Tíminn - 20.05.1983, Blaðsíða 8

8
FÖSTUDAGUR 20. MAÍ 1983
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason.
Skrifstofustjori: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjórar: Kristinn Hallgrimsson og Atli Magnússon.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Guðmundur Magnússon. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni
Kristjánsson, Kristín Leifsdóttir, Samúei ðrn Erlingsson (iþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson. Ljósmyndir:
Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir,
María Anna Þorsteinsdóttir. Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar:
Síðumúla 15, Reykjavik. Sími: 86300. Auglýsingasími 18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
Verð í lausasölu 18.00, en 20.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 210.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Blaðaprent hf.
Tillaga Svavars
um 20%
kauplækkun í júní
■ Þaðerástæðulaust fyrir Morgunblaðið að vera að deila á
forseta íslands fyrir að hafa falið Svavari Gestssyni umboð til
stjórnarmyndunar. Forseti Islands fylgir þar fordæmi fyrir-
rennara síns. Það hefði haft flokkspólitískan blæ, ef forsetinn
hefði vikið frá þeirri hefð fyrst á annað borð var fylgt fyrri
venjum.
Það er líka komið á daginn, að kjósendur hefðu farið
talsverðs á mis, ef Svavar hefði ekki fengið að reyna. Menn
verða töluvert fróðari um Alþýðubandalagið eftir þessa
tilraun Svavars.
Spurningalistinn, sem Svavar sendi flokkunum, er t.d.
einstæður. Ýmsum kunnugum hefur þótt hann minna á
vinnubrögð, sem tíðkast munu í vissri deild háskólans, þegar
prófessor hefur falið nemanda sínum ákveðið verkefni og
lætur hann fá spurningalista um viðfangsefnið.
Þetta geta verið góð vinnubrögð í háskólanum, en hins
vegar brosleg undir þessum kringumstæðum. Svavar Gests-
son er svo vel að sér í stjórnmálum, að hann gat fyrirfram
svarað spurningunum án þess að spyrja flokkana. Afstaða
þeirra hefur komið fram í opinberum umræðum í flestum eða
öllum þeim málum, sem spurt er um.
í rauninni hefur það sjaldan verið eins einfalt að vinna að
stjórnarmyndun og nú. Nær aldrei hefur verið ljósara hvert
er nú mál málanna og eiginlega allt snýst því um. Það er staða
atvinnuveganna og yfirvofandi atvinnuleysishætta.
Um þetta verkefni eiga flokkarnir að ræða á undan öðrum
málaflokkum. Náist ekki samvinna milli þeirra um efnahags-
aðgerðir, er óþarft að tala um önnur mál, því að samvinna
þeirra um efnahagsmálin eru frumskilyrði þess, að úr
stjórnarmyndun geti orðið.
Þótt spurningalisti Svavars sé óvenjulegt plagg, hefur það
þó ekki vakið mesta athygli í sambandi við stjórnarmyndun-
artilraun hans. Mesta athygli vekur að sjálfsögðu sú tillaga
að fresta í einn mánuð greiðslu þeirra vísitölubóta, sem eiga
að koma til útborgunar 1. júní.
í rauninni er þetta tillaga um 20% kauplækkun i júní. Við
þessa kauplækkun eiga launþegar að sætta sig til þess að
Svavari gefist nægur tími til að vinna að stjórnarmyndun
sinni.
Þetta er þó ekki öll sagan. Því aðeins er slíkur frestur
'eðlilegur, að vinna eigi í umræddum mánuði að samkomulagi
um, að þessar vísitölubætur verði felldar niður að einhverju
leyti eða öllu. Annars væri frestunin út í hött.
Þegar Alþýðubandalagið ber fram tillögu um 20% kaup -
lækkuní júní til þess að auðvelda Svavari stjórnarmyndun, er
það næsta ljóst, að það væri reiðubúið til að fórna meira á
kostnað launþega, ef það gæti orðið til þess, að Svavari tækist
stjórnarmyndun.
Eftir þetta vita menn vissulega miklu meira um Alþýðu
bandalagið en áður. Stjórnarmyndunartilraun Svavars Gests-
sonar verður ekki til einskis.
Fyrsti júní
Forseti íslands hefur að gefnu tilefni birt tilkynningu, þar
sem skýrð er sú afstaða, að stjórnarmyndunarmálin þurfi að
skýrast fyrir hvítasunnu. í tilkynningunni segir:
„Þá hefur forseti frá upphafi látið í ljós við stjórnmálaleið-
toga eindregna ósk um að mál verði tekin að skýrast um
hvítasunnu, þegar hartnær mánuður er liðinn frá kosningum
til Alþingis. Sú ósk hefur helgazt af því að 1. júní nk. kann
að reynast íslendingum örlagaríkur og þungur í skauti þegar
fram í sækir. Einatt er þörf að eiga svigrúm þegar vandi
steðjar að, svo að finna megi- lciðir sem reynast þjóðinni
farsælar.“
Þ.Þ.
skrifað og skrafað
Brukleg
peningastefna
■ Það er víðar þungt fyrir
fæti en hjá þeim stjórnmála-
mönnum sem eru að reyna
að basla saman ríkisstjórn
þessar vikurnar. i Degi sem
út kom sl. mánudag er viðtal
við Ágúst Guðröðarson bónda
á Sauðanesi á Langanesi. Þar
er enn ekki farið að vora en
bóndinn telur það ekki svo
alvarlegt miðað við aðrar
óáran sem að kreppir. „Útlit-
ið er heldur óefnilegt, en ætli
við kreistum þetta ekki fram
í miðjan júní, segir bóndi.
„Við bændur hér í Sauðanes-
hreppi höfum gert fóðuráætl-
un sem nær fram í miðjan
júní. í þeirri áætlun miðum
við bæði við hey og kjarnfóð-
ur, enda eigum við ekki hey
til að gefa það eingöngu
svona lengi. Það er því fyrir-
sjáanlegt að við verðum að
púðra tekjunum okkar í
kjarnfóðurkaup.
Hér eru öll vötn á ís og
þaulsetnar snjófannir. Það er
ekki nema smákraf með
ströndinni sem er auður, þar
sem í rauninni festir aldrei
snjó. Það má því viðra vel á
næstu vikum til að leysa
klakabönd vetrarins, hvað
þá að raunhæft sé að gera sér
vonir um einhvern gróður að
ráði fyrr en kemur fram í
júní. Það er því ljóst að við
verðum með féð heima við,
að minnsta kosti á einhverri
gjöf fram í miðjan næsta
mánuð.
Þetta ástand kemur illa við
okkur, en við erum vanir
andbyr hér um slóðir. Vor-
harðindin eru heldur ekki
verstu harðindin sem leggjast
á bændur. Þau eru náttúruleg
að ganga yfir. Ástandið í
efnahagsmálum þjóðarinnar
leggst þyngra á okkur, þar
sem t.d. 33% af tekjum sauð-
fjárbúa fara í vexti og verð-
bætur svo ég nefni dæmi. Það
yrði því mikilll léttir fyrir
okkur ef ráðamönnum tækist
að finna brúklega peninga-
stcfnu."
Þessa áminningu bóndans
sem býr við vetrarríki um
miðjan maí mættu stjórn-
málamenn lesa yfir kvölds og
morgna þessa dagana, og
reyndar lengur. Vegna vor-
harðindanna verða bædnur í
Sauðaneshreppi að sjá af
verulegum hluta tekna sinna
til að halda lífi í bústofninum,
en þótt heilir landshlutar liggi
undir fönn eru vorharðindin
ekki það sem hrjáir bændur
og búalið mest heldur ástand
efnahagsmála.
Það er óhætt að taka undir
með Ágústi að það yrði mikill
Iéttir ef ráðamönnum tækist
að finna og koma sér niður á
brúklega peningastefnu.
Allt það japl og jaml og
fuður sem kjörnir fulltrúar
þjóðarinnar bjóða upp á um
þessar mundir er þungbærara
en vorharðindin.
*
I tímahraki
vegna fyrri svika.
Spurningalisti, gáfnapróf og
krossapróf eru heitin sem
stjórnmálaforingjar gefa hin-
um einstæðu vinnubrögðum
Svavars Gestssonar for-
manns Alþýðubandalagsins,
sem stritast við að halda að
hann geti myndað ríkis-
stjórn. Svavar og flokksmenn
hans hafa löngum hagað sér
eins og hreinir fávitar í efna-
hagsmálum og rekið upp
ramakvein í hvert sinn sem
tillögur hafa komið fram í þá
átt að taka til hendi til að
vinna bug á verðbólgunni.
Þeir sjá vonda atvinnu-
rekendur og arðræningja í
hverju skoti og þeir eiga
ávallt að fá að blæða.
Þetta er þeim mun merki-
legra fyrir þá sök að í rúm
þrjú ár hefur Svavar ásamt
með Ragnari fjármálaráð-
herra verið langstærstu at-
vinnurekendur landsins. En
það hafa þeir aldrei skilið
enda borga þeir út með skatt-
peningum og það þykir alla-
böllum vel fengið fé, og þótt
framleiðslufyrirtækin séu öll
að sligast skiptir það ekki þá
menn máli sem ráða yfir
skattpíningunni og öllum
álögunum.
Alþýðubandalagsráðherr-
arnir komu í veg fyrir að
hægt væri að hægja á verð-
bólguhraðanum síðari hluta
vetrar með því að svíkjast
undan merkjum og neita að
afgreiða stjórnarfrumvarp
um nýtt viðmiðunarkerfi
launa og lengja verðbóta-
tímabilin. Nú eru þeir sjálfir
í tímahraki með óburðuga
tilburði sína til að koma sam-
an starfhæfri stjórn, sem taka
verður við rniklu stærri vanda
fyrir bragðið.
DV fjallar um afstöðu
þeirra í leiðara:
„Tillagan um „að fresta 1.
júní“ eins og það er kallað er
í nokkrum tengslum en mjög
lauslegum við hugmyndir um
breytta vísitölu, sem lengi
hafa verið uppi í núverandi
ríkisstjórn.
Stefnt var að því að taka
uppnýjan vísitölugrundvöll,
sem yrði í samræmi við
neyzluvenjur síðustu ára en
ekki nærri tuttuga ára gamall
og löngu úreltur eins og sá,
sem nú er notaður.
Vísitölutímabilin milli
launahækkana skyldu lengd
úr þremur mánuðum í fjóra.
Vísitölunni yrði breytt með
ýmsum öðrum hætti. Til
dæmis skyldi orkuþátturinn
tekinn út, beinir skattar
kæmu inn í myndina og
fleira.
Þetta strandaði í ríkis-
stjórninni á andstöðu Al-
þýðubandalagsins þrátt fyrir
fyrri fyrirheit um stuðning.
Forsætisráðherra, Gunnar
Thbroddsen, flutti frumvarp
um málið fyrir þinglok, en
það náði ekki fram.
Alþýðubandalagið tekur
nú upp þann eina þátt
málsins, að núverandi vísi-
tölutímabil gildi frá 1. marz
til 1. júlí og veðbótahækkanir
á laun bíði þann tíma. Al-
þýðubandalagið lýsir þó ekki
fylgi við lengingu verðbóta-
tímabilanna almennt eða
aðra þætti þessa „vísitölp-
máls.“
Þessi tillaga Alþýðubanda-
lagsins er sjónarspil. Henni
er ætlað að fela, að flokkur-
inn hefur lítið sem ekkert
nýtilegt fram að færa, þegar
fjallað er um, hvernig á
efnahagsvandanum skuli
tekið. Tillagan er auðvitað í
samræmi við fyrri afstöðu
þess flokks í efnahagsmálum.
Kjörorð hans hefur verið
hans „prívatútgáfa“ á mál-
tækinu „frestur er á illu
beztur". I munni alþýðu-
bandalagsmanna verður
máltækið þannig: „Frestur er
á öllu beztur". Sú kenning á
mikinn þátt í ráðleysi stjórn-
valda síðustu árin.“
O.Ó
Möguleikunum fækkar
með hverjum deginum
■ KLÖGUMÁLIN ganga á víxl milli Morgunblaðsins og
Þjóðviljans þessa dagana. Að lesa forystugreinar blaðanna er eins
og að livcrfa áratugi aftur í tímann, þegar kalda stríðið var í
algleymingi. Morgunblaðið kýs nú aö líta á Svavar Gestsson,
formann Alþýðubandalagsins, sem sérlegan sendimann Moskvu-
valdsias, og Þjóðviljinn sakar þingmenn SjálfstæðLsflokksins um
að vera lcikbrúður bandaríska sendihcrrans á Islandi. Er hægt
að komast lengra í lágkúrulcgri stjórnmálaumræðu?
Þegar þetta var ritaö hefur Svavar ekki enn skilað umboði sínu
til stjómarmyndunar. Vera kann að hann hafi gert það nú, þegar
blaðið er komið út. Þeir vom þó fleiri, sem spáðu því í gær, að
hann myndi cnn reyna að hanga á umboöinu eins og það væri hans
síöasta hálmstrá. Hefur það, eins og krossaprólið og fleira, sem
Svavar hefur staðið að undanfarið, komið mjög á óvart, því Svavar
er skynsamur maður. Þykjast ýmsir þekkja annarra handbrögð á
þessu öllu saman og telja að Svavar hafl veríð plataður af
samstarísmönnum, sent þyki allt í lagi að lækka svolítið á honum
risið innan flokksins. Sé það rétt, sem stendur í Þjóðviljanum í gær,
að það sé „reynt með öllum ráðum að spilla tilraun Svavars til
stjómanmndunar", þá er Ijóst að þeir, sem það reyna, em í
Alþýöuhandalaginu sjálfu. Má reyndar segja að enginn haft spillt
eins mikið iýrir þessunt tílraununt og Svavar sjálfur. Þótt ýmsir haft
svo skýringar á því háttarlagi eins og áður sagði.
LJÓST er að nú fer að draga tíl tíðinda í þessum stjómarmy nd-
unartilraunum öllum - af eða á. Þeim tnöguleikum, sem
raunvemlega em fyrir hendi, hefur fækkað nánast dag hvem. Það
em ekki margir eftir. Þingmcnn Sjálfstæöisflokksins, sem í upphaft
töldu sig eiga marga valkosti, hafa horft upp á það, hvemig hver
kosturinn af öðmm hcfur gufað upp. Spumingin er, hvort þeir
dragi í tíma af því cðlilegar niðurstöður, eða hvort utanþingsstjóm-
in, sem þeir vilja þó alls ekki, verður að veruleika.
Nokkrar vangaveltur hafa verið um það, hvað forseti íslands
tnuni gera þegar Svavar skilar loks umboðinu aftur. Sumir telja að
forsetinn muni halda áfram hringferð sinni og fela varaformanni
Alþýðuflokksins að reyna næst, og hann muni kanna þriggja flokka
stjóm. Hvort það verður niðurstaðan skal ósagt látíð, en augljóst
er þó, að þessi hefðbundna hringferð eftir kosningar er alltof
vélræn aðferð til stjómannyndunar. Þar þarf að finna nýjar leiðir.
Alþýðuflokksntenn hafa lagt til hliðar kröfuna um forsætísráð-
herraembættíð í slíkri stjóm, en vilja fá cinhverja tryggingu fyrir
því, að þcir fái einhverju ráðið í stjórn með Framsóknarflokki og
Sjálfstæðisflokki. Erfitt er að sjá, hvers konar try ggingu er hægt
að veita aðra en þá, sem byggist á cinlægni og traustí á milli
forystumannanna. Sú hugmynd, sem eitthvað hcfur skotíð upp
kollinum hjá Alþýðuflokksmönnum, að hægt sé að vcita sérhverj-
unt stjómaraöila þingrofsrétt sem tryggingu af því tagi, sem þcir
hafa verið að tala um, sýnist ails ekki aögengileg. Og uni
neitunarvald er vart hægt að semja nema kannski í sérstökum
afmörkuöum tilvikum. Það virðast því litlar líkur á því, að hægt sé
að veita aðra tryggingu en þá, að únnið verði að hcilindum pg
cölilcgt tillit tekið tíl skoðana allra aðila hugsanlegs samstarís. Én
það nægir kannski ekki og verður þá slíkt stjómarmunstur einnig
úr sögimni.
Það er þvi ekki lengur, að þM' er virðist, ntilli margra kosta að
velja. - Starkaður.