Tíminn - 17.01.1984, Qupperneq 8

8
ÞRIÐJUDAGUR 17. JANÚAR 19ÍM
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdast]óri: Gísli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Rltstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson.
Umsjónarmaður Helgar-Timans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghiidur Stefánsdóttir, Baldur Kristjánsson, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv .
Hermannsson, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristín Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (íþróttir), Skafti Jónsson.
Útlitsteiknun: GunnarTrausti Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristín Þorbjarnardóttir, Flosi Kristjánsson, Guðný Jónsdóttir
Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavík. Sími: 86300. Auglýsingasimi
18300. Kvöldsímar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 20.00, en 22.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 250.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Enn liggur
straumurinn suður
■ Greinilegt er samkvæmt mannfjöldatölum Hagstofu
íslands að þróunin sækir mjög í þá átt að fólki fjölgar í
þéttbýlinu á höfuðborgarsvæðinu og í þcim byggðarlögum
sem næst liggja en sáralítið í öðrum landshlutum, og sums
staðar er jafnvel uni fækkun að ræða. Sú tala, sem mest sker
í augu í bráðabirgðatölunum um mannfjöldaþróun á síðasta
ári, er að allt frá Vesturlandi, vestur um og norður fyrir land
og að meðtöldum Austfjörðum, fjölgaði aðeins um 13 manns
á síðasta ári, en alls fjölgaði íslendingum um 2.914 á árinu.
Um 100 manns fluttu til landsins umfram þá sem fóru til
útlanda.
í kjölfar öflugrar byggðastefnu, sem tekin var upp á fyrstu
árum síðasta áratugar, var þeirri öfugþróun snúið við, að
flóttinn frá landsbyggðinni væri á góðri leið með að leggja
fjölda byggðarlaga í auðn. Dæmið snerist við, og á árunum
1975-80 fjölgaði fólki mun meira úti á landsbyggðinni en í
höfuðborginni. Upp úr því fór aftur að síga í gamla farið og
greinilegt er í hvaða átt þróunin stefnir.
Hafþór Helgason hagfræðingur skrifaði nýlega grein um
fólksfjölgun á Norðurlandi og tekur þar fyrir þróunina
1981-82. Þess ber að geta að skýrsla Hagstofunnar, sem hér
er vitnað í, var óbirt þegar Hafþór skrifaði sína grein. Hann
segir m.a.: „Á árunum 1981-82 hefur íbúum á Norðurlandi
fjölgað um 526 manns, sem skiptist þannig á milli kjördæma,
að fjölgunin nemur 139 íbúum á Norðurlandi vestra og 387
íbúum á Norðurlandi eystra. Þetta lítur nokkuð blómlega út,
þar til maður gerir sér grein fyrir því að þessi fjölgun íbúa er
langt undir meðaltalsfjölgun á landinu á sama tíma. Og þar
sem fæðingar- og dánartíðni er svipuð í öllum kjördæmunt
landsins skýrist fólksfjölgunin undir landsmeðaltali á tilteknu
svæði af brottflutningi fólks frá því. Það er einkum ungt fólk
nteð nýstofnað heimili í lcit að hentugu ævistarfi sem flyst
búferlum á íslandi.
Ef landsmeðaltal fólksfjölgunar er sett sem hundrað kemur
í ljós að fjölgunin á Norðurlandi vestra er aðeins 75% af
landsmeðaltalinu árið 1981 og ekki nema 26.7% af því árið
1982. Fyrir Norðurland eystra eru þessi hlutföll 58.3% á árinu
1981 og 53.3% árið 1982. Það sent á vantar í landsmeðaltalið
segir nokkuð til um umfang fólksflutninga frá kjördæmun-
um.“
Innan landshlutanna eru einnig talsverðar hreyfingar.
Fólki fækkar í sveitum og flyst til þéttbýlisstaðanna úti á
landi, en samt halda þeir ekki hlut sínum nema í sárafáum
tilvikum og straumurinn liggur áfram suður.
Hér er ekkert einfalt og auðskýrt mál á ferðinni. Allir eru
santmála um að nauðsyn sé að halda landinu öllu í byggð til
að nýta gæði þess og auðlindir. Á þeim grundvelli var stofnað
til hinnar víðtæku byggðastefnu sem vissulega hefur skilað
miklum og góðum árangri, þótt deilt sé um einstök atriði
hennar.
En búseta ræðst af fleiru en tekjumöguleikum, serri
kannski hefur verið einblínt um of á. Gott dæmi um þetta
eru Vestfirðir. Þar eru tekjur langt yfir landsmeðaltali og
gerast ekki betri annars staðar. Samt er fólksfækkunin þar
meiri en á öðrum stöðum á landinu. Á Vestfjörðum vinna
mun fleiri við framleiðslustörf en annars staðar, en hvergi eru
eins fáir sem starfa að þjónustustörfum. Þetta segir mikið um
það, að tekjumöguleikarnir eru ekki einhlítir þegar fólk velur
sér búsetu. Það eru mörg fleiri atriði sem taka verður inn í
það dæmi.
Vert er að gefa gaum þeim orðum Hafþórs Helgasonar, að
það sé einkum ungt fólk í leit að hentugu ævistarfi sem flyst
búferlum á íslandi. Þetta þýðir að straumurinn suður er
aðallega ungt fólk sem á starfsævina framundan. En það er
einmitt þetta fólk sem skapa þarf góð skilyrði á hverjum stað
til að halda jafnvægi í byggð landsins.
skrifað og skrafad
Verðbólgan
■ Ólafur Þ. Þórðarson
alþingismaður skrifar
yfirlitsgrein um stjórn-
málaviðhorfið í ísfirðing
og segir m.a.:
Verðbólgan hefur á
undanförnum árum verið
að færast á æ hættulegra
stig. Sjálfvirk vísitölu-
kerfi orsökuðu verð-
breytingar með auknum
hraða. Allir vildu bætur
fyrir þann skaða sem
verðbólgan hafði unnið
þeim og einnig dreymdi
margan þann draum að
verða ríkur á verðbólg-
unni. íslenska krónan
hrundi og gjaldmiðils-
breytingin í þeirri verð-
bólgu sem hér var ruglaði
allt verðskyn almenn-
ings. Minnkandi þjóðar-
tekjur gerðu það með
öllu ómögulegt að við-
halda þeim lífskjörum,
sem hér var reynt að
tryggja með vísitölu-
bótum á laun. Verð-
hækkanir á vöru og þjón-
ustu fylgdu á eftir eins og
skuggi og öllum var ljóst
að þetta gekk ekki
lengur. Hagspeki vísi-
tölukerfanna var hrunin.
Þeir stjórnmálamenn
sem fyrir kosningarnar
boðuðu harðar aðgerðir
með varanlegan árangur
sem markmið stóðu
frammi fyrir því að af-
loknum Alþingiskosn-
ingunum að mynda ríkis-
stjórn. Vinstri vængur ís-
lenskra stjórnmála var
flakandi í sárum. Fram-
sóknarflokkurinn hafði
beðið ósigur í kosningun-
um og taldi rétt að láta á
það reyna hvort stjórn
yrði mynduð án hans
þátttöku. Öllum var ljóst
að harðar aðgerðir er
snerta myndu lífskjör
hvers einasta manns í
landinu yrðu til óvin-
sælda og spurning hvort
ríkisstjórn er fram-
kvæmdi slíkar aðgerðir
fengi vinnufrið.
Mönnum var það líka
ljóst að það var ekkert
að flýja. Ríkisstjórn sem
tækist á við vandann yrði
að mynda. Vissulega hef-
ur ríkisstjórn Steingríms
Hermannssonar tekist á
við vandann og verðbólg-
an hefur minnkað mikið.
Almenningur í landinu
hefur tekið hinum hörðu
aðgerðum með miklum
skilningi og árangur
efnahagsaðgerðanna er
farinn að koma í ljós á
sumum sviðum. Vextir
eru að lækka og atvinnu-
vegirnir ættu að rétta úr
kútnum. Aflasamdrátt-
urinn í sjávarútveginum
setur þó strik í reikning-
inn. Hversu alvarlegar
afleiðingar liann hefur er
ekki hægt að fullyrða en
óneitanlega þarf að gá að
sér í þeirri stöðu sem við
erum í. Iðnaðarfram-
leiðsla hefur þegar tekið
við sér og vonandi tekst
að auka fjölbreytni inn-
lendrar iðnaðarfram-
leiðslu. Hér má ekki
slaka á þeirri kröfu að
hann sé samkeppnisfær
við erlenda framleiðslu.
' Byggðastefnan
Sá áróður er rekinn að
byggðastefnan sé orsök
efnahagsörðugleikanna.
Hér er um að ræða full-
yrðingu sem auðvelt er
að afsanna. Frá 1970 til
1980 jókst þjóðarfram-
leiðslan um 4.7% á ári en
á sama tíma í OECD-
löndum um 3.4%. Frá
1971 til 1981 fjölgaði
heilsársstörfum um
24.253 á íslandi. í grunn-
greinum og úrvinnslu-
greinum þeirra fjölgaði í
Reykjavík og Reykja-
nesi um 1890 menn en í
sömu greinum úti á landi
um 4.118. í þjónustu-
greinunum fjölgaðj um
13.045 manns í Reykja-
vík og Reykjanesi á sama
tímabili, en úti á landi
um 5.200 manns í þjón-
ustugreinum. Það blasir
því við að fjölgað hefur
verið í grunn- og úr-
vinnslugreinum um eitt
starf á móti hverjum
þremur í þjónustustörf-
um. í Reykjavík og á
Reykjanesi fjölgaði um
6.9 í þjónustustörfum
fyrir hvern 1 í grunn- og
úrvinnslugreinum en á
landsbyggðinni eru sam-
svarandi tölur 1.3 á móti
1. Horfi menn öfgalaust
á þessa niðurstöðu hljóta
menn að viðurkenna að
efnahagsframfarirnar
liafa byggst á framleiðsl-
unni og vaxtarbroddur
hennar var á landsbyggð-
inni. Við Vestfirðingar
getum því með sanni
bent á þá staðreynd að
vegna framleiðslustarfa
á Vestfjörðum hafi verið
byggð upp þjónustustörf
í Reykjavík. Uppbygg-
ing þjónustustarfa á
Vestfjörðum er því
grundvallaratriði vilji
menn byggðastefnunni
vel.
Með þessu er ég ekki
að segja að efling land-
búnaðar, sjávarútvegs og
iðnaðar sé ekki nauðsyn,
því fer víðs fjarri. Auð-
vitað þurfum við að efla
þær greinar en gleymum
því ekki, að þau
þjónustustörf sem hvort
sem er eru greidd af
Vestfirðingum er best að
innt séu af hendi á Vest-
fjörðum verði því við
komið.
Upphitunarkostnað-
urinn ásamt slæmum
samgöngum hefur reynst
byggðastefnunni þyngst
í skauti. Mikið liefur
áunnist á báðum þessum
sviðum en ærið er samt
óunnið. Orkusparnaðar-
þættinum í upphitunar-
málum þarf að gefa meiri
gaum en gert hefur verið.
Einangrunarkröfur húsa
eru t.d. lægri á íslandi en
í Frakklandi. Með bættri
einangrun er hægt að
lækka verulega þennan
kostnað. Núverandi
ríkisstjórn ætlar sér að
færa aukinn þunga yfir á
þennan þáttinn ásamt
því að auka niður-
greiðslur á raforku til
húsahitunar. Það er svo
annað mál hvort niður-
greiðslan á raforku til
húsahitunar er ekki í
reynd greiðsla til stór-
iðjunnar, því að orku-
verð til almennrar neyslu
hér á landi er orðið óeðli-
lega hátt vegna óhag-
stæðra samninga Lands-
virkjunar til orkufreks
iðnaðar. Á sviði sarn-
gangna hefur þróunin
verið hröð.
byggingu atvinnuvega og
þjónustu í landinu. Hér
er og um það að tefla
hvort allir íslendingar
eiga að hafa
atvinnumöguleika eða
hvort þeir æskumenn
sem nú eru að vaxa úr
grasi koma inn í veröld
hinna fráteknu stæða.
Því miður hefur atvinnu-
leysið á Vesturlöndum í
þeirri efnahagslægð sem
þar hefur verið fyllt
margt ungmennið hatri í
garð þess þjóðfélags sem
það lifir f. Ungmenni
sem skilið er eftir at-
vinnulaust utangarðs
finnur sínum löngunum
farveg í trássi við hags-
muni þjóðfélagsins, sem
ætlar því ekkert
hlutverk. Þá er stutt í þá
hugsun að „betra sé illt
að gera en ekkert.“
Spurningin getur því
hljóðað upp á það, hvort
menn ætla að byggja upp
skóla og atvinnutækifæri
eða fangelsi. Þar sem
fólkinu líður vel þarf
ekki fangelsi, segir Nó-
belsskáldið íslenska á
einum stað í bókum
sínum. Auðvitað er hér
ekki um neitt val að
ræða. Við byggjum upp
atvinnuvegina. Hvert
nýtt starfstækifæri kostar
aftur á móti alltaf meira
og meira vegna þeirra
tækniframfara sem eiga
sér stað. Það er ekki
orfið, handsögin og ára-
báturinn sem duga í
þeirri atvinnusköpun
sem hér er um að ræða.
Þó er það svo að mjög er
þaði misjafnt hvað eitt
nýtt starf kostar í hinum
ýmsu atvinnugreinum,
störf í stóriðju kosta
margfalt á við störf í
öðrum greinum.
Á sviði sjávarútvegs
erum við að færa okkur
af veiðimannsstigi yfir á
stig hjarðmennskunnar.
Við ætlum að ákveða hve
mikið við drepum af
hjörðinni á hverju ári.
Til þess að þetta sé gert
af viti þurfum við að vita
hve hjörðin er stór og
hún verður einnig að
halda sig innan þess
svæðis sem við ráðum
yfir. Því er nú verr að
stofnstærð fiskistofnanna
er ekki þekkt stærð held-
ur áætluð stærð og bless-
aður þorskurinn eltir
fæðuna hiklaust út fyrir
landhelgina m.a. til Fær-
eyja ef honum býður svo
við að horfa. Samt er
ekki um annað að ræða
en reyna að feta sig áfram
á þeirri braut sem liggur
frá veiðimennsku yfir til
hjarðmennsku og þaðan
yfir í ræktun fiskistofn-
anna. Satt best að segja
er þróunin á þessu sviði
svo hröð að erfitt er að
fóta sig. Hitt má engum
dyljast að þetta er sú leið
sem við verðum að fara
ásamt því að fullvinna í
auknum mæli þann afla
sem berst að landi og
nýta til fullnustu allt hrá-
efnið. Á sviði landbún-
aðar og iðnaðar gildir
það sama. Þróunin er
svo hröð að það er erfitt
að fóta sig. Hver hefði
trúað því fyrir stuttu að
mjólkurkýr á fslandi
mjólkaði 10.000 lítra eða
að fslendingar færu að
framleiða tölvur?
Vöruflutningar með
gámum hafa gert alla
flutninga með skipum ör-
uggari og þannig beinlín-
is fært landið saman sem
markaðssvæði. Stefnu-
breytingin sem varð í
vegagerð á seinasta
kjörtímabili er farin að
skila árangri. Öll hönnun
stofnbrauta í dag miðar
að því að þær skuli þola
10 tonna öxulþunga og
vera færar allt árið. Jafn-
framt er mörkuð sú
stefna að leggja bundið
slitlag á allar stofnbraut-
ir. Þetta hefur haft þær
afleiðingar að öll vega-
gerð í dag er ákvörðunar-
taka um staðsetningar á
vegum sem ekki verður
breytt næstu áratugi eða
aldir. Þess vegna hefur
umræðan um vegagerð á
Vestfjörðum færst á það
stig að farið verði í gegn-
um fjöllin og yfir firði.
Styrkleiki keðjunnar fer
eftir því hvað veikasti
hlekkurinn þolir og það
sama gildir um vegagerð.
Tækniframfarir við jarð-
gangagerð hafa verið
miklar á undanförnum
árum og með stórvirkum
vinnuvélum hefur kostn-
aður við jarðvegsfylling-
ar t.d. vegna brúargerðar
lækkað. Vegagerð á
Vestfjörðum verður eins
og annars staðar að mið-
ast við það að vegirnir
verði færir allan ársins
hring.
Uppbygging
atvinnuveganna
Það er að sjálfsögðu
markmið uppbyggingar
atvinnuveganna að hægt
sé að bæta lífskjörin og
m.a. félagslega þjónustu.
Ef lífskjörunum er hald-
ið á hærra stigi en
atvinnuvegirnir fá risið
undir er það að sjálf-
sögðu á kostnað framtíð-
arinnar og leiðir sjálf-
krafa til lakari lífskjara
innan örfárra ára en ef
jafnvægis er gætt í upp-