Tíminn - 29.08.1982, Blaðsíða 24

24
SUNNUDAGUR 29. ÁGÚST 1982
■ Áriö 1960, þegar John F. Kenncdy
var í framboði til forscta, fóru ýmsir
stuðningsmcnn aö hafa áhyggjur af því
hvað myndi gerast ef orðstír hans scm
kvennaflagara spyrðist út til kjósenda.
Rithöfundurinn Norman Mailcr var þá
nýbúinn að skrifa fræga grein um
Kennedy í tímaritið Esquire, þar sem
hann gaf sitt af hverju í skyn (Fullur
aðdáunar, aðsjálfsögðu!), og raunar var
forsetinn tilvonandi svo afkastamikill á
þessu sviði að ráðgjafar hans hlutu að
gera ráð fyrir því að einhvern tíma
„kæmist allt upp“. En kannski þurftu
þeir ekki að vera smeykir. Ung kona,
sem þekkti til málsins og spurð var hvort
hún héldi að kvennafar Kenncdys myndi
skaða hann í augum kjósenda, hclt nú
ekki. „Það myndi hjálpa honum. Það
sýnir að hann fær það sem hann vill."
Scnnilcga var þctta rétt mat. Eftir átta
ára stjórnartíð Eisenhowers voru frjáls-
lyndir Bandaríkjamcnn orðnir svo
þreyttir á hinni traustu og landsföður-
ímynd hans aö þeir kusu hvaö scm er í
staöinn. Hafa ber í huga að á þessum
árum var jafnvel Frank Sinatra. skíthæll-
inn sá. talinn eitt goða hinna frjálslyndu
- á þcim forsendum fyrst og frcmst að
cinn svartur skemmtikraftur hafði feng-
ið vist viö hirð hans.
En kynþokki Kennedys var vissulcga
mikilvægur fyrir pólitíska ímynd hans,
svo mikilvægur að niargir hafa haldið
því fram að án kynþokka síns hafi John
F. Kcnnedy veríð cins og hvert annaö
núll og nix. Heima hjá sér hafi hann lært
að mcðhöndla vald og valdið var eitt.
hvort hcldur þaö var yfir Krússjof eða
einhverri konukind. Konurnar í Kcnn-
edy-fjölskyldunni voru sannfærðar um
yfirráð karlanna og þær hölluðust
reyndar að því að þeir ættu aö fara
heldur illa með þær; þannig væri þcim
treystandi til að vera engar veimiltitur á
öðrum sviðum. í svona andrúmslofti var
Kennedy í essinu sínu. Hann var, inn
við beinið, harla venjulegt karlrembu-
svín og þó það kunni að virðast
mótsagnarkcnnt þá urðu fyrstu merki
kynlífsbyltingarinnar á sjöunda áratugn-
um til að ýta undir slíka afstöðu. Þá
virtist kynlífsbyltingin ncfnilega cin-
göngu ætla að verða fyrir karlmenn.
Fæddist ckki eitthvcrt gcrpi: töff,
árásargjarn og kaldur kall sem vafði
konum um fingur sér og gerði það scm
honum þóknaðist. Norman Mailcr var
dæmigerður, allt fór þetta fram undir
stjörnu Hemingways og Hugh Hefncrs,
og Kennedy naut góðs af.
Og hvað? Hvaða máli skipta framhjá-
höld Kennedys í raun og vcru? Eru þau
ekki prívatmál? Ekki scgir Garry Wills.
Kvennafar Kenncdys hafi nefnilega
vcrið svo stórt í sniðum að til þess að
komast yfir konur hafi hann tekið svo
mikla áhættu, bæði pólitíska og persónu-
lega, aö jafnvcl föður hans og bræðrum,
sem víluðu fátt fyrirsér, þeim blöskraði.
Á strfðsárunum stóð hann í sambandi
við stúlku sem þckkt var af kunnings-
skap við nasista, í Hvíta húsinu svaf
hann hjá Judith Campbell sem jafnframt
var ástkona mafíúforingjans Sam Gian-
cana, og svo framvegis. Þannig séð segir
Mr. Wills að kynlíf Kenncdys varpi Ijósi
á pcrsónuleika hans. í samskiptum
sínum viö konur sýndi hann vissulega
bæði kraft og þor, en flestum þykir nú
að hann hafi stöðugt gengiö út í öfgar
og velta þá fyrir sér hvort slíkt hafi ekki
vcrið dæmigcrt fyrir hann að öðru leyti
- hafi hann yfir höfuð búið yfir
einhvcrjum persónuleika sem var hægt
að skilja frá kynþokka hans og
„macho-móral“, sem margir efast um.
Það var nefnilcga annað en unaður af
nánum kynnum af þriöju gráðu sem
vakti fyrir Kennedy. Hann þótti bæði
latur og tiliitslaus - en við förum ekki út
í smáatriði! Keppnin vakti fyrir honum
- að „komast yfir“ svo og svo margar
konur. flciri en aðrir menn. En hann var
ekki síður að keppa við sjálfan sig,
hversu lengi gæti hann haldið þetta út?
Það gleymist nefnilega oft að John F.
Kennedy var svo að scgja öryrki vegna
bakveiki og annarra kvilla, scm hann var
að sönnu lcikinn í að fela við opinberar
athafnir. Robcrt Kcnnedy sagði seinna
að helmingi ævi sinnar hafi bróðir hans
liðið hræðilegar kvalir. Það var allt að
honum!
Hann sýndi vissulega gífurlegan vilja-
styrk er hann neitaði að sætta sig við þær
takmarkanir sem skrokkurinn bjó hon-
um. Hann virðist hafa þurft á áhættu og
ögrunum að handa, og var sífellt að
bjóða hættunni heim. Hann stundaði
íþróttir sem allir máttu vita að voru
honum ofviða, keyrði bíla eins og
kappaksturshetja og í stríðinu bauð
hann sig fram til að þjóna á tundur-
skeytabát þótt veltingur slíkra báta væri
svo mikill að það fór mjög illa með bakið
á honurn. Hann var með hugrekki á
heilanum og þannig má skýra áhuga
hans á fótboltamönnum, stríðshetjum
og geimförum. Þcssi „hetjulund" gerði
það einnig að verkum að hann var sá
kvennamaöur sem hann var. Hann átti
nefnilega ekki margra kosta völ við að
sýna manndóminn, að minnsta kosti eftir
að hann óx úr grasi og hætti herþjónustu
og íþróttaiðkunum. Hann gat ekki
drukkið mikið brennivín eða stundað
slagsmál til þess að sýna öðrum og
honum sjálfunt að hann væri sannur
karlmaður - hreinlega vegna þess að
líkaminn þoldi hvorugt - og því lagði
hann þessa ofuráherslu á konur. En með
þcim afleiðingum að pólitískur ferill
hans var hvað eftir annað í stórhættu og
J. Edgar Hoover, yfirmaðurFBI. fitnaði
eins og púkinn á fjósbitanum. Áhættan
áhættunnar vcgna. Eins og Richard
Hannay, söguhetjan í Þrjátíu-og-níu
skref eftir John Buchan, sem Kennedy
hélt mikið upp á, sagði; „Það var fyrst
og fremst áhættan sem hann þyrsti í.“
Ævintýri höfðuðu ætíð til Kennedys-
jafnt meðan hann var ungur stráklingur
sem þegar hann var forseti. Hann leit á
það sem einhvers konar ævintýri að
þjóna á tundurskeytabátunum í stríðinu
og eftir að hann var orðinn forseti bjó
hann sjálfur til mjög svo rómantískt tákn
sem „sérdeildir" innan hersins, Grænu
baskahúfurnar, notuðu. Alls konar
„sérdeildir" voru raunar hans ær og kýr.
Á forsetastóli fannst honum fínt að
sniðganga hinar hefðbundu stjórnar-
deildir en stofna í staðinn alls konar
nefndir og starfshópa til að leysa
aðsteðjandi vandamál. Þá gátu strákarn-
ir í klíkunni setið saman á lokuðum
fundi með uppbrettar ermar og étið
samlokur meðan þeir leystu úr hnútum
heimsins. Kennedy vildi gjarnan líta á
sjálfan sig sem eins lag's James Bond,
hann sem fer á staðinn og kippir
hlutunum í lag.
Það þótti mörgum athyglisvert að
þrátt fyrir allt talið um hugrckki og
snerpu í ákvörðunum fór lítið fyrir slíku
í samskiptum Kennedys við elsta og
mesta möppudýrið í Washington - J.
Edgar Hoover. Eftir að hann var kosinn
forseti hvöttu hann margir vina hans og
rjáðgjafa til að reka Hoover hið fyrsta,
enda ber nálega öllum saman um að það
umfangsmikla ríki í ríkinu sem Hoover
hafði gert úr FBI væri allri stjórnsýslu
til trafala. Þó svo að Kennedy tæki ekki
illa í þessar uppástungur vina sinna
virðist aldrei hafa hvarflað að honum að
láta verða af því að reka Hoover í
alvöru, og í forsetatíð Kennedys jukust
völd blóðhundsins heldur cn hitt.
Kennedy lét hann ekki aðeins komast
■upp með að neita að taka þátt í ýmsum
aðgerðum forsetaembættisins - eins og
til dæmis strögglinu í sambandi við
skólagöngu svartra í Suðurríkjunum -
heldur lét hann einnig undan ýmsum
kröfum Hoovers um njósnir gegn
bandarískum borgurum, til dæmis Mart-
in Luther King. Þetta er ekkert sérlega
skrýtið. Hoover átti margar og þykkar
möppur um Kennedy, allt frá því að
hann duflaði við Ingu Arvad á stvíðsárun-
um en það var hún sem þótti höll undir
nasista. Raunar telja margir að möpp-
urnar hans Hoovers hefðu nægt til að
eyðileggja Kennedy í eitt skipti fyriröll,
en Hoover sá náttúrulega að hótunin er
öflugri en framkvæmdin og lét því duga
að veifa möppunum stöku sinnum fram
í Kennedy og lið hans. Það dugði og allt
hugrekkið koðnaði niður.
I augum margra var John F. Kennedy
ekki aðeins ungur og smartur forseti
heldur hugsjónarmaður sem boðaði
nýja tíma. Það áttu að vísu margir erfitt
með að átta sig á þeim hugsjónum, sem
ekki er að undra vegna þess að hann átti
fáar slíkar. Ef hann boðaði nýja tíma
var það einungis í framkomu og „stæl",
en í rauninni breyttist næsta lítið annað.
Kennedy var „real-pólitíkus“ umfram
allt, hann var í stjórnmáfum til að hafa
völd en ekki til að vinna að framgangi
ncinna hugsjóna. Sjálfur fór hann oft
niðrandi öðrum um „hugsjónapólití-
kusa", það var ekki fyrir Kennedyana.
Þó hann hafi að ýmsu leyti farið út á
nýjar brautir snerti það fyrst og fremst
framkvæmd ákvarðana, en ekki á-
kvarðanirnar sjálfar. Það var valdið
sjálft sem hann sóttist eftir og hann naut
þeirra líka út í ystu æsar, er hann hafði
höndlað þau. Dwight D. Eisenhower
hafði fallist á að bjóða sig fram til forseta
vegna þess að honum fannst hann hafa
skyldu að gegna, en ekki vegna þess að
hann væri fullur með metnaði (þetta
mun vera staðreynd, hvort sem menn
trúa þvf eður ei), og þessa afstöðu
fyrirleit Ker.nedy, og fór ekki dult með.
íntynd hans sem kalda kallsins krafðist
þess líka að hann færi ekkert í felur með
að hann væri fyrst og fremst að skemmta
sér í Hvíta húsinu, nota valdið sem hann
hafði. Kaldir kallar áttu að nota vald og
taka áhættu. Það gerði Kennedy
skammlaust, svo skammlaust að ímynd-
in hafði í rauninni tekið við stjórnar-
taumunum þegar fram liðu stundir. Sem
pólitíkus var Kennedy lítið annað en
kaldur kall, sem í einkalífi sem í Hvíta
húsinu. Áhættan áhættunnar vegna.
Þegar Bandaríkin
fengu sjálfstæði fyrir
rúmum200áruniyar
ákveðið að dubba
ekki upp kóng, held-
ur stofna forsetaem-
bætti. Afþvíleiðirað
aðall fyrir finnst ekki
vestra,en afþvíleiðir
aftur á móti að