Tíminn - 14.10.1982, Blaðsíða 9

FIMMTUDAGUR 14. OKTÓBER 1982
teimm
■ „í meginatriðum er hættan samfara
„frjálsu“ útvarpi sú, að einstakar stöðvar hafi
framleiðslu efnis með þeim hætti, sem þeim
eru þóknanlegar, án þess að önnur
sjónarmið komist þar að til að bæta um betur
eða finna að“.
hefur verið sú að gjöldin hafa mælst í
vísitölu framfærslukostnaðar í Reykj-
avík. Reyndar hafa stjórnvöld aldrei
freistað þess að semja við verkalýðs-
hreyfinguna um frádrátt á afnotagjöld-
um útvarps við útreikning verðbóta á
laun, en sannfæring mín er sú, að
verkalýðsforystan mundi gera sér Ijóst
mikilvægi RUV sem menningarstofnun-
ar og ekki taka fjarri hugmyndum af þvf
tagi.
Auglýsingar RUV er tekjustofn sem
vafalaust er ekki fullnýttur eins og er.
Hefði þar t.d. vafalaust mátt notfæra sér
betur hina auknu eftirspurn eftir
auglýsingum í desembermánuði ár
hvert, auglýsendum og útvarpsnotend-
um til verulegra hagsbóta. Að öllum
líkindum mætti stórhækka auglýsinga-
verðið í desember, við það mundi
auglýsingum fækka nokkuð, en hið háa
auglýsingaverð jafnframt skila RUV
auknum tekjum á móti.
„Nefskattur“ til bóta.
Fyrir löngu síðan hefði átt að vera
hætt innheimtu afnotagjalda fyrir útvarp
og sjónvarp í núverandi mynd, með
innsiglunum á viðtækjum og álíka
kreppuráðstöfunum er ekki er greitt.
Láta hefði mátt af rekstri innheimtu-
stofnunarinnar og leggja þess í stað á
nefskatt, eitt gjald, sem innheimt yrði af
öllum skattgreiðendum með öðrum
opinberum gjöldum og rynni það beint
til RUV. Til sanns vegar má færa, að
allir landsmenn njóti þjónustu RUV í
nokkrum mæli án tillits til þess, hvort
þeir greiða fyrir hana eða ekki. Þannig
hefði t.d. mátt tvöfalda tekjur RUV af
afnotagjöldum á síðasta ári með því að
leggja eitt þúsund krónur á hvern
skattgreiðanda, er rynnu beint til RUV.
Menn geta siðan gert sér í hugarlund
hvaða möguleika slíkt byði hljóðvarpi
og sjónvarpi uppá, að hafa þvílíkar
fjárhæðir til ráðstöfunar.
Vissulega er það margt í rekstri RUV,
sem þarfnast endurskoðunar við,
t.a.m. öll innlend þáttagerð á þess
vegum. Eðlilegast væri, að sjónvarpið
liti á sig sem verkkaupa hvað innlent
skemmti- og afþreyingarefni varða, en
framleiddi ekki nema lítið eitt af slíkum
þáttum sjálft. Verktakar yrðu síðan hin
ýmsu fyrirtæki úti í bæ, er skotið hafa
upp kollinum undanfarið. Þau myndu
framleiða þættina, en byðu síðan RUV
þá til kaups. Sjálfsagt mundi þetta
aðallega eiga við um efni til sjónvarpsins,
en mætti þó einnig vel hugsa sér
verktakastarfsemi af þessu tagi innan
hljóðvarpsins.
Verði tillögur útvarpslaganefndar
enhverntíma að stjórnarfrumvarpi á
Alþingi, eins og allt bendir til, mun það
vafalaust renna þar ljúflega í gegn og
ekki mun Haukdalsarmurinn í Sjálfstæð-
isflokknum fara að bregða fæti fyrir það
frumvarp þó allt annað megi fara til
andsk...
Er vel að tillögur útvarpslaganefndar
séu lagðar fram jafn snemma og raun
ber vitni, svo góður tími gefist til
umræðu og umfjöllunar um málið meðal
alls almennings. Ríkisfjölmiðlarnir
þarfnast auk þess stöðugrar umræðu og
endurskoðunar á ríkjandi gildismati svo
þeir fái gegnt hlutverki sínu til fulls.
Bolli Héðinsson
hagfræðingur
■ Öm Björnsson
er að í stjórnarskrárnefnd er tilnefndur
maður af hálfu Framsóknarflokksins
sem hefur tjáð undanhaldsstefnu sína i
þessum efnum í bláðagrein í Tímanum
þann 22. nóvember 1978, og aldrei hefur
verið túlkaður málstaður landsbyggðar-
innar af hálfu blaðsins öll þau ár sem
breytingar á stjórnarskránni hafa verið
til umræðu*
Allar samþykktir þinga og miðstjórn-
arfunda flokksins um þetta mál hníga í
þá veru að beita sér fyrir, - frekar en
draga úr,- fyrmefndri valdatilfærslu
milli landshluta, þ.e.a.s. stjórfjölgun
alþingismanna á Reykjavíkursvæðinu.
Pað liggur því beinast við að álíta að
forusta Framsóknarflokksins hafi
gleymt sér og þar með hætt að vera
málsvari landsbyggðarinnar sem áður
var - bæði til sóknar og varnar - enda
hefur flokkurinn notið trausts íbúanna
þar, svo sem atkvæðatölur frá síðustu
alþingiskosningum sýna, - eða yfir 43%
atkvæða í þrem kjördæfnum. Án þess
að vilja vera með neinar hrakspár er það
okkar álit, að slík vinnubrögð hljóti að
leita til fylgishruns flokksins úti á
landsbyggðinni, sem hann virðist vera
búinn að slíta tengslin við og þar með
gleyma uppruna sínum og markmiðum.
Að minnsta kosti sjáum við ekki ástæðu
til að styðja flokkinn j næstu kosninguip
að óbreyttri stefnu háns í þessu máli.
Virðingarfyllst
Aðalbjörn Benediktsson,
Hvammstanga
Öm Bjömsson, Gauksmýri.
gagnastofnun að sjá skólunum - fyrir
fræðslumyndum. Myndefni fræðslu-
myndasafnsins er að stórum hluta til
úrelt og hrein tilviljun ef kennarar fá
pantaðar filmur á réttum tíma þar sem
aðeins örfá eintök eru til af þeim
myndum sem mest eru notaðar.
Þetta vandamál verður auðvitað að
leysa með nýrri tækni, þ.e.a.s. mynd-
böndum. Þrátt fyrir þá staðreynd að
myndbönd eru orðin mjög útbreidd
heimilistæki er þessi tækni sáralítið
notuð í grunnskólum landsins. Skortir
þar bæði tæki og hæft myndefni.
Námsgagnastofnun hefur gert áætlanir
um framleiðslu á kennsluefni á mynd-
böndum en skortir fjármagn til að
hrinda þeim í framkvæmd.
Þegar á það er litið hve Íslendingar
eru fljótir að notfæra sér tækninýjungar
af ýmsu tagi gegnir það furðu hve skólar
landsins eru illa búnir tækjum og langt
á eftir tímanum.
En fagna ber því sem vel er gert.
Kennslumiðstöð Námsgagnastofn-
unar hefur tekið til starfa og lýsa
skólastjórnarmenn yfir ánægju með
framtakið. Er þar að rætast áratuga
draumur skólamanna. Það er von þeirra
að fullur skilningur ráðamanna ríki um
þessa starfsemi.
Þá vilja skólastjórnarmenn fagna
stóraukinni kynningu Námsgagnástofn-
unar til skólanna og kennara almennt
um námsgögn með fréttabréfum, heim-
sóknum á fundi og þing kennara,
sýniseintökum nýrra námsgagna, auknu
vöruvali og beinum samskiptum. En
þessa viðleitni stjórnar og starfsmanna
stofnunarinnar mé ekki drepa í fæðingu
með fjársvelti og aðstöðuleysi.
Stjórn Félags skólastjóra og yfir-
kénnara á grunnskólastigi skorar á
alþingismenn og aðra ráðamenn að
tryggja Námsgagnastofnun fjármagn og
aðstöðu til að sinna verkefnum sínum
fyrir skólastarfið í landinu samkvæmt
lögum og reglugerðum.
Virðingarfyllst,
Stjórn Félags skólastjóra
og yfirkennara á grunnskólastigi
Sigurður R. Guðmundsson
skólastjóri Heiðarskóla
(sign)
Gunnlaugur Sigurðsson
skólastjóri Garðaskóla
(sign)
Áslaug Brynjólfsdóttir
fræðslustjóri Rvk.
(sign)
Haraldur Finnsson
skólastjóri Réttarholtsskóla
(sign)
Eggert J. Levý
skólastjóri Húnavallaskóla
(sign)
Byggt og búið
■ Þrjár gerðir kaffikvarna, allar notaðar á íslandi; ítölsk t.v. (lítil), dönsk
í miðið, þýsk, úr málmi, t.h. allstór.
KAFFISOPINN
INDÆLL ER!
■ Nú, nú er von á gestum? varð
mér unglingnúm að orði, þegar
sterka kaffibrennslulyktina lagði út
úr eldhúsinu. Kaffibaunirnar gráu
vorú brenndar í potti og hrært vel í.
Fylgdi reykur og svæla.
Fullorðna fólkið drakk kaffi einu
sinni á dag, en börn og unglingar
fengu mjólk eða heita mjólkúr-
blöndu. Gosdrykkir sáust varla í þá
daga, en skyrmysa var góð við þorsta.
í bók séra Jónasar frá Hrafnagili
„íslenzkir þjóðhættir" segir að kaffi
hafi fyrst farið að flytjast til Íslands
um 1760, en var lengi lítið notað.
Kaffibrúkun fór ekki að verða
almenn fyrr en um eða eftir 1850,
nema helst í kaupstöðum við sjóinn.
En fór úr því mjög vaxandi.
I smásögunni „Bjöm í Gerðum“
lýsir séra Jónas mikilli kaffikerlingu,
Þorbjörgu að nafni, og dregur ekki
af! Árni, sonur þeirra Björns, var að
koma úr verinu með varningspoka
meðferðis og komu í Ijós 2 skeppur
af rúgi, stór skjóða með kaffibaunum
og önnur með „Exporti" (kaffibæti),
óg kandíssykri. Þorbjörg vó kaffi-
skjóðuna í hendi sér og tautaði „Ja,
já, það munu vera ein tuttugu pund.
Betur má hann skammta mér
blessaður ef vel á að fara“.
Þegar búið var að brenna kaffi-
baunirnar voru þær malaðar í fremur
lítilli kaffikvörn og fengum við
krakkarnir stundum þann starfa.
Fyrir kom áð kötturinn fór þá líka
að mala á sinn hátt! „
Nú sjá stówirkar vélar um brennslu
og mölun kaffibaunanna. Við kaup-
um vöruna fullunna, oft í loftþéttum
umbúðum, og hætt er að mestu að
nota kaffibæti.
En allmörgum þykir alltaf „heima
best“, og kaupa t.d. brenndar
kaffibaunir og mala þær sjálfir í
gömlum eða nýjum kaffikvörnum -
og laga ágætis kaffi. Undirritaður
fékk lánaðar þrjár kaffikvarnir og
tók Ijósmyndari hjáTímanum mynd-
ir af kaffimölun og kvörnunum
þremur 28. september. Þarna sést
Silja mala kaffi í kvörn, sem hún
keypti á Ítalíu fyrir tveimur árum.
Gerðin er svipuð og á gömlu
kaffikvörninni héima á Hámundar-
stöðum fyrir meira en hálfri öld.
Á kvarnamyndinni sést kvörn
Silju t.v., opin skálin 'er full af
brenndum kaffibaunum, tilbúnum til
mölunár. Miðmyndin sýnir kvörn af
danskri gerð, keypta árið 1951,
notaða til 1974. Eigandi Jóhanna
Egilsdóttir Hvammi á Hvítársíðu. í
útdreginnni skúffunni er nýmalað
kaffi. Þarna er skálin lokuð með
vængjaspeldum. Kvörnin til hægri er
stærst, þýsk að gerð og úr málmi, en
hinar úr tré. Þessi kvörn var í eigu
Ingibjargar Guðmundsdóttur og
■ Silja malar kaffi.
(28. sept. 1982)
Kristjáns Jóhannessonar vélstjóra og
skipaskoðunarmanns á Patreksfirði.
Þau hjón önduðust fyrir fáum árum
hátt á níræðisaldri. Eru allar líkur á
að þau hafi fengið kvörnina úr búi
Guðbjargar Guðmundsdóttur og
Ara Einarssonar á Patreksfirði, en
þau dóu öldruð fyrir 25-30 árum.
Kvörnin er nú í eigu Ingibjargar
Helgadóttur í Kópavogi.
Má ætla að þessi kaffikvörn sé
.70-80 ára eða eldri. E.t.v. eiga
einhverjir eldri kvarnir og kannski
sykurtengur?
Öðru skálarspeldinu eða vængn-
um er hleypt frá á myndinni, svo
hægt sé að láta kaffibaunir í holið. Á
lokalausum skálum þurfti að halda
hendinni yfir þegar malað var.
Á mínum uppvaxtarárum var aðal-
lega notaður kandís, eða þá toppa-
sykur. Voru sykurtopparnir oft
allstórir og þurfti fyrst að kljúfa þá
og síðan klippa í hæfilega mola með
sérstakri sykurtöng.
Fjall eitt á Grænlandi hafa Danir
skírt sykurtoppinn. Enn eru sykur-
tangir framleiddar og m.a. noiaðar i
Afríku. Gamall formaðúr, Bjarni
Andrésson. fór með ferðafólki til
Sahara í Spænsku Marokkó fyrir 12
árum, eða þar um bil. Arabar veittu
te og toppasykur með á torgi einu.
Þjónn kom með stóran bakka og
þykka sveðju, - lagði hana á toppinn
,og barði á með haptri til að kljúfa
toppinn í flögur, sem hann lét á lófa
sér og sundraði með minni ha.mri í _
hæfileg stykki. Þar rétti hann fram til
gestanna, en lófinn var ekki þrifa-
legur! - ég kaus að drekka sykur-
laust! sagði Bjarni.
Ingólfur Davídsson,
skrifar - 358