Tíminn - 10.02.1983, Page 13

FIMMTUDAGUR 10. FEBRÚAR 1983.
13
menningarmál
SÁRSAUKI EÐA SVEFN
— „Sjúk æska” í Nemendaleikhúsinu
Nemendaleikhúsið:
SJÚK ÆSKA
Höfundur: Ferdinand Bruckner
Þýðandi: Þorvarður Helgason
Leikstjóri: Hilde Helgason
Leikmynd, búningar: Sigrid Valtingojer
Lýsing: Lárus Björnsson
Sýningarstaður: Lindarbær
Að líkindum munu fáir íslenskir leik-
húsgestir kannast við Ferdinand
Bruckner, nema þá af afspurn; ég veit
ekki til að leikrit hans hafi áður verið
flutt hér á landi. Hann var Austurríkis-
maður og hét í raun réttri Theodor
Tagger, fæddist árið 1891 og var býsna
áberandi á árunum milli stríða. Fyrir
fyrri heimsstyrjöid hneigðist hann til
expressíónisma í leikritun en eftir stríð
tók hann að fást við félagsleg og
sálfræðileg vandamál sem viðmönnun
im blöstu, hann skrifaði Sjúka æsku
árið 1926 og varð frægur fyrir, síðar
fylgdu m.a. Glæpamennirnir, leikrit
byggt á ævi Elísabetar Englandsdrott-
æsandi straumar, draumsýn um alveg
splunkunýjan og betri heimi, frelsi.
Öfganna á milli
Persónur eru sjö og leikurinn gerist á
herbergi læknanemans Maríu á gisti-
heimili í Vín. Það er til lítils að ætla hér
að lýsa því sem gerist; það eru persón-
urnar sjálfar sem Bruckner er hugleikið
að sýna, hvernig þær bregðast, hver um
sig, við upplausninni allt um kring,
hvernig þær sveiflast öfganna á milli.
Herra Freder er fulltrúi spámannsins
níðska og hömlulausrar sjálfselsku sem
Freud sagði frá, á hinum endanum er hin
samviskusama, ástsjúka María sem hættir
seint að vona og hlýtur því jafnan að
verða fyrir vonbrigðum. Á milli þeirra
er hin kvika Desiree, unga aðalskonan
sem vill lifa lífinu út í æsar en hefur
samtímis komist að þeirri niðurstöðu að
sjálfsmorð sé eina leiðin til sigurs yfir
umhverfinu, aðstæðunum, sjálfum sér
■ María - María Sigurðardóttir
■ Desiree - Edda Heiðrún Backman
■ Freder - Helgi Bjömsson
■ Petrell - Kristján Franklín Magnús
leikaramir séu lítt reyndir. Það er máske
ekki að undra þó Hilde Helgason takist
svona vel upp, því hún er hér á
heimavígstöðvum í tvennum skilningi;
er fædd og uppalin í Vín, og hefur
undanfarin ár kennt við Leiklistarskóla
íslands.
Leikmynd Sigrid Valtingojer er ein-
föld og faileg, takið eftir að blái liturinn
er nær einráður. Búningar hennar fara
leikurunum vel og eðlilega. Lýsing
Lárusar Björnssonar er markviss og
fylgir áherslum sýningarinnar vel. Þýð-
ing Þorvarðar Helgasonar heyrðist mér
vera hvorttveggja í senn; á góðu og
vönduðu máli og um leið fyrirtaks
leiktexti, enginn þýðingarbragur á
honum. Ég vil líka skjóta því að að
leikskrá er bæði vönduð og smekklega
unnin.
Embættisprófið
En hvað þá um leikarana sjálfa;
■ írena - Vilborg Halldórsdóttir
■ AH - Eyþór Áraason
ningar, annað sem byggt var á Tímoni
Shakespeares, og leikur um kynþáttaof-
sóknir. Hann var andstæðingur Hitlers
og hélt sig fjarri Þýskalandi í síðari
heimsstyrjöld; eftir þann hildarleik var
hann einn fárra þýskra leikritahöfunda
sem tókst að koma undir sig fótunum á
nýjan leik. Hann lést árið 1958.
Sjúk æska, fyrsta og sennilega fræg-
asta leikrit Bruckners, er einmitt það
sem Nemendaleikhúsið hefur nú tekið
til sýninga. Nafnið segir ekki svo lítið.
Leikrit þetta gerist í Vínarborg árið
1923, það er því samtímaleikrit og
miðast allmikið við aðstæður á sínum
stað, sínum tíma. Heimsstyrjöldinni
miklu er nýlega lokið, hið foma keisara-
dæmi Habsborgaranna hefur verið limað
sundur og það er kreppa í loftinu. í
upplausninni sem ríkir fá ný áhrif að
blómstra og snerta ekki síst samskipti
kynjanna og afstöðu æskunnar til sjálfrar
sín og umhverfisins.
í leikskrá eru prentuð ummæli Stefan
Zweigs úr bókinnin Veröld sem var, og
má vel hafa þau eftir: „Ef til vill hefur
aldréi fyrr á einum mannsaldri orðið
þvílík bylting á neinu sviði þjóðlífsins
og sú breyting, sem varð á gagnkvæmri
afstöðu kynjanna á þessum umræddu
árum, en orsakir hennar eru kvenrétt-
indahreyfingin, sálfræði Freuds, aukin
líkamsrækt ('.) og vaxandi sjálfræði
æskunnar". Þessi heimur sem iýst er í
leikriti Bruckners er þannig undarlega
geðklofi; annars vegar vonbrigði, yfir-
þyrmandi þreyta eftir blóðbað heims-
styrjaldarinnar og niðurníðslu hinna
gömlu gilda - hins vegar framandi og
og lífinu. í hennar lífi eru aðeins tveir
pólar: sársauki og svefn.
Það er hægur vandi að finna ýmislegt
sem er sameiginlegt með því sem fólkið
í leiknum á við að glíma og því sem við
okkur blasir nú á tímum; að öðrum kosti
hefði ieikritið líklega aldrei verið sýnt.
Sami, eða svipaður, háski vofir nú yfir,
öfgarnar eru jafnvel enn meir áberandi
og kannski er það enn dapurlegri
framtíð sem stefnt er ínn í. í raun og
veru ber Sjúk æska þess næsta fá merki
í hinum innri veruleika sínum að eiga
að gerast fyrir nákvæmlega sextíu árum;
af þeim sökum er óhætt að hvetja
áhugamenn um æskuna, samtímann, til
að sjá þetta leikrit. Fyrir nú utan það að
leikritið er hin besta skemmtun og
sýningin fjarska vel af hendi leyst.
Leikstjórinn Hilde Helgason hefur
valið nokkuð svo hógværa ieið til að
setja leikinn á svið. Ég efast ekki um að
hefði mátt setja það á svið af meiri ofsa,
meiri stílfærslu, en sviðsetning Hilde
Helgason verður næstum látlaus, blátt
áfram, falleg. Hún er trú þeim tíma er
leikurinn gerist á en dregur enga dul á
skírskotanir til nútímans. Af leiksskrá
má lesa að Hilde Helgason sé ekki ýkja
reyndur leikstjóri miðað við marga áðra
en öryggi hennar er algert, sýningin er
heilsteypt og ekki í henni dauður
púnktur. Sérlega athyglisvert er nostur
hennar við ýmis smáatriði; augngotur
leikaranna, smæstu handahreyfingar
og þar fram eftir götunum, og svo hitt,
hversu mikla stjórn hún hefur á hinum
dramatísku atriðum sem aldrei fara úr
böndunum, þótt mikið liggi við og
þennan annan lið þeirra embættisprófs?
Skemst frá að segja; það er ekki hægt
annað en gefa þeim öllum ágætiseink-
unn. Vissulega má á einstaka stað sjá að
þeir hafa ekki mikla þjálfun að baki, en
að öðru leyti er óþarf að hafa nokkurn
siíkan fyrirvara á stórgóðri frammistöðu
þeirra; það er einmitt áberandi hvað
þessir sjö ungu leikarar leika af mikilli
mýkt og áreynsluleysi allir saman.
Hlutverk Maríu, sem María Sigurðar-
dóttir leikur, er einna stærst og líklega
hvað erfiðast; Maríu Sigurðardóttur
tókst að túlka varnarleysi og vonbrigði
nöfnu sinnar án þess að fatast nokkurn
tíma, fara nokkurn tíma yfir mörkin.
Hin sjálfsmorðssjúka Desiree er í
ákaflega öruggum höndum Eddu Heið-
rúnar Backman, tíð geðbrigði hennar
afar sannfærandi. Helgi Björnsson er
herra Freder, maðurinn sem hefur
ákveðið að gera það eitt sem hann langar
til að gera og duttlungarnir bjóða
honum. Helga auðnaðist að sýna áhorf-
endur þennan miskunnarlausa mann
þannig að ekki fór milli mála að hann er
í rauninni jafn veikur fyrir og þau hin.
Hlutverk herra Alts, sem Eyþór Árna-
son lék, kann í fyrstu að virðast nokkuð
utanveltu í leikritinu en er þó bráðnauo-
synlegt; hann er bakröddin sem túlkar
orð og gerðir hinna persónanna og hefur
á sinn hátt sveipað sig ekki ósvipuðu
kaldlyndi og Freder, náttúrlega af illri
nauðsyn. Eyþór Árnason var mjög
pottþéttur íþessu hlutverki. írenu-sem
hefur kalda skynsemi og rökhyggju að
markmiði - lék Vilborg Halldórsdóttir
með miklum ágætum og Kristján Frankl-
ín Magnús stóð sig ekki síður í hlutverki
Petrells, unga og viðkvæma skáldsins
sem flestir hinna virða lítils. Loks er svo
þjónustustúlkan Lucy, feimna sveita-
stúlkan sem herra Freder gerir að
götudrós sér til skemmtunar; hana lék
Sigurjóna Sverrisdóttir og gerði það
ákaflega vel, einkum í fyrri hlutanum
meðan Lucy er enn hlédræg og óörugg
innan um hin flottari ungmennin. Um-
fram allt var það hópurinn sjálfur sem
vann sigur; hann var mjög sterk heild og
vann vel saman. Hvert öðru efnilegra,
myndi ég segja.
Ég hef tekið að mér að fjalla nokkuð
um leikhús hér í blaðinu á næstunni og
það er gaman að geta byrjað á svo
ánægjulegri sýningu. Ánægjulegri,
vegna þess að þó bölsýnin sé ríkjandi og
lokin gefi ekki mikla von, þá er það
hrein og bein skemmtun að sjá þetta
leikrit. Það er oft fyndið og persónu-
sköpun höfundar óaðfinnanleg; fyrst og
fremst er þó sýningin sjálf vel lukkuð -
bæði að heildinni og einstökum atriðum.
Gaman í Lindarbæ að þessu sinni - það
má óska öllum aðstandendum til ham-
ingju. -ij
lllugi Jökulsson
skrifar um leikhús
VÖRUHAPPDRÆTTI
2. fl. 1983
VINNINGA
SKRÁ
169
S49B
9671
10366
10448
31
206
263
277
336
612
6B7
719
727
81?
1000
1047
1088
1127
1148
1219
1230
1388
1443
1520
1357
1630
1639
1666
1684
1720
1838
20632
20639
70654
20867
20871
20911
20977
21157
21194
21234
21503
71336
21567
21654
21609
21730
71744
71911
21903
22036
22081
22088
72102
72116
22118
22145
22300
?2314
.77329
22361
22366
22371
77381
77463
22509
22586
72604
72657 '
72717
77805
72834
23106
73176
23193
23248
ÍS307*
73373
73407
23434
73562
73641
73662
73673
23716
23740
23776
73862
73991
24101
24103
74209
24781
75025
75037
25039
11864
15212
16117
16887
17809
1880
1973
2024
2040
2103
2215
2415
2460
2477
2480
2514
2581
2658
2683
2833
2880
2909
3180
3227
3239
3359
3490
3497
3513
3595
3636
3671
25187
25208
25210
75277
25287
25369
75441
25535
25547
25558
25588
25770
25819
25026
25851
25887
25937
26037
26047
26048
26105
26113
26147
26239
26267
76298
26324
76368
26380
26447
26464
26739
26745
26785
27006
27016
27042
27114
27163
27184
27216
77332
77373
77400
27447
27456
27463
27474
77566
27679
27682
27812
77825
77852
28051
28149
78239
28312
28472
20568
28734
28781
28793
28818
35672
21523
20406 26365
20864 30195
22413 35394
24282 36103
24493 36338
Kr. 25.000
44621
Kr. 5.000
48679 56843
Kr. 2.500
63836
56872
39392 47157
42923 49039
43941 49414
44717 49785
45946 50447
50556
51512
52665
54756
SSS33
57523
58144
59270
60105
61701
62801 67632
63096 69800
64759 71393
65172 74008
65591 74634
Þessl númer hlutu 1.250 kr. vlnnlng hvert:
3823
3939
3978
4119
4134
4139
4255
4308
4380
4423
4521
4634
4640
4689
4796
4882
4899
4900
4934
4994
5012
5047
5085
5136
5162
5188
5569
5621
5627
5649
5683
5705
5766
5773
5791
5821
6400
6408
6419
6530
6565
6575
6640
6769
6910
6912
6920
6959
7035
7045
7226
7276
7283
7335
7450
7486
7547
7578
7606
7616
7618
7639
7673
7677
7682
7766
7814
7940
7953
8008
8018
8084
8209
8246
8264
8384
8397
8483
8500
8569
8685
8753
8823
8843
8844
8926
8983
9002
9131
9184
9193
9196
9390
9402
9448
9473
9478
9519
9552
9556
9725
9727
9734
10013
10125
10384
10629
10674
10685
10874
10891
10910
11020
11087
11126
11351
11390
11535
11614
11635
11639
11662
11832
11845
11970
11975
12050
12064
12076
12079
12094
12148
12192
12195
12238
12390
12403
12430
12446
12491
12506
12545
12548
12612
12710
12723
12790
12848
12894
12927
12955
13029
13072
13106
13125
13216
13217
13221
13225
13254
13309
13321
13373
13465
13746
13791
13972
13984
14024
14075
14121
14174
14199
14307
14399
14400
14526
14573
14639
14741
14811
14870
14960
15011
15023
15070
15074
15091
15109
15121
15315
15319
15384
15415
15467
15536
15862
15883
15911
15980
16000
16072
16129
16155
16196
16270
16387
16413
16458
16512
16550
16642
16694
16825
16857
16871
Þessi númer hlutu 1.250 kr. vinning hvert:
28870
28981
29020
29043
29052
29228
29380
29496
29537
29554
29733
29771
29778
29047
29946
29965
29982
30026
30046
30093
30317
30359
30542
30690
30801
30805
31065
31082
31139
31392
31569
31620
31640
31662
31712
31875
31892
320Í5
32070
32131
32149
32316
32388
32392
32470
32514
32603
32644
32754
32836
32885
32917
32992
33068
33071
33109
33170
33252
33304
33316
33453
33532
33728
33740
33834
33851
33974
33993
34042
34122
34147
34159
34220
34237
34313
34386
34411
34459
34475
34491
34559
34602
34637
34703
34717
34752
34842
35028
35188
35223
35298
35327
35359
35474
35548
35555
35565
35605
35629
35659
35757
35789
35792
36026
36053
36179
36190
36245
362>0
36403
36534
36571
36670
36679
36742
36761
36794
36809
36886
37103
37207
37269
37314
37330
37368
37428
37580
37749
37773
37831
37883
37903
37912
37964
37982
38460
38463
38526
38809
38820
38891
39084
39128
39180
39300
39311
39339
39340
39342
39567
39568
39870
39887
40042
40074
40099
40371
40378
40460
40466
40518
40639
40674
40677
40793
40850
40867
41044
41187
41485
41507
41516
41517
41587
41698
41830
41889
41930
42037
42046
42116
42141
42184
42235
42255
42292
42359
42405
42406
42543
42569
42686
42697
42737
42745
42782
42934
42965
42968
42984
43050
43126
43156
43198
43336
43375
43385
43423
43426
43466
434.96
43510
43655
43761
43900
44004
44045
44048
440BÖ
44140
44223
44239
44484
44527
44564
44618
44621
44670
44725
44911
44965
44986
45180
45314
45403
45462
45502
45631
45647
45783
45850
45855
45907
45935
45947
45974
46033
46206
46288
46289
46407
46431
46511
46537
46540
46591
46626
46682
46743
46862
46868
46875
46883
46956
46984
46997
4 7035
47076
47119
47196
47201
47215
47230
47257
47526
47624
47659
47853
47868
48015
48052
48055
48071
48098
48104
48124
48157
48174
48175
48193
48270
48385
48413
48489
48490
48564
48721
48755
48847
48878
48915
49010
49182
49183
49278
49454
49541
49604
49609
49612
49661
49769
49999
50025
50092
50166
50378
50464
50487
50562
50593
50658
50792
50855
50865
50901
50983
51021
51184
51331
51395
51440
51539
51651
51730
51799
51889
51913
51956
51980
51990
52148
52187
52220
52348
52380
52391
52797
52803
52807
52813
52824
52839
52869
52879
52963
53149
5315B
53203
53204
53424
53431
53469
53571
53620
53627
53718
53739
53946
53960
54072
54073
54184
54196
54274
54423
54431
54578
54753
54763
54922
54942
54994
55230
55283
55430
55575
55606
55651
55674
55797
56040
56103
56130
56254
56392
56416
56421
56668
56724
56811
56846
56886
56891
56965
57047
57073
57104
57112
57299
57352
57393
57534
57680
57731
57775
57867
57919
57950
57973
57978
58034
58248
58389
58421
58484
58508
58580
58660
58728
58798
58848
58890
58903
58926
59062
59099
59179
59286
59347
59357
59391
59456
59553
59614
59628
59649
59898
59904
60073
60123
60131
60150
60254
60481
60486
60554
60609
60770
60944
60986
60995
61137
61237
61263
61361
61406
61420
61484
61552
61553
61617
61875
61966
62010
62043
62057
62075
62080
62123
62276
62278
16984
17058
17059
17087
17094
17111
17234
17307
17373
17416
17624
17643
17644
17658
17695
17701
17703
17727
17755
17906
17942
17978
18002
18031
18054
18126
18128
62305
62328
62363
62425
62455
62597
62651
62692
62721
62743
62760
62847
62852
62893
62902
62910
63070
63091
63165
63198
63212
63437
63455
63476
63586
63673
63779
63826
63845
63872
63902
63976
64093
64191
64252
64271
64304
64312
64319
64462
64573
64605
64642
64709
64749
64786
64904
64912
64955
65016
65271
65279
65349
65353
65374
65391
65427
65568
65673
65717
65736
65774
65909
65919
65925
65938
66051
66097
66140
66264
66298
66435
66452
66493
66589
66666
66682
66729
66731
66747
66778
66843
66873
66910
66974
66996
67064
67149
67155
67346
67377
67460
67491
67596
67788
67791
67806
67807
67843
67879
67897
67909
67938
67973
68053
68100
68147
68159
68169
68308
68340
68387
68544
68585
68656
68818
68917
68944
69157
69249
69348
69448
69788
69797
69862
69864
69911
69942
70102
70155
70203
70280
70288
70299
70312
70585
70658
70782
18252
1842?
18492
18728
18862
18867
18886
18916
19021
1914B
19249
19285
19352
19433
19482
19511
19630
19752
20019
20074
20209
20296
20402
20417
20451
20508
20607
70796
70812
71057
71066
71088
71104
71205
71225
71273
71343
71509
71621
71760
71826
71829
71910
72081
72124
72209
72331
72393
72427
72505
72562
72618
72639
72654
72772
72844
72889
72923
730B9
73118
73158
73162
73188
73284
73331
73422
73514
73670
73673
73676
73899
73903
73946
73978
74020
74109
74148
74167
74200
. 74243
74470
74564
74607
74637
74667
74813
74879
Áritun vinningsmlða hofst 15 dögum eftir útdrátt.
VÖRUHAPPDRÆTTI S.I.B.S.