Tíminn - 02.12.1982, Qupperneq 8
8
FIMMTUDAGUR 2. DESEMBER 1982.
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gisli Sigurósson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gisiason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjórl: Siguróur Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson. UmsjónarmaaurHelgar-Tímans: Atli
Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Eiríkur St.
Eiríksson, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Sigurður Helgason (íþróttir), Jónas
Guðmundsson, Jón Guðni Kristjánsson, Kristín Leifsdóttir, Skafti Jónsson.
Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
Róbert Águstsson, Elín Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi
Kristjánsson, Kristin Þörbjarnardóttlr, María Anna Þorsteinsdóttir. Ritstjórn,
skrlfstofur og auglýsingar: Síðumúla 15, Reykjavík. Sfmi: 86300. Auglýsingasimi:
18300. Kvöldsfmar: 86387 og 86392.
Verð í lausasölu 11.00, en 15.00 um helgar. Áskrift á mánuði: kr. 150.00.
Setning: Tæknidelld Tfmans. Prentun: Blaðaprent hf.
Fremur gædi
en magn
■ Smáfiskadráp og vörusvik hafa einkennt umræðu um útgerð
og fiskvinnslu í seinni tíð. Um smáfiskadrápið ganga klögumálin
á víxl. Framkvæmdastjóri LÍÚ segir talsverð brögð að því að
smáfiski sé hent fyrir borð togaranna. Togaraskipstjórar bindast
samtökum og mótmæla og segjast ekki drepa smáfisk í þeim mæli
sem þeir eru ásakaðir um. Aðrir sjómenn vitna í fjölmiðlum um
að þeir hafi tekið þátt í að moka fiski undir leyfilegum
veiðimörkum fyrir borð. Hafrannsóknarstofnun er ásökuð um að
ganga hart fram í að loka veiðisvæðum þar sem seiði og ungviði
eru orðin umtalsverður hluti aflans. Stofnunin ber blak af sér og
telur sig ekki loka nema nauðsyn beri til, því það kemur niður á
aflabrögðum síðar ef of mikið er drepið af smáfiski.
Til eru þeir sjómenn sem vilja leyfa að sá fiskur, sem nú er
undir leyfilegum veiðimörkum, verði nýttur í stað þess að kasta
honum fyrir borð. En menn koma sér ekki saman um þetta fremur
en annað og stendur hver staðhæfingin á móti annarri.
Útgerðin er hart keyrð fjárhagslega og veitir ekki af að ná öllu
því verðmæti úr sjó sem mögulegt er að klófesta. Offjárfestingu
og fjármagnskostnaði er borið við. En það hefur löngum loðað
við íslenska útgerð að leggja meiri áherslu á magn afla en gæði.
Allt er lagt í sölurnar til að veiða sem mest í hverri ferð en minna
hugsað um framtíðina. Smáfiskadrápið er ekkert annað en að
stela frá sjálfum sér. Menn geta velt fyrir sér eins og þá lystir
hvað orðið hafi af heilum árgöngum af þorski, sem hvergi virðast
finnast, en það má telja víst að sóknarharkan á einhvern þátt í
minnkandi stofni.
Meðferðin á þeim afla sem á land berst er ekki alltaf sem skyldi.
Sjómenn og fiskverkendur kenna gjarna hvorir öðrum um lélega
vöru. Sjómenn telja að þeir komi ávallt með nýlegan og vel með
farinn fisk að landi, en eftir það liggi hann oft lengi í kös áður
en hann er verkaður. Fiskvinnslan telur að oft beri einnig við að
fiskur sé orðinn full gamall þegar hann kemur á land og verði því
aldrei að 1. flokks vöru. Sem sagt gagnkvæmar ásakanir.
En eftir stendur að það eru hörmulega mörg dæmi þess að
kvartanir berast frá kaupendum erlendis um lélega vöru. Þetta á
við um freðfisk, saltfisk, skreið og saltsíld. Hverjum sem um er
að kenna, er greinilegt að það er pottur brotinn sem lappa verður
upp á. Útgerðarmenn og fiskverkendur verða að taka höndum
saman um að bæta gæðin og sjá svo um að skemmd vara verði
ekki send á erlendan markað, því .að á bókstaflega öllum
fiskimörkuðum eiga íslendingar sér keppinauta og léleg vara frá
íslandi er þeirra hagur.
Steingrímur Hermannsson sjávarútvegsráðherra hefur boðað
frumvarp um vöruvöndun og enn strangara eftirlit en nú er
varðandi vinnslu sjávarafurða. Ljóst er að það er full þörf á að
gripið sé í taumana og þeim aðilum sem leyfa sér að fara þannig
með aðalútflutningsvöru þjóðarinnar, að skömm er að, verði
komið í skilning um að þeir komist ekki upp með slíkt háttalag.
Langflestir sjómenn og fiskverkendur kunna til verka og leggja
sig fram um vörugæði. En gikkur í veiðistöð eyðileggur ekki
aðeins fyrir sjálfum sér, heldur einnig öllum hinum, og gikkina
verður að fjarlægja áður en enn meira tjón hlýst af.
Núna sitja íslendingar uppi með mikið magn fiskafurða, sem
kaupendur fást ekki að. Þessa fiskjar er aflað með ærnum
tilkostnaði og vinnsla og geymsla er einnig dýr. Kappið við að ná
fiskinum og verka hann er meira en forsjáin. Með minnkandi afla
er enn meiri ástæða til að vanda bæði til veiða og vinnslu, því
fiskur sem ekki er markaður fyrir er útgerð og vinnslu miklu dýrari
en sá sem látinn er stækka í friði í sjónum. Því verður að leggja
meiri áherslu á gæði en magn.
Þessa dagana draga trillukarlar á Berufirði hundruð lesta af síld
í drauganetum, sem skilin voru eftir um allan fjörð fyrir nokkrum
vikum.
OÓ
á
vettvangi dagsins
Viðbót við
„mannbótafræði”
eftir Einar Frey
■ í Tímanum 3.10. s.l. er góð og
merkileg grein um „Mannbótafræði."
Greinin er undirskrifuð með fangamerk-
inu GM.
Það var rétt af GM að minna á þessi
mál, og fá sem flesta til að íhuga þau.
GM er auðsjáanlega greindur maður
sem veit hvað hann talar um.
Það er satt, að þarna voru á ferðinni
rangar hugmyndir eða með öðrum
orðum, fordómar, og sem gátu orðið
hættulegir, og voru það einnig.
Það hefur komið í ljós að „yfirstéttirn-
ar“ svo kölluðu, voru ekki eins „gáfaðar“
og margir héldu, og að „undirstéttirnar“
voru ekki heldur eins „heimskar" og
látið var í veðri vaka. Það má því segja
með sanni, að „gáfnakerfi" hins gamla
Aristotalesar um gull, silvur og kopar-
menn, var ekki svo afleitt eða hlaðið
fordómum. Hann hélt því fram, að hinir
„gáfuðustu" þ.e. „gullmennirnir" gætu
eignast börn er yrðu minna gáfuð, eða
„koparmenn", og að hinir minna gáfuðu,
þ.e. „koparfólkið" gæti eignast börn
sem yrðu „gullmenn". Þannig samræmist
þessi kenning Aristotelesar hugmynda-
fræði hinna gömlu alþýðlegu ævintýra
um kóng og drottningu í ríki sínu, og
karl og kerlingu í koti sínu. Það mætti
kalla þetta dálítinn vott um heilbrigða
skynsemi.
En því miður verðum við að kyngja
þeirri óhuggulegu staðreynd, að sjálf
náttúran hefur aldrei verið neinn „jafn-
aðarmaður" sem veitir sérhverjum eins-
takling nákvæmlega jafnmikið af hæfi-
leikum eða gáfum. Náttúran er því hinn
mesti „ójafnaðarmaður", því einum er
gefið minna og öðrum meira í vöggugjöf.
En allir jákvæðir gáfumenn og konur
reyna eftir bestu getu, að bæta úr slíkum
ójöfnuði og gera sitt besta til að sem
flestir geti orðið ánægðir með sitt
hlutskipti.
En oft kemur það fyrir, að hinn
miðurgefni stjórni hinum betur gefnu og
láti þá hlýða sér í undirgefni, vegna
fjárhagslegrar aðstöðu, eða af pólitísk-
um eða trúarlegum kringumstæðum.
Þessi mál eru sem sagt miklu víðtækari
en fram kemur í hinni góðu og merkilegu
grein GM.
Lýðræðið er komið svo langt hjá
okkur hér í Vesturlöndum, að allt
fullvaxið fólk hefur fengið kosningarétt.
Hinsvegar vantar mikið á það, að t.d.
efnahagslegt lýðræði geti þróast að
æskilegu marki.
Eina hættan sem mér finnst geta
stafað frá grein GM er sú, að lítt lesið
fólk fái rangar hugmyndir um þýðingar-
mikla íslenska brautryðjendur í húman-
ískum fræðum eins og t.d. Ágúst H.
Bjarnason. Greinin er þannig framsett,
að hún gæti valdið misskilningi þótt það
sé ekki ætlun GM.
Ég hef ekki trú á því, að hinir íslensku
menntamenn sem þarna eru nefndir eins
og Á.H.B., Guðmundur Finnbogason,
Guðmundur Hannesson og Steingrímur
Matthíasson, myndu tala gegn betri
vitund eins og vanalegt var meðal nasista
og sem var ein af aðferðum þeirra til að
komast til valda. Hinsvegar væri rétt að
flokka Eiður S. Kvaran með mjög
trúuðum og trúgjörnum einstaklingum.
Mjög margir trúgjarnir einstaklingar er
voru heiðarlegir í samskiptum sínum við
annað fólk, snéru bakinu við nasistum,
þegar þeir sáu með eigin augum hvað
nasisminn innibar.
Lesi maður grein GM einu sinni yfir,
eins og vanalegt er að gera þegar um
blaðagrein er að ræða, gæti ungur
lesandi fengið þá villandi hugmynd, að
hinir miklu íslensku heiðursmenn sem
þarna eru nefndir, hafi tilheyrt upphafs-
mönnum nasismans. En sú hætta liggur
einnig fyrir hendi, að höfundur greinar-
innar yrði grunaður um það, að vera
haldinn dálítilli árásarhneigð eins og
algengt er nú í menningarlífi íslendinga.
Ég geri ekki ráð fyrir því, að GM hafi
átt eitthvað sökótt og óuppgert við
þessa gömlu íslendinga. En ef svo er, þá
mun ég vissulega biðja afsökunar, því
öllum er leyfilegt að bera hönd fyrir
höfuð sér.
I grein GM er sagt, að greindarpróf
nútímans séu rakin til Sir Francois
Galtons. Það mun vera rétt. Hinsvegar
hafa tilraunasálfræðingar slegið því
föstu, að fyrsta nothæfa gáfnaprófið hafi
verið samsett af franska sálfræðingnum
Alfred Binet.
Það vill svo til, að þegar fyrsta útgáfa
af „Mannþekkingu" eftir dr. Símon
Jóh. Ágústssonar kom út, þá skrifaði ég
smá athugasemd við greindarprófið sem
þar var til sýnis. Ég benti á það, að sú
niðurstaða sem þar var gefin um greind
fólks, væri launakerfið í Englandi. Þeir
sem voru í hæsta greindarflokknum voru
best launaðir.
Hinir miklu vaxandi kynþáttafordóm-
ar nútímans sem leiddu til þess að
nasistar ætluðu að útrýma gyðingum og
öðrum kynþáttum, - ásamt trúarvakn-
ingunni í íran gegnum afstöðu CIA frá
1954, á eiginlega upptök sín í Englandi.
Þessir kynþáttafordómar byrjuðu ekki
að vaxa neitt að marki fyrr en eftir
trúarvakningu púrítananna er leiddi til
þess, að kalvinskakirkjan náði undir-
tökunum í þjóðlífi Englands.
menningarmál
Dýrlegt ad drottna?
GUÐMUNDUR SÆMUNDSSON:
Ö ÞAÐ ER DÝRLEGT
AÐ DROTTNA
Kennslubók fyrir
verkalýðsformcnn
- með verkefnum,
Gcfið út á
kostnað höfundar.
Akureyri 1982.
Af frægð bóka og
prentgripa
Eitt af því dularfulla við bókina, er
það hvort hún öðlast frægð, og þá
hvenær hún gjörir það. Sama gildir
raunar um höfunda líka. Sumirhöfundar
baða sig í frægðarsól allt sitt líf, en
gleymast síðan undir dimmu dekki að
jarðarför lokinni. Eilífðin virðist ekkert
eiga vantalað við þá. Aðrir höfundar
hljóta frægð og frama svo seint, að þegar
beinunum er safnað saman, og þau flutt
til að jarðsyngja þau aftur innan um
viðhafnarbein þjóðanna, að þá veit
enginn í raun og veru með vissu hvort
verið var með hina réttu grind, eða aðra
af einhverjum, allt öðrum manni.
Mér kom þetta í hug, þegar ég blaðaði
í bók Guðmundur Sæmundssonar, Ó
það er dýrlegt að drottna, sem vissulega
var ögrandi bók, að minnsta kosti þegar
búið var að „banna hana“, eins og
almenningur orðaði það, en, virðing-
arforlag eitt neitaði á seinustu stundu,
að leggja nafn sitt við útgáfuna.
Höfundurinn, Guðmundur Sæmunds-
son, hafði líka óvenjulega fortíð, var
öskukarl fyrir norðan, og hálfgerður
Walesa í strangtrúarkerfi verkalýðs-
hreyfingarinnar fyrir norðan, en í besta
hluta bókar sinnar, sem er kápan, segir
hann um sjálfan sig á þessa leið:
„Höfundur bókarinnar, Guðmundur
Magnússon, er 35 ára, 4ra bama faðir,
giftur og búsettur á Akureyri. í 3-4 ár
hefur hann verið að ráðast á og rægja
hina dugmiklu og heiðarlegu íslensku
verkalýðsforystu. Til dæmis bauð hann
sig í fyrra fram gegn hinum virta og
vinsæla formanni Vlf. Einingar á Akur-
eyri og kolféll, - fékk aðeins rúmlega
þriðjung atkvæða. Enn háðulegri útreið
fékk hann á ASÍ-þingi árið 1980, er hann
bauð sig fram í gríni til forseta ASÍ gegn
stórmennunum Ásmundi Stefánssyni og
Karvel Pálmasyni. Á þingi Alþýðusam-
bands Norðurlands árið 1981 var hann
nauðugur boðinn fram gegn Þóru Hjalta-
dóttur og eftir að hafa bjargað andlitinu
með væminni stuðningsyfirlýsingu við
Þóm fékk hann um 30% atkvæða.
Þó er forsaga Guðmundar enn verri,
því að hann hefur tekið þátt í alls konar
stúdentaóeirðum, kröfugöngum 1. maí,
herstöðvaandstæðingagöngu, klofnings-
brölti Hannibalista og ofurróttæklinga-
hópum. Hann er cand. mag. í íslensku
og fl. að mennt, en hefur stundað ýmis
mannskemmandi störf, svo sem háskóla-
kennslu, unglingakennslu og náms-
flokkakennslu, sorphreinsun og ritstörf.
Á ritvellinum hefur hann hingað til látið
sér nægja þýðingar óæskilegra erlendra
'verka, bæði skáldsagna, smásagna og
ljóða, en geysist nú fram á bókamarkað-
inn með fmmsaminni bók. Og hann er
ekkert á því að hætta að skrifa, því
miður. Önnur bók er væntanleg strax í
haust, og næsta ár er fullbókað."
Á Lára von á bréfí?
Sem áður sagði, var Guðmundur
Sæmundsson, cand. mag. og öskukarl,
þegar orðinn dálítill frægðarmaður fyrir
baráttuaðferðir sínar og leiðir fyrir
norðan og eins fyrir sunnan, því hann
hafði beint þungum skeytum sínum að
Verkalýðshreyfingunni, sem sitthvað
hefur nú Iært síðan í Báruslagnum - og
það ekki alltaf af betra taginu. Ýmsir
ganga meira að segja svo langt, að halda
því fram að það sé í raun og veru engin
verkalýðshreyfing til á íslandi núna,
nema Verkamannafélagið Dagsbrún,
stjórn ASÍ og BSRB, - og svo Guð-
mundur Sæmundsson. Draugalegar sögur
eru á kreiki um æviráðninguna og hið
gulltrygga kerfi verkalýðsleiðtoganna.
Og að nú sé svo komið að verkalýðs-
hreyfmgin sé meira fyrir forystumenn-
ina, svona í daglegt brúk, heldur en þá
launþega, sem standa upp í háls í fiski.
Menn hafa rætt um pólitíska misbeit-
ingu verkfallsvopnsins, og að það sé
opinbert leyndarmál í æðstu valdastofn-
unum ríkisins, að ef Kommúnistar, eða
Alþýðubandalagið, eru ekki í stjórn, þá
er ekki hægt að stjóma landinu fyrir
ófriði á vinnumarkaði. Ef Alþýðubanda-
lagið sé utan stjórnar, sé lýðveldið í
rauninni keyrt í handbremsu, en ef
kommar eru hinsvegar í stjórn, þá eru
bremsurnar geymdar suðrá Miðnes-
heiði, þar sem verið er að banna nýja
flugstöð og olíuhöfn í Helguvík og
annað smotterí.
Verkföll eru hins vegar óhugsandi
með Alþýðubandalagið í stjórn og það
skrifar út kjaraskerðingarlög, eins og