Tíminn - 14.08.1982, Blaðsíða 6

6
LAUGARDAGUR 14. ÁGÚST 1982
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvœmdastjóri: Gisli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. Ólafsson. Fróttastjóri: Kristinn Hailgrimsson. Umsjónarmaður Helgar-
Timan8: lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon,
Ðjarghildur Stefánsdóttlr, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir.lngólfur Hannes-
son (fþróttir), Jónas Guðmundsson, Kristin Leifsdóttir, Sigurjón Valdimarsson,
Skafti Jónsson, Svala Jónsdóttir. Útiitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Elln Ellertsdóttir. Ari
Jóhannesson. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson,
Krlstin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavik. Sími: 86300.
Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsfmar: 86387 og 86392.
Verð i lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrift á mánuði: kr. 120.00.
Setning: Tæknideild Timans. Prentun: Blaðaprent hf.
Flugstöðin
■ Það hefur jafnan verið stefnumál Framsóknarflokks-
ins, að meðan varnarlið dveldist hér sökum ótryggs
ástands í alþjóðamálum, yrði reynt eftir megni að aðskilja
það og þjóðina.
í samræmi við þetta sjónarmið var mjög ötullega unnið
að slíkum aðskilnaði þegar Framsóknarflokkurinn fór
með utanríkismálin á árunum 1953-1956. Þá voru settar
reglur, sem takmörkuðu svo ferðalög varnarliðsmanna
utan varnarsvæðisins, að þessar reglur voru þá og eru enn
einsdæmi. Hvergi þar sem varnarlið dvelur, munu
samskipti þess vera eins lítil við landsmenn og hérlendis.
í samræmi við þessa stefnu hófu Framsóknarmenn
baráttu fyrir því, þegar þeir fóru með utanríkismálin á
árunum 1971-1978, að^ reist yrði ný flugstöð utan
varnarsvæðisins, svo að íslendingar þyrftu ekki að notast
við úrelta flugstöð inni á varnarsvæðinu, en því hljóta
að fylgja miklu meiri samskipti við varnarliðið en ef
flugstöðin væri utan þess.
Eðlilegt þótti, að varnarliðið, eða nánar tiltekið
Bandaríkin tækju þátt í þeim kostnaði, sem af því leiddi
að byggja nýja flugstöð, þar sem það er einnig í þágu
þess, að sambúðin við landsmenn sé þolanleg, en
frumskilyrði þess er sem mestur aðskilnaður.
Eftir allmikið þóf náðist samkomulag um það við
Bandaríkin, að þau tækju á sig kostnað vegna breytinga
á flugbrautum, aðflutningsleiðum að þeim, olíuleiðslum
og fleira utanhúss, sem fylgdi byggingu nýrrar flugstöðvar.
Kostnaður við þetta er áætlaður milli 25-30 milljónir
dollarar. Til viðbótar greiddu þau svo 20 milljónir
dollara, sem væri hluti af byggingarkostnaði nýrrar
flugstöðvar.
Fjárveiting sú, sem Bandaríkin hafa veitt til slíkrar
byggingar fellur úr gildi 1. október næstkomandi, ef
framkvæmdir hafa ekki verið hafnar fyrir þann tíma.
Ólafur Jóhannesson utanríkisráðherra hefur lagt til í
ríkisstjórninni, að framkvæmdir verði hafnar fyrir þann
tíma, enda heimila fjárlög 10 milljón króna framlag í því
skyni. Fetta er stutt af Framsóknarflokknum, Sjálfstæðis-
flokknum óklofnum og Alþýðuflokknum. Hins vegar
virðast horfur á, að Alþýðubandalagið beiti neitunarvaldi,
sem felst í stjórnarsáttmálanum, til að hindra framkvæmd-
ina.
Rökin fyrir þessari afstöðu Alþýðubandalagsins eru
næsta furðuleg. Ein eru þau, að ekki eigi að þiggja
„bandarískt hernaðarfé í íslenzk samgöngumannvirki“.
Stærsta samgöngumannvirki, sem Islendingar nota,
Keflavíkurflugvöllurinn, er eingöngu byggður fyrir
bandarískt hernaðarfé. Unnið hefur verið að stækkun
hans og endurbótum fyrir mikið bandarískt hernaðarfé
síðan Alþýðubandalagið tók sæti í ríkislstjórn 1971, án
þess að það hafi haft nokkuð við það að athuga.
Önnur röksemdin er sú, að byggja eigi minni flugstöð
og Islendingar að kosta hana einir. Augljóst er, að þetta
yrði þó Islendingum miklu dýrara en sá hluti
byggingarkostnaðarins, sem þeir þurfa að greiða, ef hafizt
yrði handa um byggingu þeirrar flugstöðvar, sem hefur
verið hönnuð nú. Minni flugstöð yrði jafnframt miklu
minni framtíðareign.
Athyglisvert er, að Alþýðubandalagið hefur ekki óskað
eftir neitunarvaldi gegn hernaðarmannvirkjum á Keflavík-
urflugvelli, heldur gegn einu framkvæmdinni, flugstöð-
inni, sem er fyrst og fremst í þágu íslendinga. Af þessu
mætti ætla að Alþýðubandalaginu væri annað ljúfara en
að draga úr samskiptum við setuliðið.
Sá, sem hefur mesta ástæðu til að fagna þessari afstöðu
Alþýðubandalagsins er Reagan. Hún virðist ætla að spara
honum 45-50 milljónir dollara. Það er ekki óhagstætt
Bandaríkjaforseta að eiga slíka hauka í horni.
Þ.Þ.
á vettvangi dagsins
■ Hcrmann Jónasson, formaður Framsóknarflokksins, og Skúli Guðmundsson, alþingism.,
fengu flokksþing Framsóknarflokksins í lok nóvcmber 1946 til að samþykkja tiilögu um að
flokkurinn beitti sér fyrir því að landhelgissamningnum frá 1901 y röi sagt upp þegar í stað og
undirbúin löggjöf um útfærslu landhelginnar. Uppsögn þessa samnings var forsenda þess að
hægt væri að færa út landhelgina. Hermann og Skúli f\lgdu eftir ályktun flokksþingsins með
því að bera fram sams konar tillögu á Alþingi. Þetta var upphafið að sókninni í landhelgismálinu
og útfærslu landhelginnar skref fyrir skref.
■ Ráðuneyti Stefáns Jóhanns Stefánssonar var myndað 4. febrúar 1947 með þátttöku
Framsóknarflokksins, Alþýðuflokks og Sjálfstæðisflokks. Það fór með völd til 6. desember
1949 og framkvæmdi m.a. ályktun flokksþings Framsóknarflokksins frá 1946 um uppsögn
landhelgissamninganna frá 1901. Einnig gaf það út landgrunnslögin 4. apríl 1948, en á
grundvelli þeirra voru allar síðari útfærslur landhelginnar byggðar. Þessi stjóm lét einnig
undirbúa og flytja tillögu íslands á AUsherjarþingi S.þ. 1949 um athugun alþjóðalaganefndar
á víðáttu landhelgi, en sú tUlaga leiddi óbeint tU þess, að hafréttarráðstefnur S.þ. vom haldnar
1958 og 1960.
■ Þriðja ráðuneyti Hermanns Jónassonar fór með völd frá 24.7. 1956 tU 23.12. 1958. Það
færði flskveiðilögsöguna út í 12 milur 1. september 1958. Átti ráðuneytið við að stríða mjög
harða stjómarandstöðu Sjálfstæðisflokksins, svo sem skrif Morgunblaðsins frá þeim tima
sanna. Hefur því verið haldið fram, að Morgunblaðið hafl með skrifum sínum egnt Breta tU
að senda flotann til varnar bresku landhelgisbrjótunum við ísland. Hermann Jónasson segir
réttUega: „Undanhald hefur aUtaf verið stefna þeirra í Landhelgismálinu."
■ Ráðuneyti Ólafs Jóhannessonar fór með völd 14.7. 1971 tU 29.8. 1974. Það færði
fiskveiðiiögsöguna út í 50 mflur 1. september 1972. Vorið 1971 hafði m.a. verið kosið á mUIi
stefnu viðreisnarstjórnarinnar í landhelgismálinu og þeirra flokka, sem stóðu að ríkisstjóm
Ólafs Jóhannessonar. Stefna viðreisnarstjómarinnar var sú ein að stofna skyldi nefnd tU að
athuga málið, en stefna flokkanna, sem stóðu að ríkisstjóm Ólafs Jóhannessonar, var að færa
út í 50 mílur og gera það innan ákveðinna tímamarka. Fyrir atbcina Ólafs Jóhannessonar
náðist nteð tímanum full samstaða um útfærsluna á Alþingi 15. febrúar 1972, þrátt fyrir harða
stjómarandstöðu Sjálfstæðisflokksins og oft ógætileg skrif Morgunblaðsins. I aðgerðum
ríkisstjórnar Ólafs Jóhannessonar tengjast 50 mflna og 200 mQna útfærslan með því að stjómin
beittí sér fyrir þeirri breytíngu á landgmnnslögunum 13. mai 1974 að inn í þau var sctt ákvæði
mcð 200 mflna landgrunnsmörk.
■ Það er ánægjulegt að sjá íslensk
dagblöð sýna áhuga á menningarmálum
og vísindum, m.a. með því að skrifa
ritdóma um erlend sem innlend fræðirit.
Þess vegna á Björn Bjarnason þakkir
skyldar fyrir viðleitni sína til að skrifa
ritdóm um bókina Friends in Conflict,
eða Vinir í átökum, sem ber undirheitið
„Bresk/íslensku þorskastríðin og haf-
rétturinn", en ritdóm þennan birti hann
í Morgunblaðinu miðvikudaginn 14.
þ.m., bls. 24-25.
Ég aðhyilist það sjónarmið, að
rithöfundar láti ritdóma um bækur sínar
afskiptalausa, þegar bækurnar eru til á
íslenskum markaði. Þá geta lesendur
sjálfir borið saman bókina og ritdóminn
og sannfærst um réttmæti eða óréttmæti
ritdómsins.
Bókin Friends in Conflict hefur hins
vega þá sérstöðu, að hún er ekki til á
íslensku máli heldur ensku og gefin út
samtímis í Bretlandi og Bandaríkjunum
af C. Hurst & Co. í London og Archon
Books í Connecticut í Bandaríkjunum.
Enda þótt hún fáist e.t.v. á ensku í
einstaka bókabúð í Reykjavík, þá held
ég óhætt að álykta, að hún sé ekki
handbær þorra lesenda Morgunblaðs-
ins. Það eina sem þeir því vita um bókina
er það, sem segir í ritdómi Björns
Bjarnasonar. Þess vegna er nauðsynlegt
að fjalla nánar um hana en gert er í
ritdómi hans.
Kjarni málsins
Megin viðfangsefni bókarinnar er að
kanna stöðu alþjóðalaga varðandi víð-
áttu fiskveiðilögsögu og landhelgi, þegar
íslendingar færðu út fiskveiðilögsögu
sína í 4 mílur 1952, 12 mílur 1958, 50
mílur 1972 og 200 mílur 1975, greina
jafnframt hver réttur íslendinga var að
alþjóðalögum á þessum árum og komast
að niðurstöðu um.hvort þeir hefðu
nokkru sinni brotið almennt gildandi
alþjóðalög við útfærsluna.
Til grundvallar þessari athugun er í 1.
kafla skoðað það sérstaka fyrirbrigði, að
eyríki eigi í landamæradeilu við ríki
staðsett hundruð kílómetra í burtu. (1.
kaflinn heitir í réttri íslenskri þýðingu
„Landamæradeilur eyríkis" en ekki
„Reglur eyríkja um yfirráðasvæði“ eins
og BB þýðir lauslega). Er þar jafnframt
skoðað eðli milliríkjadeilna og sýnt fram
á, að landhelgisdeilur íslands við önnur
ríki hafi öðrum þræði byggst á efnahags-
legum grunni en hins vegar deila um
lagalegan rétt.
1 framhaldi af því er í 2. kafla mjög
ítarleg athugun á eðli alþjóðalaga og
ákvæðum þeirra um landhelgi og
fiskveiðimörk á ýmsum tímum. Er þar
m.a. aerður greinarmunur á alcildum
alþjóðalögum (universal international
law) almennum alþjóðalögum (general
international law) og sérstökum al-
þjóðalögum (particular international
law). f fyrsta flokknum eru alþjóðalög
bindandi fyrir alla, í öðrum flokknum
almennt viðurkennd alþjóðalög enda
þótt nokkur ríki hafi á fullveldisgrund-
velli ekki viljað samþykkja þau og
beygja sig því ekki undir þau þannig að
allmargar undantekningar séu frá gildi
þeirra, en í þriðja flokknum eru sérstök
alþjóðalög í formi fjölþjóðasamninga,
sem bindandi eru eingöngu fyrir þau
ríki, sem gerst hafa aðilar að þeim
samningum.
Við athugun á sjónarmiðum deiluað-
ila í 4 mílna deilunni, 12 mílna deilunni,
50 mílna deilunni og 200 mílna deilunni
í sérstökum kafla fyrir hverja útfærslu
og deilu, er síðan sýnt fram á með
samanburði við stöðu alþjóðalaga um
málið, að í raun hafi Island ekki brotið
nein bindandi alþjóðalög við útfærslu
fiskveiðilögsögunnar enda þótt það hafi
verið ásakað um slík brot af mótherjum
sínum í öllum deilunum.
í lokakafla bókarinnar um tvö
grundvallarviðhorf og áhrif íslands á
þróun hafréttarins er sýnt fram á, að það
hafi verið annars vegar einhliða útfærsl-
ur íslands og barátta þess á alþjóðavett-
vangi fyrir viðurkenningu á rétti sínum
og hins vegar samvinna íslands við
önnur ríki með hliðstæð sjónarmið, sem
hafi smátt og smátt leitt til þeirra úrslita
í landhelgisdeilum íslendinga og þróun-
ar hafréttarins að fyrir liggi nú alnienn
viðurkenning á 12 mílna Iandhelgi og
200 mílna efnahagslögsögu.
Þetta er í örstuttu máli kjarni
viðfangsefnis bókarinnar Vinir í átökum
þótt margt fleira komi þar fram til að