Tíminn - 01.01.1984, Blaðsíða 6

6
SUNNUDAGUR 1. JANUAR 1984
PASSCHE
Sumarið og haustið 1917
var háð sú orrusta sem
varð að einhverju mesta
múgmorði sögunnar.
Hálf milljón lá í valnum
um síðir
Á þessari öld hafa viðhorf manna til ýmissa
áður viðurkenndra gilda og „sanninda" breyst
ákaflega mikið, en þó hefur fátt breyst jafn
mikið og afstaðan til styrjaldar. Orsökin er
fremur öllu öðru sú reynsla sem á þessum
aratugum hefur fengist af því að leita lausna
á deilum þjóða með átökum og mannvígum.
Nú eru uppi umræður um þær hræðilegu
afleiðingar sem kjarnorkustyrjöld mundi hafa
í för með sér og í Ijósi þeirrar umræðu er svo
að heyra sem flestir vilji láta mikið yfir sig
ganga fremur en eiga á hættu að til þessara
ógnartóla verði gripið. í upphafi aldarinnar
voru viðhorf manna öðru vísi, en samt er
öruggt að hefðu menn vitað fyrir árið 1914,
hvílíkar skelfingar voru í aðsigi í stríðinu sem
þá var í uppsiglingu mundi því stríði varla hafa
verið fagnað af slíkum ákafa. í fyrsta sinn kom
nú múgstríðið til sögunnar, þar sem mann-
f jölda sem nam íbúaf jölda stórborga var fórn-
að á fáum vikum. Eitt átakanlegasta dæmið
var orrustan árið 1917 sem kennd er við
Passchendale, en þar féll nær þrisvar sinnum
meiri fjöldi manna en lífið lét við Hirosima 28
árum síðar, — manndrapin tóku aðeins nokkru
lengri tíma.
■ Árið 1917, þegar heimsstyrjöldin
fyrri hafði senn staðið í þrjú ár var svo
komið að bæði Þjóðverjar og Banda-
menn voru orðnir ringlaðir eftir langvar-
;indi og árangurslitlar mannfórnir og
tðldu að senn yrði að breyta um frá fyrri
aðfcrðum á einhvern hátt. Þetta átti við
um báða helstu stríðshaukana, Ludend-
orff hinnþýskaogHaig.herstjóra Breta.
Eftir árangurslausar og skæðar orrust-
ur við Somme árið 1917, hafði Haig nú
talið sér trú um að sér. væri fært að
brjótast í gegnum varnir Þjóðverja við
Ypres. Við Ypres höfðu staðið tvívegis
stórorrustur áður, án þess að þær skiluðu
umtalsverðum árangri, en Haig taldi að
í bæði skiptin hefði verið sótt á röngum
stöðum og með röngum aðferðum og
hann kenndi yfirhershöfðingja Frakka,
Joffre um það. Þá taldi hann að breski
herinn hefði verið illa æfður hin fyrri
skiptin og því ekki eins skjótur í hreyf-
ingum og þurft hefði.
Sumarið 1917 „var franski herinn í
slæmu ástandi eftir Somme og í hernum
ríkti veruleg upplausn. En Haig hafði
ekki áhyggjur af því, - síður en svo.
Fyrir vikið taldi hann sig nú geta beitt
eigin hernaðarsnilli án utanaðkomandi
afskipta með breskum liðsstyrk ein-
göngu.
Ostende og Zebrugge
Áætlun Haig var stórhuga. Hann
hugðist ráðast í gegn um víglínur Þjóð-
verja austan við Ypres og sækja alla leið
til Ostende, sem var 50 kílómetra leið. í
næstu lotu ætlaði hann svo að ná á sitt
vald belgísku járnbrautunum, sem Þjóð-
verjum voru lífsnauðsynlegar. En þetta
var þó ekki eins auðvelt og mátt hefði
ætla við fyrstu sýn. Norður frá höfðu
Belgar nefnilega opnað flóðgarða sína
og veitt sjó yfir stór svæði. Þar með var
stór hluti liðs Þjóðverja öruggur. Við
Ypres var land og mjög vott og leirugt
og bleytunni varð ekki veitt burtu og
stórskotahríðin varð til þess að allt varð
að samfelldri eðju. Þjóðverjar höfðu
verið að byggja upp og styrkja varnir
sínar þar um árabil. Þcir vissu að Frakka
þurftu þeir ekki að óttast að sinni og
vegna óróa í Rússlandi höfðu þeir getað
flutt mikið lið frá austurlandamærunum.
En Haig hugðist eigi að síður hafa
miklar sigurlíkur, vegna yfirburða
mannafla.
Leit aldrei á
vígstöðvarnar
Síðar færði Haig fram margar afsakan-
ir fyrir því að ráðist var í þessa sókn, sem
nefnd hefur verið orrustan við Pass-
chendale, en þó einnig „Þriðja orrustan
við Ypres“. Hann fullyrti að Pétain
hershöfðingi hefði óskað eftir sókn af
hálfu Breta, til þess að Þjóðverjar gætu
ekki beitt sér gegn franska hernum, sem
var mjög í upplausn og agi á undanhaldi.
En þetta var ekki satt, þar sem Pétain
hafði aðeins óskað eftir minni aðgerð-
um, til þess að halda Þjóðverjum við
efnið, en ekki stórsókn, sem hefði getað
komið breska hernuni í sama farið og
franski herinn var í.
Haig sótti afar fast að mega hefja
þessa sókn og fékk til liðs við sig Jellicoe
flotaforingja. Lýsti Jellicoe því yfir að
bráða nauðsyn bæri til að taka Ostende
og Zeebrúgge, ef takast ætti að stöðva
aðgerðir þýsku kafbátanna. Haig vissi
þó vel að þetta var ekki rétt. Flestir
þýsku kafbátarnir lögðu út frá þýskum
höfnum, en ekki frá Ostende og
Zeebrúgge. Haig leit á Jellicoe sem
Bærínn Ypres árið 1917.
Hermaður sem handtekinn var í orrustunni við Passchendale.
hverja aðra aldraða kerlingu, en tók
feginn við hverri þeirri röksemd sem
nota mætti eftirlætissóknarhugmynd
hans til framdráttar. Þá sagði Haig að
þetta væri síðasta tækifærið til að vinna
stríðið áður en Ameríkanar kæmu á
vettvang og má það kallast skrýtin
röksemd, þar sem Bretar fullyrtu að
báðir berðust fyrir sama málstað. En
kjarni málsins var einfaldur:
Haig hafði í blindni tekið þá ákvörðun
að hér væri staðurinn þar sem ráða mætti
stríðinu til lykta. Hann leit aldrei á
væntanlegar vígstöðvar. Hann hundsaði
líka fullkomlega aðvaranir frá eigin
upplýsingaþjónustu um leðjuna og for-
arpyttina á svæðinu. Enginn deildi þess-
ari bjartsýni með honum. Robertson
hershöfðingi taldi að ekki gæti meira
áunnist en að drepa einhverja Þjóðverja,
því það væri ógjörningur að berjast gegn
Þjóðverjum og Ieðjunni í senn. En öll
gagnrýni gerði Haig aðeins enn þrárri.
NDALE