Tíminn - 29.08.1982, Blaðsíða 15

14
SUNNUDAGUR 29. ÁGÚST 1982
SUNNUDAGUR 29. ÁGÚST 1982
15
mvm
■ Thorvaldsen ásamt dönskum listamönnum » Róm áriö 1837. Málverk eftir Ditlev Blunck.
■ Thorvaldsen í vinnustofu sinni á Charlottenburg árið 1840. Málverk eftir 1840.
Thorvaldscn í Róm árið 1810. Málverk cftir Rudolf Suhrlandt.
■ Eftir viku má loksins segja að
Thorvaldsen sé kominn heim. Þá veröur
opnuð á Kjarvalsstöðum mikil og góð
sýning á verkum þessa dansk/íslenska
listamanns, og er hún hin stærsta sem
haldin hefur verið utan Kaupmanna-
hafnar, þar sem Thorvaldscn-safnið
hefur aðsetur. í tengslum við sýninguna
verður gefin út mjög vönduð sýningar-
skrá með fjölda grcina um Thorvaldsen
og list hans, og hcfur Helgar-Tíminn
fengið góðfúslegt leyfi dr. Kristjáns
Eldjárns til að birta hér grein hans,
„Thorvaldsen og ísland'*. Það skal tekið
fram að grein dr. Kristjáns er aðeins ein
af mörgum í sýningarskránni, sem er
auk þcss prýdd fjölda mynda. Nánar
verður sagt frá sýningunni sjálfri í
blaðinu innan tíðar.
„Allir segja það einum munni að
enginn í heiminum sé hans maki í
þcirri list sem kennd er við
bílætasmíði. Islenskum má koma
vel að frétta gott af þessum mikla
manni, að svo miklu leyti sem
faðir hans var maöur íslenskur og
öll föðurætt hans héðan. Já, landi
vor F. Magnusen (Finnur Magnús-
son) skal hafa rakið ætt hans til
Ólafs pá.“
Árni Helgason stiftsprófastur
í Sunnanpóstinum 1835.
Á sjálfslíkneski Bertels Thorvaldsens
sem Kaupmannahafnarborg gaf íslandi
1874 og nú cr í Hljómskálagarðinum í
Reykjavík standa þessi orð: Mestur
listasmiður Norðurlanda. Vera má að
einhver rýni nokkuð lengi í þessa áletrun
áður en hann trúir sínum eigin augum.
Samt er þessi fullyrðing ekki ósannari
en margar aðrar af svipuðu tagi. Á
hádegi frægðar sinnar var Thorvaldsen
, af mörgum talinn mestur norrænn
listamaður allra alda, og til voru þeir í
samtíð hans sem hugðu að jafnoki hans
væri ekki til í gjörvöllum heimi.
Faðir Thorvaldsens var íslenskur og
því engin furða að nafn hans er eitt
þeirra sem hverju íslensku barni er gert
að leggja á minnið. List hans eru þó fáir
handgengnir enda eru fá listaverk hans
hér á landi og snemma gerðist hljóðara
um hann sem listamann en trúlegt hefði
þótt um skeið. Gleðiefni er það, að nú
gefst okkur íslendingum tækifæri á að
kynnast hér á heimagrund lífi og starfi
hins gamla höfuðsnillings.
Fróðlegt er að veita því athygli hve
viðkvæmir íslendingar eru, ef þeim
þykir sem þeirra hlutur í Thorvaldsen sé
með einhverjum hætti fyrir borð borinn,
jafnvel þótt ekki sé gengið svo langt að
láta skína í að hann hafi jafnvel ekki
verið rétt feðraður. Sú viðkvæmni er
skiljanleg en óþörf, því sannleikurinn er
sá að vangaveltur um ætterni Thorvald-
sens eru tiltölulega nýtilkomnar. Ekki er
vitaö til að samtímamenn fjölskyldunnar
hafi verið með neinar slíkar grillur,
heldur séð málið í sínu einfalda
hversdagslega Ijósi: Ungur íslenskur
piltur fer til Kaupmannahafnar til að
læra iðn og gerast handverksmaður,
einn af mörgum sem það gerðu. Hann
sest um kyrrt í Höfn, giftist stúlku af
nægilega lágum stigum til þess að ekki
sé nú með öllu auðvelt að rekja ættir
hennar eftir kirkjubókum. Þau búa
saman til æviloka, við súrt og sætt, oft
við nauman kost og ekki sem best
samlyndi. En eitt áttu þau sem þau
elskuðu bæði jafnheitt, einkabarnið
Bertel. Hann var þeim hvorttveggja í
senn, góður og hjálpsamur sonur og stolt
þeirra og uppreisn sökum frábærra
listahæfileika sem snemma komu í Ijós.
Hér kom og til óvenjuleg mannheill sem
sumum mönnum er gefin og rætur á í
þesskonar ljúflyndi og viðmóti sem kalla
má náðargáfu og vant getur verið að
skýra eða skilgreina í hverju fólgin er.
Allir sem umgengust þetta fólk vissu
að faðir Thorvaldsens var frá fslandi en
móðir hans var dönsk. Sltk hjónabönd
voru sannarlega engin furðufyrirbrigði í
Kaupmannahöfn, heldur eins og hverjir
aðrir sjálfsagðir hlutir og varla umtals-
verðir. Vinir Thorvaldsens, bæði í
Danmörku og á ftalíu, kölluðu hann oft
íslendinginn, eða Þór, sem dregið var af
fornlegu norrænu nafni hans. Engum
hefur dottið í hug að með þessu væru
þeir að gefa í skyn að hann væri ekki
danskur maður eða að þeir væru að
afsala sér einhverju fyrir hönd Dan-
merkur með slíku tali. Menn komu til
höfuðstaðarins frá ýmsum dönskum
eyjum og voru fjónskir, bornhólmskir,
færeyskir eða íslenskir, töluðu mis-
munandi mál eða mállýskur, sem bara
var gaman að, en allir voru þeir danskir.
THARVAT MTN Afi KT AND
A UVu V aLUiJEiíI vU IiJLaIIV
— eftir dr. Kristján Eldjárn, fyrrverandi forseta
Áður en þjóðleg vakning fslendinga og
sjálfstæðisbarátta fór að láta til sín taka
voru þeir Danir áreiðanlega ekki margir
sem gerðu sér minnstu grein fyrir eða
voru yfirleitt að grufla út í að ísland væri
ekki bara ein af þessum dönsku eyjum,
heldur land þar sem væri sérstök þjóð
og þjóðmenning, ekki dönsk, þótt
dönskum kóngi lyti.
Bertel Thorvaldsen var fæddur í
Danmörku af danskri móður, ólst þar
upp og kom aldrei til íslands. Hann átti
íslenskan föður, fór sjálfur aldrei dult
með þennan uppruna sinn heldur þvert
á móti, hafði bersýnilega gaman af að
halda honum á loft og vita aðra gera
það, kallaði ísland ættarland sitt og lét
höggva í marmara. Hann dvaldist á
Ítalíu næstum alla manndómsævi sína og
undi þar vel hag sínum, nefndi
fæðingardag sinn þann dag sem hann
kom fyrst þangað. ítalskur varð hann þó
aldrei. Hann var danskur, en um leið
íslenskur, og þetta var svo einfalt og
augljóst sem verða má. Hið rétta er að
eigna hann báðum þjóðum, þó hvorri
með sínum hætti. Thorvaldsen er líka
nógu mikill til þess að tvær þjóðir megi
vel deila honum með sér eða eiga hann
í sameiningu.
Ætt og uppruni
Thorvaldsens
Gottskálk Þorvaldsson, faðir Thor-
valdsens, var sonur séra Þorvalds
Gottskálkssonar prests á Miklabæ í
Blönduhlíð, en fæddist á Reynistað 1741
meðan faðir hans var enn djákni þar.
Kona séra Þorvalds og móðir Gottskálks
hét Guðrún Ásgrímsdóttir og var látin
áður en fjölskyldan fluttist að Miklabæ.
Börn prestsins voru þrjú, Ólöf fædd
1736, Ari fæddur 1738 og Gottskálk
fæddur 1741. Séra Þorvaldurog Guðrún
kona hans voru bæði vel ættuð, sem svo
er kallað, en í því felst að skammt þarf
að rekja til þess að finna meðal forfeðra
og ættmenna fyrirfólk úr andlegri eða
veraldlegri stétt. Tilgangslaust væri að
þylja hér einhverja nafnaromsu þessu til
staðfestingar en vel við hæfi að láta
nægja þann sannleik sem höggvinn er á
stall Thorvaldsensstyttunnar í Hljóm-
skálagarðinum, að Thorvaldsen væri
„að faðerni kominn af gömlum íslensk-
um ættum.“ Hér er vel og heppilega að
orði komist, og ekki sakar að bæta því
við að ættfróðum mönnum væri senni-
lega í lófa lagið að rekja ætt hvaða
íslendings sem er saman við ættir
Thorvaldsens.
Ættrakning verður því hér ekki lengri
en þetta, að öðru leyti en því að þess
má geta að auðvelt er að rekja ætt
Guðrúnar, móður Gottskálks til Vatns-
firðinganna afkomenda Guðbrands
biskups, en í þeirri ætt voru listir og
hagleikur í miklum metum og virðist svo
hafa verið mann fram af manni. Um
Þorvald prest er sagt að hann muni ekki
hafa verið lærdómsmaður að ráði, en
hinsvegar er jafnan talið og má
rökstyðja það, að hann hafi verið smiður
góður og listhagur. Til marks um það er
haft að hann byggði upp kirkju og
bæjarhús á Miklabæ af mikilli smekkvísi
og með meiri tilkostnaði en hann fékk
staðið undir með góðu móti. í vísitasíu
19. ágúst 1757 lýsir Gísli biskup
kirkjunni vel og fer um hana mjög
lofsamlegum orðum. Séra Jón Kon-
ráðsson á Mælifelli, hinn mikli fræði-
maður (1772-1850), þekkti þessa kirkju
vel og fullyrðir að séra Þorvaldur hafi
sjálfur smíðað hana og telur smíðina
hafa verið nokkuð frábrugðna því sem
algengast var á þeirri tíð. Talið er einnig
að séra Þorvaldur hafi sjálfur unnið að
endursmíð bæjarhúsanna, og hafi hvort
tveggja, bær og kirkja, þá verið
prýðilegt, en jafnframt hafi prestur
hleypt sér í skuldir sem hann stríddi við
til æviloka. En langt varð stríðið ekki,
því að séra Þorvaldur andaðist 1762,
aðeins rösklega fimmtugur að aldri. Um
arf eftir hann var ekki að ræða.
Af framansögðu má ef til vill renna
grun í að þau hjón bæði, séra Þorvaldur
og Guðrún, hafi verið hög á hendur og
áhugasöm um verklegar listir. Synir
þeirra báðir, Ari og Gottskálk, hafa
sennilega verið hneigðari til handverks
en skólalærdóms, enda fóru þeir báðir
til Kaupmannahafnar haustið 1757 til
þess að leggja fyrir sig iðnir. Það þótti
líka fullboðlegt betri manna sonum að
menntast á þann hátt erlendis og gerðu
það margir íslendingar. Þetta var því
engin nýlunda, en einkennilegt var að
Ólöf systir þeirra bræðra fór með þeim
utan, og það var fátítt um stúlkur á þeim
tíma. Má vera að hún hafi með
einhverjum hætti átt að vera bræðrunum
til trausts og halds. Annars er ekkert um
þetta vitað, nema hvað Ólöf kom aftur
til íslands en bræður hennar ekki. Ari
fór til Sigurðar Þorsteinssonar, hins
þekkta og mikilsvirta gullsmiðs og var
lærlingur og vistmaður hjá honum, varð
að sögn fullnuma gullsmíðasveinn, en
mun hafa dáið ungur. Gottskálk aftur á
móti, sem var aðeins 16 ára þegar hann
sigldi, varð lærlingur hjá dönskum
myndhöggvara (Billedhugger) og gerð-
ist einkum tréskurðarmaður, settist að í
Kaupmannahöfn og hafði ofan af fyrir
sér og sínum með ýmisskonar útskurði,
gerði meðal annars stafnmyndir
(galíonsfígúrur) á skip, en einnig er
hann sagður hafa fengist við að höggva
í stein. Stundum er hann kallaður
myndhöggvari, sem vel má til sanns
vegar færa, þótt hann teldist jafnan
fremur til handverksmanna en lista-
manna hvar sem þau skil eru nú í raun
og sannleika. Hann var fátækur löngum
og sagt að hann væri ekki sem
reglusamastur, enda á æskuheimili
Thorvaldsens að hafa verið heldur
ömurlegt. Má það rétt vera. En þó er
ástæða til að vara sig á þjóðsögunni, sem
ætíð situr um að skerpa skin og skugga
kringum hetju sína. Þjóðsagnamynd-
unin um líf og persónu Thorvaldsens var
ekki neitt smáræði.
Kynni Thorvaldsens af
ísíendingum í æsku.
Brjóstmyndin af
Jóni Eiríkssyni.
Ekki verður annað séð en ætíð hafi
farið vel á með Gottskálk Þorvaldssyni
og Bertel syni hans, en samvistum þeirra
lauk með Rómarför Bertels 1796. Þegar
á unga aldri hneigðist hugur sonarins að
sömu viðfangsefnum og föðursins.
Óhugsandi er annað en að Bertel hafi
mæta vel þekkt það fólk sem faðir hans
umgekkst. Þar á meðal hafa þeir
íslenskir menn verið sem í Höfn bjuggu.
Hafnaríslendingar hafa löngum haldið
fast saman og um 1800 var Kaupmanna-
höfn engin stórborg. Þó að beinar
heimildir séu ekki miklar liggur í augum
uppi að Bertel hlýtur að hafa kynnst
mörgum löndum föður síns í Höfn. Má
þar til dæmis nefna Sigurð Þorsteinsson
gullsmíðameistara, og raunar er hann
eini íslendingurinn sem Gottskálk nefn-
ir í bréfum sínum til sonar síns eftir að
hann er horfinn til Rómar. 1 bréfi dags.
4. apríl 1800 segir hann honum lát
Sigurðar: „Den gamle Torstensen er
död.“ vera má að Sigurður hafi staðið
þeim feðgum nær en aðrir heldri menn í
Hafnaríslendinga hópi. Mörgum öðrum
hafa þeir þó verið nákunnugir og ekkert
ótrúlegt það sem Matthías Þórðarson
segir gömul munnmæli herma, að Bertel
hafi kunnað talsvert fyrir sér í íslensku.
Þarf það engan veginn að stangast á við
það sem haft er eftir Tómasi Sæmunds-
syni, sem kynntist Thorvaldsen gömlum
í Rómarborg 1833, að hann hafi verið
fáfróður um ísland. Þó það nú væri, eftir
40 ára dvöl í Rómarborg. En mjög
vinsamlega tók hann Tómasi og spurði
hann margs af íslandi.
Nærri má geta að íslendingar í Höfn
hafa fylgst með skjótum frama Bertels,
þegar hann sópaði að sér öllum
verðlaunum sem akademíið gat veitt og
fékk loks ríflegan utanfararstyrk. Svo
vill þá Ifka til, að af nær 200
brjóstmyndum, sem vitað er að Thor-
valdsen gerði um dagana, er sú elsta af
Jóni Eiríkssyni konferensráði. Af henni
hefur þó aðeins varðveist andlitið, sem
er úr gifsi, en myndin var að öðru leyti
úr einhverjum íslenskum jarðefnum,
„krítjarðartegund er Erichsen sjálfur
hafði látið koma af íslandi í þeim
tilgangi að útbreiða brúkun hennar, í
staðinn fyrir þesskonar jörð, er Danskir
kaupa frá útlöndum." Þessi íslenska
„krítjarðartegund" molnaði vegna
lélegs umbúnaðar í kassa sem myndin
var í á leið til íslands. Því þangað barst
hún og þar er hún enn, nr. 1537 í
Mannamyndasafni Þjóðminj asafnsins.
Tilkoma og saga þessarar myndar er
ekki alls kostar Ijós, en í sem fæstum
orðum virðist málið svo vaxið sem nú
skal greina, og er þá farið eftir
niðurstöðum Else Kai Sass prófessors:
Andlit Jóns Eiríkssonar (d. 1787),
það sem varðveist hefur í gifsi, er
greinilega gert eftir nágrímu, en ekki
mótað eftir andliti lifandi manns.
Sennilegt er að Grímur Thorkelín
leyndarskjalavörður, sem verið hafði
aldavinur og aðdáandi Jóns Eiríkssonar,
hafi skömmu eftir komu sína til
Danmerkur (frá Englandi) árið 1791
farið að hugsa til þess að Iáta gera
brjóstmynd af honum. í þessu skyni
hefur hann leitað til Bertels Thorvald-
sens sem þá var að verða frægur
listamaður þótt ungur væri. Nágrímu
Jóns Eirikssonar hefur fjölskylda hans
átt og lánað, og Thorvaldsen mótað eftir
henni, og 1794 hefur brjóstmyndin verið
tilbúin. Þetta síðastnefnda sannast á því
að það ár leitaði Ólafur Ólafsson
prófessor á Kóngsbergi á fund Thorvald-
sens, vafalítið til þess að fá aðstoð hans
við gerð vangamyndar á fyrirhugaðan
minnisvarða um Jón Eiríksson. Gerð
var koparstunga (alþekkt) af tillögu
Ólafs að varðanum, og sést þar gjörla
að vangamynd Jóns er einmitt gerð eftir
gifsmyndinni sem Thorvaldsen mótaði.
Koparstungan er frá 1794 eða sama ári
og Ólafur heimsótti Thorvaldsen.
Grímur Thorkelín gaf Bjarna Þor-
steinssyni amtmanni brjóstmyndina árið
1825. Var hún þá send til fslands með
þeim afleiðingum að allt molnaði nema
gifsandlitið. Það var svo lengi í eigu
erfingja Bjarna, uns Steinunn Thor-
steinsson, sonardóttir hans, gaf það
Þjóðminjasafninu árið 1920. Er
skemmtilegt til þess að vita að þessi elsta
mótaða mannsmynd Thorvaldsens skuli
einmitt vera hér á landi, og það eins fyrir
því þótt hún sé gerð eftir nágrímu Jóns
en ekki af honum í lifanda lífi, eins og
Matthías Þórðarson hugði helst vera.
Athyglisvert er að við sköpunarsögu
þessarar myndar koma þrír merkir
fslendingar sem trúlega hafa allir fylgst
vel með frama hins unga hálflanda
þeirra, þeir Jón Eiríksson, Grímur
Thorkelín og Ólafur Ólafsson. f þennan
hóp má svo bæta Skúla rektor
Thorlacius, hinum mikla lærdóms-
manni, sem komst til einna mestra
metorða allra lærðra fslendinga í Höfn.
Af Skúla rektor og einnig konu hans
gerði Thorvaldsen litlar sporöskju-
lagaðar teikningar með litum, prýði-
legar eins og aðrar æskumyndir hans. í
minningum fjölskyldunnar er Thorvald-
sen kallaður „en ung ven og gæst“ á
heimilinu.
Allt sýnir þetta að á æskuárum hefur
Thorvaldsen verið kunnugur og ágæt-
lega séður hjá öllum höfðingjum
íslendingahópsins í Höfn, enda varla við
öðru að búast. Skyldi þeim ekki einnig
hafa verið heldur vel til Gottskálks
karls, þótt svo að hann fengi sér
stundum agnarögn of mikið neðan í því?
Slíkt var víst síður en svo einsdæmi á
þeirri tíð fremur en síðar varð.
Kynni við
Gunnlaug Briem
Varla getur annað hugsast en Thor-
valdsen hafi kynnst ungum íslendingum
sem ætíð voru nokkrir í Kaupmanna-
höfn. Ekki fara þó af því miklar sögur,
en góðar heimildir eru fyrir æskuvináttu
hans við Gunnlaug Guðbrandsson Bri-
em, sem kom 15 ára að aldri til Hafnar
árið 1788, hóf þar nám í mynd-
höggvaralist og lauk prófi í þeirri
listgrein 1795 við ágætan orðstír. Voru
þeir Thorvaldsen að nokkru samtíða á
akademíinu og hafa bersýnilega orðið
góðir kunningjar. En varla gat ferill
þeirra ólíkari orðið. Þegar Bcrtel var að
leggja stokkana að hcimsfrægð sinni í
Rómaborg suður, venti Gunnlaugur
sínu kvæði í kross, lærði dönsk lög og
komst ungur í þjónustu stjórnarinnar,
varð sýslumaður og bjó lengi á Grund í
Eyjafirði við rausn og reisn, mikill
ættfaðir.
Til er í Thorvaldsenssafni langt bréf
frá Gunnlaugi sem hann skrifaði
Thorvaldsen þegar hann var í árs-
heimsókn í Danmörku 1819-20. Þetta
bréf hefur ekki enn verið birt á prenti
en það verður það væntanlega áður en
langt um líður. Merkilegast er það vegna
þess að það staðfestir góðan gamlan
kunningsskap þessara manna. Ekki
minnist Gunnlaugur Briem á neina
listiðkun í þessu bréfi, enda er skemmst
af að segja, að þessi sprenglærði
myndlistarmaður virðist nær með öllu
hafa sagt skilið við listgyðjuna eftir að
hann tók þá stefnu að gerast embættis-
maður. Raunar má það vel vera
skiljanlegt, og ber þess þó jafnframt að
geta að til eru a.m.k. þrír smáhlutir, sem
Gunnlaugur Briem hefur vissulega gert,
allir nú í Þjóðminjasafni. Eitt er
aflangur stokkur úr birki (Þjms. 6839)
gerður handa bróður Gunnlaugs; séra
Einari Guðbrandssyni á Hjaltabakka,
annað er spjald með upphleyptu
spegilsnúnu munstri, enda mun þetta
vera einskonar prentmót til að þrykkja
með á léreft (Þjms. 3217) hið þriðja og
vandaðasta eru dósir kúptar með flötu
loki (Þjms. 7502), gerðar svo sem
nakinn drengur og hundur er hjúfra sig
Frægt málverk cftir Horace Vernct af Thorvaldsen, árið 1833.
saman og er þetta í rauninni ofurlítil
heilleg höggmynd. Allir eru þessir hlutir
frábærlega vel og fagmannlega gerðir og
leynir sér ekki handbragð manns sem
hefur tréskurðarlist fullkomlega á valdi
sínu. Manni rcnnur til rifja að þcssir þrír
hlutir skuli vera hið cina sem þessi
bráðsnjalli og fullmenntaöi myndlistar-
maður hefur látið eftir sig á sviði
listanna.
Skírnarfonturinn í
Reykjavíkurdómkirkju
Bréf Gunnlaugs Briem er hér einkum
nefnt vegna þess að það staðfestir eitt
með öðru kunningsskap Thorvaldscns
við landa föður síns í æsku. Hinsvcgar
má vel vera og er vítalaust, að
Gunnlaugur hafi í og með rifjað upp
fornan vinskap þeirra Thorvaldsens af
því að nú mætti ætla að hann settist
fljótlega að heima í Danmörku. Gæti þá
komið sér vel að eiga hann að þegar börn
Gunnlaugs færu þangað til menntunar.
Þctta kemur nokkuð berlega fram í bréfi
hans til Finns Magnússonar, þar sem
hann lætur í Ijós þá von sína að Ólafur
sonur sinn muni ganga myndlistarbraut
og óskar þess í sömu andrá að
Thorvaldsen fari nú að snúa hcim til
Danmerkur fyrir fullt og allt.
Hvorugt gekk þó eftir, en atvik
höguðu því þannig að eitt barna
Gunnlaugs bar að garði hjá Thorvaldsen
í sjálfri Rómaborg, nefnilega Kristjönu
Jóhönnu, sem þangað fór með Birgi
Thorlacius prófessor og konu hans og
dvaldist þar með þeim veturinn 1825-27.
Sagt er að Thorvaldsen hafi tckið þessari
dóttur æskuvinar síns með miklum
blíðskap, enda vakti Jóhanna - eins og
hún var oftast kölluð - athygli hvar sem
hún fór því að talin var hún allra kvenna
fegurst. Jóhanna var duglegur bréfritari,
og hefur meðal annars varðveist bréf
sem hún skrifaði foreldrum sínum frá
Róm hinn 21. janúar 1827 og drepur
með öðru á kynni sín við Thorvaldsen.
Bréfið var prentað í Sunnanpóstinum
1838. Það sem hér skiptir máli hljóðar
þannig: '
„í etasráðs Thorvaldsens húsi hefi ég
verið og séð þar ýmislegt af listaverkum
hans, þar á meðal líkneskju lausnarans.
Hefir listamanninum svo aðdáanlega
tekist, eftir því sem mér fannst, að láta
andlitið lýsa frelsarans innra manni, að
það yfirgekx stórum alla mína ímyndan,
á likncski þetta að standa á altari í
nýbyggðri kirkju í Kaupmannahöfn.
Hitt annað er skírnarfontur, sem
Thorvaldsen ætlar að gefa íslandi, í
sumar mun hann sendast til Reykjavíkur
dómkirkju. Ásamt öðrum dönskum
mönnum sem hér eru vorum við hjá
Thorvaldsen jólanóttina. Var þar mjög
skcmmtilegt, gestirnir urðu hæfilega
glaðir og gömnuðu sér með fallegum
söngum og indælum hljóðfærum. Oft
flaug hugur minn heim til ykkar forcldra
minna og systkina um kvöldið."
Þctta er rifjað hér upp vcgna þess að
þarna minnist Jóhanna á það listavcrk
sem kunnast er íslendingum og lengst
hefur verið hér á landi, skírnarfontinn í
dómkirkjunni í Rcykjavík. Honum þarf
naumast aö lýsa, svo kunnur sem hann
er og svo oft sem það hefur verið gcrt í
máli og myndum, allar götur síðan Jónas
Hallgrímsson lýsti honum fyrstur íslend-
inga í fjórða árgangi Fjölnis 1839.
Fonturinn er fcrstrendur stöpull úr
hvítum marmara, upphleyptar myndir á
öllum hliðum, en þéttur blómhringur
kringum skálina. Á framhlið er skírn
Krists í ánni Jórdan, til vinstri (framan
frá séð) er María með barniö og
Jóhannes, til hægri Kristur blessar
börnin, en á bakhlið þrír englar liðandi
í lofti og fyrir neðan þá latnesk áletrun
á þessa leið:
OPVS HOC ROMAE FECIT
ET ISLANDIAE
TERRAE SIBI GENTILICIAE
PIETATIS CAVSA DONAVIT
ALBERTVS THORVALDSEN
A: MDCCCXXVII
Á mæltu máli íslensku merkir þetta:
Albert Thorvaldsen gerði smíðisgrip
þennan í Rómaborg og gaf hann Islandi,
ættarlandi sínu, í ræktar skyni, 1827. En
Jónas Hallgímsson snaraði því í ljóð
árið 1839 á þessa leið:
Reist smíð þessa
í Róm suður
Albert Thorvaldsen
fyrir árum tólf,
ættjörð sinni,
Isalandi,
gefandi hana
af góðum hug.
Og brást honum ekki bogalistin eða
smekkvísi fremur en endranær.
Ætli bréf Jóhönnu Briem sé ekki elsta
r