Tíminn - 01.01.1984, Blaðsíða 7

SUNNUDAGUR 1. JANÚAR 1984
7
í forínni við Passchendale bera breskir hermenn sxrðan félaga burtu. „Sendum við virkilega mennina til þess að berjast í þessu?“ spurði herstjómarforíngi Haigs.
Lloyd George og
hershöfðinginn
Nú skipti mestu máli hvað Lloyd
George legði til málanna, en hann var
forsætisráðherra Breta. Hann gat lagt
bann við sókninni. En Lloyd George
taldi stöðu sína veika. Hann var við völd
með stuðningi íhaldsmanna og íhalds-
mennirnir báru takmarkalaust traust til
leiðtoga flotans og hersins. Það hafði
því nálgast fífldirfsku er Lloyd George
hafði látið koma á skipalestasiglingum
gegn andmælum Jellicoe og harin taldi
sig ekki geta ögrað íhaldsmönnum að
nýju, með því að neita óskum Haig.
Hann hafði lofað að vinna stríðið, þegar
hann settist í ráðherrastól og hvernig átti
hann að slá á hönd Haig, þegar sá
síðarnefndi lofaði að vinna fyrir hann
stríðið? Haig var kænn í stjórnmálum,
þótt sem herstjórnandi væru hæfileikar
hans takmarkaðir. Hann lék við hvern
sinn fingur á fundum með stríðsfréttarit-
urunum og heillaði þingmenn þá sem
komu í stjórnstöðvar hans. En einkum
lagði hann sig fram um að tryggja sér
hylli konungsins. Vera má að Lloyd
George hefði hreyft andmælum ef hann
hefði haft hermálaráðuneytið einhuga
að baki sér, en því var ekki til að dreifa,
þar sem meðlimirnir studdu Haig heils-
hugar.
■ Haig hershöfðingi. Forin frá Flandern hefur þótt loða við nafn hans æ síðan.
„Orrustan“ við
Messines
í byrjun árs 1917 náði Haig þó að hafa
þau áhrif á hina háu herra í London sem
riðu baggamuninn. Hér var um að ræða
aðgerðir við hæðina Messines sem er
sunnan við Ypres. Hæðina sátu Þjóð-
verjar og gátu séð af kolli hennar allt
sem Bretar voru að bralla hinum megin
línunnar. Var það að undirlagi herfor-
ingjans Plumer að í tvö ár var unnið að
því stórvirki að grafa á laun jarðgöng að
rótum Messin-hæðar, 50 metra undir
yfirborði jarðar. Þar var komið fyrir 933
þúsund pundum af sprengiefninu „am-
monal“, er þá var hið öflugasta spreng-
iefni sem menn þekktu. Eftir stanslausa
stórskotahríðfrá21. maí til 2. júní 1917,
þar sem beitt var 2200 fallbyssum af
þeim hlaupvíddum sem tiltækar voru,
hleyptu menn sprengingunni af stað, en
alls var um að ræða 19 risastórar
hleðslur.
Drunan af þessari miklu sprengingu
heyrðist til London og Dublin. Bílar
þeyttust hátt upp í loftið og bændabýli í
tuga kílómetra fjarlægð hruhdu til
grunna. Einn gígurinn var yfir hundrað
metra að dýpt. Ekki var vitað um
manntjón, en tíu þúsunda var saknað
auk hinna sem fórust með vissu. Bretar
tóku nú hæðina og næstu bæi í grennd
án fyrirhafnar. Löngum hefur verið talið
að ekki hafi þeir þó neytt þessa sigurs
sem skyldi og kom það að nokkru af því
að Haig skorti hcimild til að færa
sóknina út.

LudendorfT. Hann þurfti ekki að hafamiklaráhyggjur afstórsókn Haigs.
í villu og svima
En þótt hugsast mætti að árangur
hefði náðst ef sigrinum við Messines
hefði verið strax fylgt eftir, þá skipuðust
skjótt verður í lofti og Þjóðverjar voru
skjótir að búa um sig að nýju og draga
að varalið til þess að treysta varnirnar.
Haig notaði þó Messines viðstöðulaust
til þess að telja yfirvöld í Lundúnum á
að hefja stórsókn við Ypres og studdi
John Jellicoe flotaforingi hann dyggilega
áfram með því að veifa hættunni af
kafbátahöfnunum framan í bresku ráða-
mennina. Sem áður segir var sú forsenda
hæpin. Haig þóttist hafa bætt stöðu sína
mikið fyrir væntanlega sókn, ekki síst
þar sem Þjóðverjum var nú ckki lengur
unnt að fylgjast með hlutunum frá
Messines-hæðinni. Hafði hann í huga að
hernaðaraðgerðir framvegis yrðu sem
mest í líkingu við Messines, - stuttar og
harðar. Á löngum fundum hermálaráðs-
ins í London varð Haig þó að svara
mörgum spurningum, áður en stórsókn-
jn hæfist: Mundu Frakkarstyðjaaðgerð-
ina? Hvað var til stuðnings þeim fullyrð-
ingum Haig að Þjóðverjar væru siðferði-
lega „komnir að fótum fram?" Var ekki
ráðlegra að bíða komu Bandaríkja-
manna? En Haig átti einhver svör við
öllum spurningum og sagði að „talsverð-
ar“ horfur væru á því að ná Ostende og
brátt sagði hann „ágætar horfur“ á því.
Hermálaráðið þingaði áfram, - í
blindni. Það fékk aldrei að vita að
Frakkar vorú þessari áætlun andsnúnir
og allir hinir herforingjar Breta líka.
Þeir vissu ekki um að upplýsingaþjónust-
an réði strengilcga frá aðgerðinni og að
síst fengu þeir að vita um aurflóðið á
svæðinu. Loks var Haig skipað að undir-
búa sóknina og ætlaði ráðið að hugsa
málið betur á meðan. En það fékk aldrei
tóm til þess. Þann 25. júlí tilkynnti Haig
að allt væri til reiðu og hermálaráðið
sendi „hjartanlegar stuðningskveðjur".
í leðjunni
Undirbúningurinn hafði verið fram-
kvæmdur af venjulegri vandvirkni. Þjóð-
verjar, sem höfðu fengið aðvaranir í
tæka tíð, bjuggust til varnar. Liðsafli
þeirra óx, uns hann var orðinn ámóta og
liðsafli Breta. Var um ein milljón manna
viðbúin sitt hvorum megin víglínunnar.
Að baki línu Breta bcfð'riddaralið eftir
skipun um að sækja fram, en sú skipun
kom þó aldrei. Sóknin hófst þann 31.
júlí og þegar fyrsti dagurinn var að
kvöldi kominn mátti öllum vera Ijóst að
aðgerðin var misheppnuð. Engin bresku
sveitanna hafði náð að sækja lengra fram
en 800 metra. Hvergi höfðu menn komist
í návígi við Þjóðverjana. Það hellirigndi.
Sprengjurnar rótuðu upp mýrlendinu og
varð það að voðalegasta foræði.
Hermennirnir sukku upp í mitti í
tilraunum til þess að sækja áleiðis.
Fallbyssur bókstaflega sukku í kaf í for.
Haig sendi skriðdreka fram, en þeir
sukku líka. Án þess að mikið bæri á lét
Haig heita sem markmiðið væri annað.
Ostende og Zeebrúgge höfðu gleymst.
Eina markmiðið nú var að drepa sem
flesta Þjóðverja og lama þrek þeirra. En
Ludendorff var ekki skelfdari en svo að
liann lét þær sveitir sem komu um þessar
mundir frá Rússlandi fara til Ítalíu, cn
ekki til Flandern.
Um miðjan ágúst hægði á sókninni.
Enn aftur reyndi Lloyd George að fá
stöðvað hana. Hann hélt til Frakklands
og heimtaði að fá að koma á vígstöðvarn-
ar. Allir þýskir fangar, sem voru við
góða heilsu, voru strax fluttir á brott, til
þess að ráöherrann sæi aðeins halta
menn og veikburða og héldi að þannig
væru Þjóðverjar á sig komnir. Lloyd
George lét enn sannfærast.
Hálf milljón lá í valnum
1 september hófust árásirnar að nýju.
Haig var sannfærður um að Þjóðverjar
mundu „brotna" á hverri stundu. Lloyd
George var hins vegar viss um að hann
hafði veðjað á rangan hest. Tveir „at-
vinnulausir'* hershöfðingjar, Frensch og
Wilson, ráðlögðu honum að stöðva bar-
dagana. En þeir héldu áfram. í október
var gerð meiri sókn en nokkru sinni fyrr,
og þann 7. nóvembcr tókst Bretum að
halda innreið sína í „bæinn" Passchend-
ale, sem nú var ekki lengur til! Loks þá
lét Haig gott heita. Sóknin hafði „skilað
árangri," sagði hann. En hvaða árangri?
Engum. Breska víglínan var nú enn
óheppilegar löguð en þegar sóknin hófst
og allt það sem unnist hafði var yfirgefið
að nýju þegar stytta þurfti víglínuna er
Þjóðverjar sóttu fram á næsta ári.
Mannfall Breta hafði orðið meira en 300
þúsund manns, en Þjóðverjar höfðu
misst minna en 200 þúsund. Þrjátíu
árum síðar fullyrtu Bretar að þeir hefðu
tapað 250 þúsund mönnum, en Þjóðverj-
ar 400 þúsund mönnum, en engum
dettur í hug að leggja trúnað á slíkt bull.
Eftir stríðið sagði Ludendorff raunar
að þessir langvinnu bardagar hefðu eyði-
lagt baráttuanda þýska hersins, en það
er þó varla að marka, þar sem hann
þurfti að fela þann sannleika að það var
hann sjálfur sem eyðilagði baráttuanda
hers síns í bardögunum 1918, sem hann
sjálfur stýrði.
„Þriðja orrustan við Ypres" er eitt-
hvert það mesta múgmorð sem sagan
kann frá að greina. Haig bar mestu
ábyrgðina, en talsvert af forinni frá
Flanden loðir þó við Lloyd George, sem
vantaði það áræði sem þurfti til þess að
koma í veg fyrir sóknina.
Passchendale var síðasta orrustan í
„gamla stílnum", ef svo má segja. Meira
að segja hershöfðingjarnir sáu á end-
anum að eitthvað var ekki með felldu.
Þann 8. nóvember heimsótti herstjórn-
arforingi Haigs vígvöllinn í fyrsta sinn.
Þegar bifreið hans klöngraðist í gegn um
forina brast hann í grát og sagði: „Send-
um við raunverulega mennina af stað til
þess að berjast í þessu?“ En leiðsögu-
maður hans svaraði: „Það er helmingi
verra þcgar lengra kemur“.
En á Haig var engin iðrunarmerki að
sjá og hann tók þegar að búa sig undir
nýja sókn vorið 1918.