Tíminn - 13.03.1983, Blaðsíða 5

SUNNUDAGUR 13. MARS 1983
5
■ Alec Guinnes/George Smiley
búinn ást blaðamannsinsástaðreyndum.
Hann reynir að upplifa sjálfur þá tíma,
þá staði og þær persónur sem hann
skrifar um. „Ég reyni að lifa eins og
persónan sem er leiksoppur annarra,1'
segir hann. Meðan hann skrifaði The
Little Drummer Girl ferðaðist Cornwell
sjálfur alla þá leið sem leikkonan Charlie
fer í bókinni, og fór oft á suma staði til
að fullvissa sig um að lýsingarnar hittu í
mark. Til að kynna sér lífið í palestín-
skum þjálfunarbúðum ræddi hann við
tvær konur í samtökunum, en önnur
þeirra er nú í ísraeisku fangelsi og hefur
verið dæmd fyrir að reyna að skjóta
niður E1 A1 þotu.
Aðalpersónurnar sjálfar eru byggðar
á alvöru fólki, ekki síður en aukapersón-
urnar. Charlie er byggð á hálfsystur
Cornwells, Charlotte, sem er leikkona.
Charlotte var hér fyrr meir í hópi reiðs
ungs fólks og eitthvað viðriðin kommún-
istaflokk Vanessu Redgrave. Palestínuar-
abinn sem ísraelar ieita var a.m.k. að
hluta til byggður á Salah Ta Amari, en
það var PLO leiðtogi sem Cornwell hitti
í Beirut.
Hann hugsar eins og njósn-
ari
Tilraunir Cornwells til að treysta rætur
bóka sinna í raunveruleikanum eru ekki
aðeins honum til skemmtunar, heldur
auka þær áhrifamátt bökanna um allan
helming. I bókinni er m.a. lýst heimsókn
Charlie í búðir ísraelsku leyniþjónust-
unnar í Olympíuþorpinu í Múnchen, og
eitt magnaðasta atriði bókarinnar gerist
í palestínskum flóttamannabúðum sem
verða fyrir árás ísraelska flughersins.
En nú er Cornwell á leið frá Beirut,
suður á bóginn, til að leita að stöðum til
að taka á myndina eftir The Little
Drummer Girl. Með í förinni eru tilvon-
andi leikstjóri myndarinnar, George
Roy Hill, handritshöfundurinn Loring
Mandcl og Ijósmyndarinn Don
McCullin. Þeir eru stöðvaðir við vega-
tálmanir ísraelska hersins. Sprengja hafði
sprungið á þessum stað daginn áður.
Einn karlmaður lét lítið, kona hans er
hættulega særð. Cornwell grettir sig.
Áminning, segir hann, um það á hversu
veikum bláþræði friðurinn hér hangir.
Sjálfur gæti Comwell auðveldlega ver-
ið persóna í bók eftir John le Carré. Pað
er til að mynda alls ekki fráleitt að
ímynda sér hann sem Peter Guillam,
einn helsta aðstoðarmann George Smi-
leys. Hann er rólyndur, fyndinn, gáfaður
og öruggur með sjálfan sig. En ekki er
allt sem sýnist. Hann lítur á sjálfan sig
sem svikahrapp sem komist hefur inn í
breskan háklassa en er með „óvarinn
afturhluta". Lífið telur hann vera sam-
særi.
í stuttu máli, hann hugsar eins og
njósnari. Það er skiljanlegt. Breska
leyniþjónustan hefur alltaf harðneitað
því að Cornwell hafi verið í hennar
röðum, eða hafi hann komið þar eitthvað
nærri, þáhafi hlutverk hansa.m.k. verið
lítilfjörlcgt og bækurnar fyrst og fremst
byggðar á fjörugu ímyndunarafli. En
nokkrir leyniþjónustumenn sem látið
hafa af störfum segja aftur á móti að
Cornwell haft vissulega verið í þeirra
hópi, og hann hafi meira að segja bæði
unnið fyrir M15, gagnnjósnadeildina, og
M16, sem er sjálf leyniþjónustan. Að-
spurður segir Cornwell: „Ég hef eitthvað
hnusað af leyniþjónustunni, en það var
fyrir mjög, mjög löngu."
Meira vill hann helst ekki segja.
Samkvæmt einni heimild þá komst Corn-
well fyrst í kynni við leyniþjónústuna er
hann var aðeins 17 ára gamall og stúder-
aði þýsku og bókmenntir við háskólann
í Sviss. Hvort sem það er rétt eður ei, þá
hafði hann alla vega gengið til liðs við
leyniþjónustuna er hann var 19 ára og
hafði verið kallaður í herinn. Cornwell
hafði aðsetur í herdeild í Vínarborg og
yfirheyrði fjöldann allan af flótta-
mönnum sem streymdu inn í Austurríki
frá Ungverjalandi. Hlutverk hansvarað
freista þess að greina á milli þeirra sem
voru ósviknir flóttamenn og hinna sem
kommúnistar sendu til að njósna á
Vesturlöndum. Einnig kom Cornwell
sér í samband við ýmsa aðila á svæði
Sovétmanna í Vín og fékk hjá þeim
ýmsar ntinni háttar upplýsingar. „Það
fyllti mig óhug," segir hann, „hversu
heita stríðið var fljótt.að breytast í kalt
stríð. Það var eins og byssukjöftunum
hefði bara verið beint í aðra átt."
Var bæði hjá M15 og M16
Eftir að hafa þjónað í hernum sneri
Cornwell aftur til Bretlands og hóf nám
í þýsku við Oxford. Ein heimild segir að
hann hafi aukinheldur haft það hlutverk
að fylgjast með vinstri sinnuðum stú-
dentum. Hann gekk að eiga Ann Sharp
og útskrifaðist með láði árið 1956. Þá hóf
hann kennslu við fínasta gagnfræðaskóla
Englands, Eton. en kunni mjög illa við
sig. Kaupið var lágt og andrúmsloftið
þrungið stéttaskiptingu, innilokun og
áhugaleysi um umhverfið. Hann tók því
próf hjá utanríkisráðuneytinu, stóðst
það og gerðist diplómat.
Það vill svo undarlega til að tvö ár liðu
frá því að Cornwell tók fyrrnefnt próf og
þar til hann tók í fyrsta sinn við starfi hjá
utanríkisþjónustunni. Leyniþjónustu-
menn á cftirlaunum herma að mestallan
þann tíma hafi hann starfað með M15,
einkum með hinum fræga njósnara Max-
well Knight, sern nú er látinn. Síðar
gekk Cornwell til liðs við Mlóoggerðist
njósnari þeirrar stofnunar, undir því
yfirskini að vera lágt settur starfsmaður
í sendiráði Breta í Bonn.
Aður en hann fór sótti hann námskeið
í n.k. skóla njósnara norður í Skotlandi
- en slík stofnun er einmitt í bókunum
unt Smiley og heitir þar Sarratt. Þar var
nýliðunt kennt allt milli þess að sigla
smábátum hljóðlaust og til þess að taka
míkrómyndir.
j Bonn hafði Cornwell það fyrir stafni
að fylgjast náið mcð stjórnmálalífi Vest-
ur-Þýskalands, en hann fylgdi einnig
vestur-þýskum nefndum til London. Þar
komst hann í kynni við sjálfan valda-
strúktúrinn í Bretlandi. „Ég var flugan á
veggnum," segir hann. „Ég fékk ótrú-
lega greinagóða mynd af valdastéttinni."
Dvölin í Þýskalandi olli straumhvörf-
um í lífi Cornwells. Eraustur-Þjóðverjar
tóku að girða af sinn hluta Bcrlínar mcð
gaddavírsgirðingum þeini sem fljótlega
breyttust i Múrinn, þá var Cornwell
sendur til borgarinnar til að fylgjast með
og til að hjálpa njósnurum fyrir austan
að komast aftur yfir. Eins og aðrir varð
hann fyrir miklum áhrifum af þessum
atburðum og hjá honum leituðu áhrifin
útrásar í ritstörfum. Hann hafði þegar
gefið út tvo reyfara þar scm George
Smiley kom fyrst við sögu, Call for the
Dead og A Murder of Quality, og þar
sem hann var í utanríkisþjónustunni var
honum ekki leyft að nota sitt eigið nafn.
„John le Carré" þótti honum nægilega
dularfullt til að hæfa reyfarahöfundi.
„En nú var ég tómur og vantaði sögu-
efni," segir hann. „Þá fékk ég hugmynd;
að skrifa bók um Múrinn." Þá bók
þekkja flestir núorðið: þetta var Njósn-
arinn sem kom inn úr kuldanum.
Furðulegur faðir
í bókinni birtir Cornwell sína mynd af
hinum grálynda heimi njósnara og hún
er fullskipuð ýmsu fólki sem hann haföi
hitt á ferðalögum sínum. Aðalpersónan
er Alec Leamas, útbrunninn njósnari,
cn hann er byggður á manni sem Corn-
well sá einu sinni á flugvelli. ,;Þetta var
maður sem var aðframkominn af þreytu
cftir ferðalög. Það var eitthvað ólýsan-
lega biturt í honum. Ég stal útliti hans
og framkomu."
Cornwell var innan við eitt ár að skrifa
þessa bók og hún varð metsölubók.
Graham Greene sagði hana bestu njósna-
bók sem hann hefði lesið og Cornwell
lét af störfum til að helga sig skriftum.
Næsta bók hans, The Looking Glass
War, hlaut misjafna dóma en ritlaunin
af henni og Njósnaranum, sem auk þess
voru báðar kvikmyndaðar, gerðu Corn-
well ríkan. Hjónaband hans fór í hund-
ana - „frægðin og peningarnir vörpuðu
skýru Ijósi á þvcrbresti þcss." Cornwell
hóf að skrifa bókina A Small Town in
Germany sem fjallar um leit að njósnara
í breska sendiráðinu í Bonn, en sú bók
seldist þegar til kom ekki sérlega vel.
Næsta bók hans var jafnframt eina
ástarsaga hans, A Naive and Sentimental
Lover, en hún seldist lítið sem ekkert.
Þá sneri Cornwell aftur að njósnum -
„ég er hvort eð er bestur í því," segir
hann.
Afleiðingin var Tinker,. Tailor, og
mæltist sú bók afar vel fyrir. George
Smiley var aftur kominn til sögunnar og
nú var hann að leita að háttsettum
njósnara innan bresku leyniþjónustunn-
ar. Vitanlega var bókin lauslega byggð á
máli Kim Philbys. Á eftir kom The
Honourable Schoolboy, en þar er Ge-
orge Smiley orði.nn yfirmaður M16 og
sendir sendimann sinn í ferð um Austur-
lönd fjær sem fær óvæntan endi. Og
■ loks kom svo Smiley's People þar sem
Smiley, nú á eftirlaunum, tekst í síðasta
sinn á við erkióvin sinn, sovéska njósnar-
ann Karla.
Nú hlaut Cornwell að snúa sér að
öðru. „Það hversu frábærlega Alec Gu-
inncss meðhöndlaði Smiley færði mig
fjær honum." segir Cornwell. „Ég ákvað
að snúa mér að yngra fólki, skrifa um
nútímavandamál."
Ekki cr að undra þó Cornwell sé
ófáanlegur til að binda sig of lengi við
eina sögupersónu, eitt umhverfi. Hann
átti til dæmis mjög crfiða æsku. Hann
fæddist árið 1931 í bænum Poolc og
þekkti varla ntóður sína, scm yfirgaf
■ í palestínskuni kirkjugarði
mann sinn og tvo syni þegar David var
mjög ungur. Hann og eldri bróðir hans,
Tony, voru þar mcð í vafasantri umsjá
föður þcirra, Ronnic Cornwell. Ronnie
var sjarmerandi en mikill glæframaður,
var sífellt að flækja sig í undarlegustu
mál scm hann reyndi svo að Ijúga sig út
úr. Það tókst ekki alltaf og Ronnie
Cornwell var oftar en einu sinni dæntdur
í fangelsi. Fyrst árið 1934 og sat þá inni
í tvö ár fyrir fjársvik. Á mcðan faðirinn
spilaði fjárhættuspil, eltist við konur og
sóaði fé í hcsta, fína bíla og grunsamlcg
gróðafyrirtæki hingað og þangað um
hnöttinn voru synirnir ýmist í heimavist-
arskóla cða í umsjá barnfóstru. Ronnie
Cornwell reyndi til dæmis Itvað eftir
annað að komast á þing fyrir frjálslynda
cn tapaði í hvert sinn og hóf þá á ný feril
sinn á útjaðri laganna. „Hann gerði
eiginlega ekkert ncma það væri a.m.k.
smávegis samsæri í því,“ segir David
Cornwell nú um föður sinn. „Það hefur
væntanlega haft sitt að segja er ég valdi
mér starf."
Cornwell kann best við sig
á Cornwail
Fimmtán ára gamall fór David til
náms í Sviss, eins og að framan greindi.
Hann var orðinn þreyttur á ströngum
aga breskra skóla en einnig vildi hann
komast eins langt burt frá föður stnum
og hann frekast gat. í leyfum hafði
Ronnie oft og tíðum neytt son sinn til að
hylma yfir með leyndarmálunt hans. „Ég
var leiksoppur hans," segir Cornwell.
„Ég var sjarmerandi fíflið
Gagnstætt óreglulegri barnæskunni lifir
sem svaraði í símarin og sagði að hann
væri ekki heima, að ávísun væri á
leiðinni. Þetta gerði ég þar til ég var
fimmtán ára, en eftir það neitaði ég.“
En Ronnie Cornwell gafst ekki upp.
Ekki leið á löngu þar til David var farinn
að leika á gjaldeyriseftirlit fyrir föður
sinn, og eftir að honum græddist fé fyrjr
Njósnarann var það fyrsta sem hann
þurfti að gera að borga skuldir föður síns
sem átti þá yfir höfði sér.fangelsi í Sviss.
Síðar komu diplómatísk sambönd hans
að góðum notum við að fá Cornwell
eldri lausan úr steininum í Indónesíui
„Mér hefur aldrei tekist að skrifa um
hann," segir David.
Gagnstætt órglulegri barnæskunni lifir
Cornwell nú ntjög hæglátu lífi. Hann
gckk árið 1972 að eiga Jane Eustace,
scm þá var útgáfustjóri hjá Hodder and
Stoughton, en það fvrirtæki gefur bækur
hans út í Bretlandi. Hún er nú persónu-
lcgur ritari hans og umboðsmaður. Þau
eiga einn son, Nicholas, og Cornwell
heldur einnig góðu sambandi við þrjá
syni sína frá fyrra hjónabandi. Fjölskyld-
an á íbúð í London en best kann
Cornwell við sig á Cornwall, þar sem
hann á hús við sjóinn.
Bókahillurnar eru fullar af bókum
eftir P.G. Wodehouse og ævintýrabók-
unt fyrir drengi frá því um aldamót. Þær
virðast ólesnar en Cornwell kvaðst hafa
lesið þær allar áður. Er hann skildi við
fyrri konu sína skildi hann allar bækur
sínar eftir handa sonum sínum og keypti
sér „nýtt sett".
Fleiri bækur um Smiley
Frá griðastað sínum á Cornwall skaga
fylgist Cornwell með því sem gerist í
veröldinni og líst ckki á allt sem hann
sér. „Mér hættir til að fyrirlíta sjálfskap-
arvíti Vesturlandabúa sem halda að þeir
eigi voðalega bágt.. Ég þekki fólk sem
hefur upplifað raunvcrulegt helvíti - til
dærnis 20 ár í fangelsi fyrir næstum ekki
neitt." Lýsingar á bresku leyniþjónust-
unni - og CIA - hafa orðið mörgum
tilcfni til að saka hann um bölsýni og
skort á föðurlandsást. En í rauninni er
Cornwell mikill föðurlandsvinur og
álítur njósnastarfsemi mjög nauðsynlega.
„Það er nógu slæmt að hafa slæma
leyniþjónustu, en verra væri að hafa alls
enga. Óheiðarlciki stjórnmálamanna
gerir leyniþjónustustarfsemi lífsnauð-
synlega. „En hann sparar ekki hæðni
sína. „Aðalmunurinn á M16 og CIA er
sá að CIA myndi vilja hafa Andrópov
fyrir njósnara. Við myndum láta okkur
nægja ritara hans."
Fyrir hina fjölmörgu aðdáendur hans
má upplýsa að hann kveðst vilja skrifa
einar fimm sex bækur í viðbót. Og
aðdáendur Smileys þurfa heldur ekki að
kvarta þó hann sé horfinn af sjóanrsvið-
inu. Cornwell er ekki fjarri því að hann
muni ef til vill líta nánar á ýmis afrek
Smileys frá fyrri árum, til dæmis frá því
úr síðari heimsstyrjöldinni. Smásagna-
safn er því yfirvofandi. Ekki verður það
saint næsta bók hans. Hann er þegar
farinn að undirbúa hana en harðneitar
að upplýsa um hvað hún á að vera. „Ég
verð að viðhalda spennunni, jafnvel
fyrir sjálfum mér,“ segir hann. „Ég veit
aldrei nákvæmlega á hvaða leið ég er, og
verð því að elta söguna fremur en að hún
fylgi á eftir mér."
Þýtt,endwrsagt.
■ Hinn ungi Comwell í þjálfunarbúðum fyrir njósnara