ofþenslu og hlutfalls legrar
stærðar hins síðarnefnda í ís-
lensku hagkerfi. Stærð fjármála-
geirans og smæð hagkerfisins
veldur því að áhrif alþjóðlegs
fjármálaóróa eru jafnvel meiri
hérlendis en víða annars stað-
ar. Fyrir þá sem fylgjast með
erlendri umfjöllun um Ísland
teljast fyrirsagnir á borð við að
„Ísland sé að bráðna“ eða „Að
sprungur myndast í ísnum“ varla
til tíðinda. Þrátt fyrir að held-
ur hafi dregið úr slíkum frétta-
flutningi síðustu vikur er ljóst að
orðspor og ímynd Íslands hefur
beðið hnekki.
BÖLMÓÐUR TIL VANSA
Umræða af þessu tagi hefur
einnig smitað þjóðarsálina, sem
birtist í óhóflega neikvæðri um-
ræðu innanlands um efnahags-
og viðskiptalíf. Þetta er hvim-
leitt í ljósi þess að uppgangur
viðskiptalífsins á stóran þátt í
góðri stöðu ríkissjóðs (vegna
hárra skattgreiðslna) og hefur
gert Íslendinga málsmetandi á
sviðum sem við tókum ekki þátt í
áður. Tímabundnar efnahagsleg-
ar þrengingar, með hárri verð-
bólgu og stýrivöxtum, eru að auki
ekki vel til þess fallnar að blása
mönnum kjark í brjóst. Segja
má að orðræðan að undanförnu
hafi frekar einkennst af depurð
og svartsýni en þeim krafti sem
öllum er ljóst að býr í íslenskri
menningu og atvinnulífi.
Bölmóður af þessu tagi er til
vansa og sagan sem sögð hefur
verið að undanförnu gefur alls
ekki rétta mynd af stöðu Íslands
í alþjóðlegum samanburði, né
þeim tækifærum sem við blasa.
Stoðir íslensks efnahagslífs eru
nú fjölbreyttari og öflugri en
fyrir fáum árum og styrkleikar
víða, m.a. í mikilli náttúrufegurð,
fjölbreyttum auðlindum, þróuð-
um atvinnuvegum og innviðum
á öllum sviðum, sterku lífeyris-
sjóðskerfi, auk menntunar og
þekkingar Íslendinga.
Þörf er á nýrri sögu um Ís-
land. Hennar er þörf til að rétta
af skaddað orðspor landsins sem
nú er efnahags- og viðskiptalífi
til trafala. Sagan þarf að hafa
tvennt til að bera. Í fyrsta lagi
verður hún að byggja á raun-
verulegum styrkleikum þjóðar-
innar. Annars verður mögulegur
ávinningur í besta falli skamm-
vinnur. Í öðru lagi þarf sagan
að tengjast hagsmunamálum sem
eru áhugaverð í alþjóðlegu sam-
hengi. Að öðrum kosti verður
ekki fjallað um framlag Íslands
utan landsteinanna. Því er rétt
að huga að hvar áhugi heims-
byggðarinnar liggur og hvað það
er helst sem Ísland hefur fram
að færa.
ÞEKKING SEM Á AÐ NÝTA
Stærsta og mest ögrandi við-
fangsefni mannkyns um fyrir-
sjáanlega framtíð er að sjá þjóð-
um heims fyrir orku án þess að
skaða umhverfið frekar. Birgðir
jarðefnaeldsneytis fara þverr-
andi á meðan orkuþörf eykst
stöðugt. Pólitískur og hagrænn
þrýstingur hefur aukið áhuga á
endurnýtan legum, vistvænum
orkugjöfum gríðarlega og hraðað
þróun tækni til muna. Á tímum
kolefniskvóta og útblástursheim-
ilda mun slíkur áhugi aðeins vaxa
og hraði tækniþróunar aukast.
Hér hafa Íslendingar margt
fram að færa. Virkjun og nýt-
ing fallvatna og jarðvarma til
orkuframleiðslu á sér áratuga
sögu hérlendis og vegna henn-
ar hefur orðið til dýrmæt þekk-
ing. Um 80% af orkuþörf okkar
eru uppfyllt með endurnýtan-
legum orkugjöfum og stöndum
við þar fremst meðal þjóða. Ef
marka má umfjöllun, m.a. nýlega
í Newsweek, er eftir þessu tekið
og sannfærandi rök hafa verið
færð fyrir því að næsta tækifæri
Íslands, og það stærsta til þessa,
liggi á sviði grænnar orku.
Það er óumdeilt að íslenskt
hugvit á sviði nýtingar endur-
nýjanlegra orkugjafa er með
því fremsta sem þekkist. Sér-
fræðiþekking hefur verið byggð
upp hjá íslenskum verkfræði-
stofum og opinberum fyrirtækj-
um og stofnunum. Þessa þekk-
ingu ber okkur skylda til að nýta
til fullnustu bæði hérlendis sem
erlendis. Sú skylda er annars
vegar gagnvart skattborgurum,
sem eiga rétt á hámörkun arðs
af fjárfestingu í innviðum orku-
geira og uppbyggingu þekkingar.
Skylda okkar er einnig gagnvart
alþjóðasamfélaginu, því íslensk
þekking getur verið þungt lóð
á vogarskálar hagfelldari fram-
tíðar umhverfisvænnar orku-
vinnslu í heimi þar sem slík orka
verður nauðsynlegri með hverj-
um degi sem líður.
SAMSTARFS ER ÞÖRF
Til þess að Ísland láti verulega að
sér kveða í vinnslu endurnýtan-
legrar orku þarf að finna leið-
ir til að virkja þá þekkingu sem
orðið hefur til í opinberum fyrir-
tækjum og stofnunum. Eðlilega
er mikilvægt að hlúa markvisst
að þessari þekkingu og efla hana.
Í þeim efnum er jákvætt að horfa
til áhuga bæði íslenskra og er-
lendra menntastofnana á að láta
til sín taka. Hins vegar er ekki
síður mikilvægt að finna sér-
þekkingu okkar farveg í arðbær-
um verkefnum á erlendri grund.
Til að svo verði er þörf á frekara
samstarfi milli opinberra fyrir-
tækja og einkaframtaks.
Mjög mikilvægt er að fyrri
mistök við að koma á slíkri sam-
vinnu verði ekki til þess að ótví-
ræður ávinningur af frekari nýt-
ingu einkaframtaks í orkugeir-
anum verði virtur að vettugi.
Annars er hætt við að enn frekar
fjari undan tækifærum við nýt-
ingu okkar dýrmætu þekkingar.
Það þarf að reyna áfram og til
þess þarf skýran vilja, pólitíska
samstöðu og þor. Innan seilingar
er íslensk forysta á sviði endur-
nýtan legrar, vist vænnar orku-
vinnslu. Slík forysta er saga sem
mun gagnast við uppbyggingu
sterkrar og jákvæðrar ímyndar
Íslands. Innviðirnir eru til staðar
svo sagan getið orðið að veruleika
og hún fjallar um eitt stærsta
hagsmunamál heimsbyggðar-
innar, aukið framboð vistvænna
orkugjafa. Þessi saga verður hins
vegar ekki sögð án þess að kraft-
ar einkaframtaks verði þar stór
kafli. Tækifærið er núna. Tím-
inn er núna.
Ísland þarf nýja sögu
Fyrir helgi var samþykkt á Alþingi frumvarp til breytinga á
lögum um rafræna eignaskráningu verðbréfa. Svona fram sett
er þessi staðreynd kannski ekki til þess fallin að fólk kippist við
af æsingi, en breytingin er hins vegar mikilvægari en gæti virst
við fyrstu sýn.
Breytt lög eru nefnilega forsenda þess að hér geti í haust hafist
í Kauphöll Íslands viðskipti með hlutabréf skráð í evrum. „Und-
irbúningur hjá öllum er í fullum gangi. Við stefnum að því að
þessi viðskipti hefjist 24. nóvember,“ sagði enda Einar Sigurjóns-
son, forstjóri Verðbréfaskráningar Íslands, í frétt Markaðarins í
Fréttablaðinu á föstudag.
Á sama tíma er ástæða til þess að velta fyrir sér stöðu Kauphall-
arinnar. Þessa dagana einkennir ládeyða viðskipti þar og skyldi
engan undra. Óvissa er enn mikil í skugga lausafjárþurrðar á al-
þjóðamörkuðum, kaupendahliðin fátækleg og fjárfestar halda að
sér höndum. Úr verður ástand sem ómögulegt er að spá fyrir um
hversu lengi varir.
Þá er áhyggjuefni hversu mörg félög eru við það að hverfa úr
Kauphöllinni. Fari svo að SPRON renni saman við Kaupþing eru
þau sjö talsins. Hvískrað er um að fleiri kunni að vera á útleið. Við
slíka blóðtöku eykst einsleitni Kauphallarinnar og vægi fjármála-
fyrirtækja í vísitölum hennar eykst
enn. Til lítils er fyrir fjárfesti að ætla
að dreifa áhættu með kaupum í Úrvals-
vísitölunni, ef hann gæti eins sett pen-
ingana í nokkra banka. Þá eru litlar
líkur á að önnur fyrirtæki komi í næstu
bráð í staðinn fyrir þau sem hverfa,
vegna þess hve erfitt er um þessar
mundir að afla fjár á markaði.
Sömuleiðis er fækkun skráðra fyr-
irtækja áhyggjuefni fyrir stofnanir á
borð við Seðlabanka Íslands, sem reið-
ir sig á upplýsingar af markaði við spá-
gerð og áætlanir. Skráð fyrirtæki taka
á sig mikla upplýsingaskyldu, en mun
tregar gengur að nálgast upplýsingar
frá óskráðum fyrirtækjum.
Svartnættið er hins vegar ekki al-
gjört. Einnig má líta svo á að í sumum
tilvikum hið minnsta sé um nauðsyn-
lega hreinsun að ræða í Kauphöllinni
og óvíst að öll fyrirtæki hafi átt þang-
að erindi til að byrja með. Annars stað-
ar hefur markaðsárferðið orðið til þess
að velta með bréf félaganna hefur nán-
ast staðnað og gríðarlegir efnahagsörð-
ugleikar orðið til þess að hlutir fær-
ast á færri hendur. Með evruskráningu
hlutabréfa í byrjun næsta vetrar og
tækifærum sem hún kann að hafa í för
með sér, þegar fjarlægður er sá þrösk-
uldur sem krónan er erlendum fjárfest-
um, fjölgar líka tækifærum Kauphall-
arinnar. Þá má ekki gleymast að þótt félög hverfi úr Kauphöllinni
standa eftir öflug félög. Þá bíða einhver, svo sem Promens, sem
boðað hafa skráningu í evrum á næsta ári.
Eins bera forsvarsmenn erlendra kauphalla sig vel. „Færa
má fyrir því rök að aldrei hafi verið betra að stunda kauphallar-
viðskipti,“ sagði til dæmis Clara Furse, forstjóri Lundúnakaup-
hallarinnar (LSE), nýlega í spjalli við tímaritið The Economist.
Víða hafa nefnilega blómstrað viðskipti með hvers kyns afleidd-
ar vörur á fjármálamarkaði. Með það í huga má horfa með nokk-
urri bjartsýni til frumvarps (sem reyndar hefur verið frestað til
haustsins) sem heimilar lífeyrissjóðum að lána hlutabréf, en það
er forsenda þess að hér verði komið á svokölluðum skortsölu-
markaði og þau viðskipti með það dregin fram í dagsljósið úr
þeim skúmaskotum þar sem þau eru núna stunduð.
Hins vegar hjálpar ekki til óvissuástand sem enn ríkir þrátt
fyrir afar jákvæð skref sem tekin hafa verið í styrkingu gjaldeyr-
isforða landsins. Núna er beðið stórrar lántöku íslenska ríkisins
til styrktar gjaldeyrisforðanum. Óljóst er á hvaða kjörum ríkið
fær tekið lán, en um leið ljóst að bankarnir horfa til lántöku rík-
isins sem nokkurs konar mælistiku á hvaða kjör þeim kunni sjálf-
um að bjóðast í stórum skuldabréfaútgáfum. Í eðlilegu árferði
mætti gera ráð fyrir að umfram álag bankanna miðað við ríkið
næmi 10 til 20 punktum. En eins og málum er háttað nú er frem-
ur gert ráð fyrir að kjör þeirra verði 50 til 60 punktum lakari. Í
öllu falli er ljóst að fjárfestar finna tæpast sjálfstraustið fyrr en
sér fyrir endann á hremmingum fjármálaheimsins og um leið á
því skorti á trausti sem fjármálakerfið hér býr við á alþjóðavett-
vangi. Seðlabankinn og ríkið hafa tekið stór skref í rétta átt með
lánalínum og heimild til frekari lántöku til styrkingar gjaldeyris-
forða landsins. Nú þarf bara að ljúka þessu ferðalagi.
Evran bankar aftur upp á í Kauphöllinni. Á sama tíma
eru viðskipti í sögulegu lágmarki og afskráningar tíðar.
Tími breytinga í
Kauphöll Íslands
Óli Kristján Ármannsson
Vogunarsjóðir eru ákveðin tegund fjár-
festingarsjóða sem átt hefur sívax-
andi vinsældum að fagna meðal fjár-
festa um heim allan. Í ítarlegri um-
fjöllun greiningardeildar Kaupþings í
byrjun áratugarins eru vogunar sjóðir
sagðir „lokaðir fjárfestingarsjóðir
sem, ólíkt hefðbundnum verðbréfa-
sjóðum, hafa heimildir til að beita
margvíslegum fjárfestingar aðferðum
við að ná hámarksávöxtun að teknu
tilliti til áhættu fyrir sjóðsfélaga
sína“. Sjóðir þessir, með því að
uppfylla ákveðin lagaleg skilyrði,
falla ekki undir hefðbundnar reglur um
fjárfestavernd og er því gefinn lausari
taumurinn í fjárfestingarstefnu. Meðal
aðferða sem vogunarsjóðir beita eru
skortstöður, skuldsetning og afleiddar
vörur á fjármálamörkuðum, svo sem
skuldatryggingar. Vogunarsjóðir taka
meiri áhættu í fjárfestingum og verður
arðsemi eigin fjár meiri þegar vel tekst
til, en að sama skapi eykst áhættan á tapi.
„Því til viðbótar eru sjóðirnir lokaðir
almenningi, þ.e. standa aðeins fag fjár-
festum til boða,“ segir í áður nefndri um-
fjöllun greiningardeildarinnar.
Vogunarsjóður
O R Ð Í B E L G
Finnur Oddsson
framkvæmdastjóri
Viðskiptaráðs Íslands
Á HELLISHEIÐI Greinarhöfundur kallar eftir dug til að fylgja á eftir útrás í orkugeiranum
þar sem ómæld tækifæri séu og nýtingu þekkingar sem hér hafi orðið til í opinberum
fyrirtækjum og stofnunum. MARKAÐURINN/GVA
Sömuleiðis er
fækkun skráðra
fyrirtækja
áhyggjuefni fyrir
stofnanir á borð
við Seðlabanka
Íslands, sem
reiðir sig á
upplýsingar af
markaði við spá-
gerð og áætlanir.
Skráð fyrirtæki
taka á sig mikla
upplýsinga-
skyldu, en mun
tregar gengur að
nálgast upplýs-
ingar frá óskráð-
um fyrirtækjum.