Tíminn - 02.12.1982, Blaðsíða 6

6
FIMMTUDAGUR 2. DESEMBER 1982.
ÞAUUFDUSÍN
BERNSKUJÓL SEINT
ÁSÍÐUSTU ÖID
■ Þeir öldnu íslendingar, sem segja frá sínum bernskujólum hér, eru aliir
fæddir fyrir uldamót. Ég heimsótti Hrafnistu í Reykjavík og hitti þar að máli
þau Guðrúnu Halldúrsdóttur, Guðmund Árnason, Guðmund Pétursson og
Brynjólf Einarsson, en í Sunnuhlíð í Kópavogi hitti ég þau Gunnar Árnason,
Klásínu Helgu Jónsdóttur og Hólmfríði Björnsdóttur að máli. Ég spurði þau
um bemskujóiin þeirra og birtast svörin hér í opnunni. - A.K.B.
■ Guðmundur Ámason er 99 ára
gamall. Hann býr á Hrafnistu. (Tíma-
mynd: Róbert).
■ Klásína Helga Jónsdóttir, 87 ára í
Sunnuhlíð. (Tímamynd: Anna)
„Jólin hjá okkur voru
alveg eins og aðrir
dagar“
segir Guðmundur Árna-
son, sem er 99 ára gamall
Guðmundur Árnason er 99 ára
gamall, fæddur 20. október 1883. Hann
hafði þetta að segja um sín fyrstu ár.
„Ég man ekki eftir því, að jóladagam-
ir væru neitt öðru vísi en aðrir dagar,
þegar ég var barn. Móðir mín missti
manninn sinn, er ég var fimm ára
gamall, elstur fjögurra systkina og móðir
mín ófrísk. Jólin hjá okkur voru alveg
eins og aðrir dagar, allt tóm fátækt. En
við fórum til kirkju á jólunum, Spákonu-
fellskirkju. Við áttum heima á Skaga-
strönd.
En lífsbaráttan var erfið og allt gekk
út á að fá eitthvað að borða og eitthvað
utan á sig. Það var enginn kostur á að
læra neitt lftill lærdómur nema kverið,
áður en maður ferradist. En þetta
bjargaðist allt hjáokkur,systkini mín tvö
fóru til systra mömmu, en ég hélt alltaf
i pilsið hennar mömmu, þar til ég
rúmlega tvítugur fór til Isafjarðar.14 ára
fór ég með móður minni til Hjalteyrar
og 15-16 ára fór ég að vinna og hjálpa
henni. Ég hef unnið til sjós og í
verkamannavinnu, var 25 ár til sjós og
30 ár í verkamannavinnu.“
„Það var gaman að fá
nýjan kjól eða nýja
svuntu“
segir Klásína Helga
Jónsdóttir, 87 ára,
frá Patreksfirði.
■ Klásína Helga Jónsdóttir er fædd 10.
júlí 1895 og er 87 ára gömul. Ég spurði
hana um bernskujólin. Klásína er frá
Patreksfirði.
„Maður hlakkaði mikið til jólanna.
Yfirleitt fengum við ný föt. Það var
gaman að fá nýjan kjól eða nýja svuntu.
Svuntur voru þá miklu vandaðri og
meira notaður fatnaður en nú er. Allt
heimilið var svo hreinsað og fágað og
við börnin öll þvegin hátt og lágt.
Á aðfangadagskvöld var svo lesin
hugvekja og sungnir jólasálmar og við
fengum góðan mat, venjuleg^ kjötsúpu
eða steikt kjöt, en hangikjöt fengum við
alltaf á jóladag. Seint á aðfangadags-
kvöldi var svo drukkið súkkulaði og
bestu kökurnar með. Það voru pönnu-
kökur og ég man að mámma bakaði líka
yfirleitt smákökur fyrir jólin. Þetta var
ósköp gott.
Á aðfangadagskvöldið mátti ekki
spila, því þetta var heilagt kvöld. Við
fengum öll kerti og stundum ýmsa
smáhluti í jólagjöf. “
■ Brynjólfur Einarsson, 92 ára, býr á
Hrafnistu: (Tímamynd: Róbert)
„Spariskórnir voru úr
blásteinslituðu sauð-
skinni“.
segir Brynjólfur Einarsson
frá Reyni í Mýrdal
Brynjólfur Einarsson er fæddur 2.
ágúst 1890 á Reyni í Mýrdal.
„Við fengum yfirleitt ný föt og nýja
skó fyrir jólahátíðina", sagði Brynjólfur.
„Spariskórnir voru úr blásteinslituðu
sauðskinni, bryddaðir með álúneruðu
skinni. Svo fengum við börnin kerti og
spil. Ég man, að pabbi útbjó alltaf
tólgarkerti í strokknum, sem rjóminn
var strokkaður í. Þá var ekki um útlend
kerti að ræða, enda tæplega komin
verslun í Vík.
Á aðfangadagskvöld var lesin jólahug-
vekja og sungnir jólasálmarnir. Það var
alltaf mikið sungið á mínu bernsku-
heimili og heimilisfólkið hafði mikla
ánægju af söng.
Á aðfangadagskvöld var nú venjulega
heldur betri matur en endranær, en
hangikjöt var borðað á jóladaginn. I þá
daga voru sauðir og þá var t.d. skammt-
að ásamt ýmsu öðru handa fullorðna
fólkinu eitt sauðarif. Sérstaklega handa
karlmönnum, konur fengu minna. Þetta
var svo ríflega skammtað, að menn
torguðu ekki skammtinum, en geymdu
afganginn, í það minnsta til næsta dags.
Fyrir jólin voru bakaðar alls lags
kökur og laufabrauð og seint á aðfanga-
dagskvöld var alltaf drukkið súkkuiaði
eða kaffi fyrir þá, sem það vildu og með
var kleinur, jólakaka og lummur. Lumm-
murnar voru bakaðar þannig að stálhella
var sett á grind yfir eldinum og þær
bakaðar á henni.
Við fórum svo til kirkju á jóladag eða
annan í jólum, en messað varætíð annan
hvom jóladaginn í kirkjunni á Reyni.“
■ Hólmfríður Bjömsdóttir, 98 ára, býr
í Sunnuhh'ð. Upphlutinn, sem Hóimfrið-
ur er í, saumaði hún sjálf, þegar hún var
níræð að aldri. (Tímamynd: Anna).
y
„Það var gaman að
horfa á, þegar amma
bjó til tólgarkertin“
segir Hólmfríður Björns-
dóttir, 98 ára
Hólmfríður Björnsdóttir er 98 ára
gömul, fædd 8. nóvember 1884.
Hún minnist þess er hún rifjar upp sín
bernskujól í Dölum á Fáskrúðsfirði að
Guðríður, amma hennar var að steypa
kerti og stóð þá við strokk, þar sem
tólgin var í. Grind var höfð ofan á
strokknum, þar sem garnið var hengt í
og difið ofan í tólgina öðru hvoru.
Hólmfríður minnist þess, hve gaman var
að horfa á það, þegar kertinvom að
stækka í hvert skipti, sem þeim var dyfið
í tólgina. Guðríður var mjög gjafmild
og gaf bæði börnunum á heimilinu og í
nágrenninu í sveitinni kerti. Á jólunum
voru þau kerti fest á disk eða undirskál
með því að bræða svolítið af kertinu á
undirstöðuna ogkertin fest með því.
Hólmfríður segist minnast þess, þegar
hún var svolítið farin að stálpast, að
smíðað var lítið jólatré.
„Var það stofn og álmur festar á hann
eins og greinar. Fremst á hverja grein
var sett kerti, en um stofn trésins var
sett lyng.“
„Jólagjafir vom yfirleitt ekki sem
sérstakar gjafir“ sagði Hólmfríður „en
við börnin fengum svartlitaða sauð-
skinnskó, sem bryddaðir voru með
eltiskinni. Eins fengum við einhverja
flík og sokka.“
Faðir Hólmfríðar, Björn Stefánsson,
óf mikið, en móðir hennar Margrét
Stefánsdóttir, saumaði svo flíkumar,
sérstaklega handa yngstu bömunum.
Breytt ver talsvert til í mataræði um
jólin á æskuheimili Hólmfríðar. Á
aðfangadagskvöld var yfirleitt borðað
steikt kjöt og sagógrjónagrautur á eftir.
Með kaffinu voru svo hafðar kleinur. Á
jóladag var borðað hangikjöt með
brauði og jafningi.“
■ Guðmundur Pétursson er á Hrafn-
istu. Hann er 91 árs. (Tímamynd:
Róbert)
„Kaupmaðurinn gaf
vinnufólkinu brennivín
til hátíðabrigða
segir Guðmundur Péturs-
son, 91 árs, frá Reykjar-
firði í Strandasýslu
Guðmundur Pétursson er 91 árs,
fæddur 10. mars 1891. Ég spurði hann
um bemskujólin hans.
„Ég missti móður mína 5 ára gamall,,.
sagði Guðmundur, „og við pabbi fluttum
þá í vinnumannahúsið hjá kaupmannin-
um í Reykjarfirði í Strandasýslu, þar
sem við bjuggum. Kaupmaðurinn hét
Jakob Jóhann Thorarensen. Hann var
orðinn ekkjumaður og hafði ráðskonu.
Ég fylgdi alltaf pabba mínum og ég var
eini krakkinn á heimilinu. Um jólin man
ég að borðaður var góður matur,
vanalegur sveitamatur, hangikjöt og
hafði hvur hjá sér skrínu, og í henni var
geymdur afgangurinn af kjötinu, sem oft
entist nokkuð lengi. Ég man ekki eftir
neinum jólagjöfum, en kaupmaðurinn
gaf vinnufólkinu brennivín til hátíða-
brigða. Þrír jóladagar voru haldnir
helgir og þá fengu allir frí og máttu gera
sem þeir vildu.
Minn leikur var nú aðallega að fylgja
pabba. Hann passaði hesta hjá kaup-
manninum. Ég man að ég byrjaði
snemma að smíða og smíðaði þá báta til
að leika mér að. Pabbi tálgaði líka oft
handa með fugl og annað úr ýsubeini og
tré. Þegar ég var 10 ára fór ég fyrst á
rjúpnaveiðar. Sonur kaupmannsins lán-
aði mér byssu. Hann hét Jakob Jens og
varð seinna bóndi á Gjögri.“
„Ekki margbrotid iíf, en heilbrigt”
— segír Gunnar Árnason, 92 ára, um jólin að Tréstöðum í Hörgárdal
■ Gunnar Árnason er 92 ára gamall,-
fæddur 27. apríl 1890. Æskuheimili hans
er Tréstaðir í Hörgárdal, en þar bjuggu
foreldrar hans, sem eignuðust átta börn
og náðu sex fullorðinsaldri.
„Já, ég man vel eftir bemskujólunum
mínum,“ sagði Gunnar, er ég hitti hann
að máli í setustofu Sunnuhlíðar.
„Við hlökkuðum mikið til jólanna. Þá
fengum við góðan mat, hangikjöt,
bringukolla og magála. Á aðfangadags-
kvöld fengum við svo lummur og kleinur
með kaffinu, en þá mátti ekkert leika
sér eða spila. Það var heilagt kvöld. Þá
var lesinn húslestur og sungnir sálmar.
Húslesturinn var lesinn úr Jónsbók. Á
jólunum voru ekki lesnar aðrar bækur
en guðsorðabækur og yfirleitt farið til
kirkju.
Ég man eftir því að ég borðaði alltaf
svo mikið af öllum góða jólamatnum að
ég gubbaði. Maður var ekki vanur svona
mat, því yfirleitt var borðaður mjólkur-
matur. Ég á góða endurminningu um
það, að alltaf þegar mamma mín
mjólkaði kýrnar, bað hún mig að koma
með bolla eða glas og svo mjólkaði hún
beint í glasið og gaf mér. Það var gott,
spenvolgnýmjólk og ég hef áreiðanlega
haft gott af því.
Jólagjafir voru ekki aðrar en þær að
við fengum kerti og stundum spil. Oft
sendi presturinn séra Davíð,'afi Davíðs
skálds Stefánssonar, kerti og kökur á
fátækustu heimilin það voru margir
fátækir þá og mikil gleði að fá jólaglaðn-
ing.
Það var ekki margbrotið lífið í
bernsku minni, en það var heilbrigt líf.
Við krakkarnir lékum okkur að hrúts-
homum, leggjum og kúskeljum. Kú-
skeljamar vom kýr og við röðuðum
þeim í brekku í fjallshlíðinni. Það var
skemmtilegt að leika sér þá, og við
ánægð með gullin okkar.“